Stratfor: Η Ελλάδα προκαλεί την ΕΕ με το δημοψήφισμα

Οι υπουργοί Οικονομικών της ευρωζώνης συνεδρίασαν στις Βρυξέλλες στις 9 Μαρτίου προκειμένου να συζητήσουν τις τελευταίες προτάσεις της Ελλάδας για οικονομικές μεταρρυθμίσεις.

Την ίδια ώρα, βασικά μέλη της ελληνικής κυβέρνησης άφησαν να εννοηθεί πως η Αθήνα θα μπορούσε να θέσει σε δημοψήφισμα το μέλλον της χώρας στην περίπτωση που δεν επιτευχθεί συμφωνία με τους δανειστές.

Αν και οι ανακοινώσεις αυτές ήταν ασαφείς και υποβαθμίστηκαν γρήγορα, ωστόσο τους επόμενους μήνες η ελληνική κυβέρνηση θα τεθεί υπό περαιτέρω πίεση, και η πιθανότητα ενός δημοψηφίσματος ή πρόωρων εκλογών θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα.

Ο υπουργός Άμυνας της Ελλάδας και ηγέτης των Ανεξαρτήτων Ελλήνων, Πάνος Καμμένος, πρότεινε στις 7 Μαρτίου τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος αν δεν επιτευχθεί συμφωνία με την ΕΕ και το ΔΝΤ για το ελληνικό χρέος. Μια ημέρα αργότερα, ο έλληνας υπουργός Οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης, δήλωσε πως η κυβέρνησή του θα μπορούσε να διενεργήσει δημοψήφισμα ή πρόωρες εκλογές αν η Αθήνα και οι πιστωτές της δεν καταλήξουν σε συμφωνία.

Ο Καμμένος και ο Βαρουφάκης δεν συγκεκριμενοποίησαν το ερώτημα του δημοψηφίσματος και Έλληνες αξιωματούχοι απέρριψαν τις εικασίες στα μέσα ενημέρωσης πως θα αφορούσε το αν η Ελλάδα θα παραμείνει μέλος της ευρωζώνης. Ωστόσο και οι δυο αυτές δηλώσεις δείχνουν πως ο ΣΥΡΙΖΑ και οι ΑΝΕΛ συζητούν τουλάχιστον την πιθανότητα να ρωτήσουν τον ελληνικό λαό αν θα πρέπει να εφαρμοστούν οι πολιτικές που ζητούνται από την ΕΕ και το ΔΝΤ.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ελληνική κυβέρνηση έχει προτείνει δημοψήφισμα για τις σχέσεις της Ελλάδας με την ΕΕ. Στο αποκορύφωμα της κρίσης στα τέλη του 2011, ο πρώην πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου πρότεινε δημοψήφισμα για το πρόγραμμα διάσωσης της χώρας και για το σχέδιο αναδιάρθρωσης του χρέους.

Όμως ο Παπανδρέου δέχθηκε ισχυρές πιέσεις από την ΕΕ και αντιμετώπισε ενδοκυβερνητική δυσαρέσκεια, που τον ανάγκασαν να εγκαταλείψει την ιδέα. Την εποχή εκείνη την Ελλάδα κυβερνούσαν τα «παραδοσιακά» της κόμματα και ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού κατεστημένου ήταν υπέρ της αποδοχής των απαιτήσεων των Βρυξελλών.

Όμως, η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα και στην Ευρώπη έχει αλλάξει από το 2011. Η προσφυγή στη γνώμη των Ελλήνων ψηφοφόρων ως προς το αν θα πρέπει να υπάρξει συμμόρφωση με τα αιτήματα της ΕΕ και του ΔΝΤ είναι πιο πιθανή τώρα για έναν απλό λόγο: Ο ΣΥΡΙΖΑ εξελέγη προκειμένου να επαναδιαπραγματευτεί το ελληνικό χρέος, να βάλει τέλος στη λιτότητα και να κρατήσει την Ελλάδα στην ευρωζώνη.

Όμως η Αθήνα δυσκολεύεται όλο και περισσότερο να πετύχει τους στόχους αυτούς ταυτόχρονα.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα δώσει άλλα λεφτά στην Ελλάδα αν η Αθήνα δεν εφαρμόσει ουσιαστικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις που περιλαμβάνουν την περικοπή δαπανών, τις ιδιωτικοποιήσεις κρατικών εταιρειών, την αναμόρφωση του συνταξιοδοτικού συστήματος και της εργατικής νομοθεσίας.

Ωστόσο, η ελληνική κυβέρνηση έχει πει πως δεν θα εφαρμόσει πολιτικές που πάνε ενάντια στην προεκλογική της πλατφόρμα και πως επικεντρώνει τις προτάσεις της στην καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της διαφθοράς.

Την ώρα που η Αθήνα και το Eurogroup συζητούν το μέλλον της Ελλάδας, οι Έλληνες ψηφοφόροι έχουν εγκλωβιστεί στη μέση. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως η ελληνική κυβέρνηση είναι πολύ λαοφιλής, και πως πολλοί ψηφοφόροι στηρίζουν τις σκληρές διαπραγματευτικές τακτικές της κυβέρνησης. Όμως οι δημοσκοπήσεις δείχνουν επίσης πως οι περισσότεροι Έλληνες θέλουν η χώρα τους να παραμείνει στην ευρωζώνη, και έτσι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να εκπληρώσει και τις δυο εντολές χωρίς να κάνει συμβιβασμούς.

Το δίλλημα έρχεται σε μια ώρα που το κόμμα έχει να αντιμετωπίσει και εσωκομματικές διαμάχες. Οι αριστερές ομάδες εντός του ΣΥΡΙΖΑ επικρίνουν τις πρόσφατες προτάσεις της κυβέρνησης προς την ΕΕ και το ΔΝΤ κα ορισμένοι μάλιστα πιστεύουν πως η Ελλάδα θα ήταν καλύτερα εκτός ευρωζώνης.

Οι πιστωτές της Ελλάδας αντιμετωπίζουν και αυτοί πολιτικούς περιορισμούς που επηρεάζουν τη διαπραγματευτική τους θέση. Στη Γερμανία, ορισμένα από τα συντηρητικότερα τμήματα της κυβέρνησης αντιτίθενται στις υποχωρήσεις έναντι της Αθήνας. Μέλη του CDU της Άνγκελα Μέρκελ και του αδελφού κόμματος, του CSU, ανησυχούν επίσης αναφορικά με την εκλογική άνοδο της Εναλλακτικής για τη Γερμανία, ενός ευρωσκεπτικιστικού κόμματος που επικρίνει την συμμετοχή της Γερμανίας στην ευρωζώνη και αντιτίθεται στην παροχή βοήθειας στην Ελλάδα.

Το γερμανικό κοινοβούλιο εύκολα ενέκρινε την παράταση του προγράμματος διάσωσης της Ελλάδας στα τέλη Φεβρουαρίου, όμως αριθμός-ρεκόρ συντηρητικών βουλευτών ψήφισαν κατά.

Η Γερμανία ανησυχεί επίσης πως αν κάνει υποχωρήσεις έναντι του ΣΥΡΙΖΑ θα αυξηθεί η δημοφιλία άλλων αντισυστημικών κομμάτων σε όλη την ευρωζώνη. Η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία –χώρες που είχαν ενταχθεί σε προγράμματα διάσωσης τα τελευταία χρόνια- θα διενεργήσουν εκλογές από τα τέλη του 2015 μέχρι τις αρχές του 2016. Το Βερολίνο φοβάται πως αν ο ΣΥΡΙΖΑ μπορέσει να αναδιαπραγματευτεί επιτυχώς το ελληνικό χρέος, τότε θα απαιτήσουν παρόμοιες υποχωρήσεις και άλλες κυβερνήσεις στο μέλλον. Αυτό εξηγεί επίσης το γιατί οι νυν συντηρητικές κυβερνήσεις σε Μαδρίτη, Λισσαβώνα και Δουβλίνο τηρούν σκληρή στάση έναντι των αιτημάτων της Ελλάδας για ελάφρυνση του χρέους.

Οι κυβερνήσεις αυτές έχουν στηρίξει τα μέτρα λιτότητας στο παρελθόν και δεν μπορούν να στηρίξουν της υποχωρήσεις προς την Ελλάδα, τις οποίες δεν είχαν ζητήσει για τις δικές τους χώρες.

Λόγων των αντικρουόμενων αυτών συμφερόντων, οι επόμενοι μήνες θα είναι γεμάτοι πολιτικές εντάσεις στην ευρωζώνη. Η τρέχουσα συμφωνία μεταξύ της Αθήνας και των πιστωτών της είναι τόσο εύθραυστη που θα μπορούσε να καταρρεύσει οποιαδήποτε στιγμή μέσα στους επόμενους τέσσερις μήνες. Η στρατηγική της Αθήνας είναι να κάνει επιλεκτικές υποσχέσεις στους πιστωτές της και να περάσει μόνο τόσες μεταρρυθμίσεις όσες χρειάζονται για να εξασφαλίσει την τελική δόση του πακέτου διάσωσης χωρίς να προκαλέσει αναταραχές στο εσωτερικό της χώρας.

Η Ελλάδα πιθανότατα θα καταφέρει να ολοκληρώσει το πρόγραμμα διάσωσής της στα τέλη Ιουνίου, αμέσως μετά όμως θα έρθει αντιμέτωπη με ακόμα μεγαλύτερες προκλήσεις. Η Αθήνα πιθανότατα δεν θα μπορέσει να επιστρέψει στις αγορές διότι το κόστος δανεισμού πιθανόν να παραμείνει υψηλό, και έτσι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πιέσει την Ελλάδα να ζητήσει τρίτο πακέτο διάσωσης. Αυτό, ωστόσο, θα ήταν πολιτικά απαράδεκτο για τον ΣΥΡΙΖΑ.

Ως εκ τούτου, η ελληνική κυβέρνηση θα πιέσει για ελάφρυνση χρέους, πιθανόν υπό τη μορφή παράτασης των λήξεων, χαμηλότερων επιτοκίων και αποπληρωμών που θα συνδέονται με την οικονομική ανάπτυξη της χώρας.

Αν και κάποιες κυβερνήσεις της ευρωζώνης μπορεί να δεχθούν αυτές τις προτάσεις, ωστόσο η όποια συμφωνία θα συνοδεύεται από όρους.

Οι όροι αυτοί θα δημιουργήσουν σημαντικές πιέσεις στον ΣΥΡΙΖΑ καθώς θα πρέπει να αποφασίσει αν θα εγκαταλείψει κάποιες από τις προεκλογικές του υποσχέσεις και θα δεχθεί τις απαιτήσεις της ΕΕ, ή αν θα τις απορρίψει, ενέργεια που θα έφερνε την Ελλάδα επικίνδυνα κοντά στην χρεοκοπία και ενδεχομένως θα την οδηγούσε εκτός ευρωζώνης.

Αυτό είναι το σημείο στο οποίο η ελληνική κυβέρνηση μπορεί να αισθανθεί ότι της λείπει η εκλογική εντολή να λάβει μια τέτοια κρίσιμης σημασίας απόφαση και όπου μπορεί να υπάρξει πιθανότητα διενέργειας δημοψηφίσματος ή πρόωρων εκλογών.

Σε συνέντευξή του στο γερμανικό περιοδικό Der Spiegel, ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας είπε «ποιητικά» ότι «αν διενεργούσαμε αύριο δημοψήφισμα με το ερώτημα 'θέλετε την αξιοπρέπειά σας ή συνέχιση αυτής της ανάξιας πολιτικής', τότε όλοι θα επέλεγαν την αξιοπρέπεια, ασχέτως των δυσκολιών που θα συνόδευαν την απόφαση αυτή».

Η ειρωνεία μιας ψήφου για το μέλλον της Ελλάδας είναι ότι δεν θα έβαζε τέλος στην κρίση της χώρας, διότι η κάθε εναλλακτική δημιουργεί μόνο νέα προβλήματα.