Stratfor: Η Ελλάδα παίζει και το ρωσικό χαρτί

Η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία σηματοδοτήθηκε από συμβολισμούς. Στο οικονομικό μέτωπο, η κυβέρνηση έκανε διάφορες ανακοινώσεις για να δείξει ότι θα τιμήσει τις προεκλογικές της υποσχέσεις. Τα μέτρα περιλαμβάνουν την αύξηση του κατώτατου μισθού, το «πάγωμα» των ιδιωτικοποιήσεων, τις επαναπροσλήψεις στον δημόσιο τομέα και τη μείωση του κόστους για τους ασθενείς στα δημόσια νοσοκομεία.

Στο πολιτικό μέτωπο, η κυβέρνηση, υπό την ηγεσία του Αλέξη Τσίπρα, έκανε κινήσεις που ενόχλησαν τη Γερμανία, μπέρδεψαν την Ευρωπαϊκή Ένωση και ικανοποίησαν τη Ρωσία. Στις 26 Ιανουαρίου, που ήταν η πρώτη του μέρα στην πρωθυπουργία της χώρας, ο Τσίπρας έκανε δυο αξιοσημείωτα πράγματα: κατέθεσε στεφάνι σε πολεμικό μνημείο που τιμά τους Έλληνες που έπεσαν θύματα της Ναζιστικής κατοχής, και δέχθηκε τον ρώσο πρέσβη πριν συναντήσει οποιονδήποτε άλλον ξένο αξιωματούχο.

Ο Τσίπρας όρισε επίσης τον επικεφαλής των Ανεξαρτήτων Ελλήνων –ενός εθνικιστικού κόμματος που θέλει να αναπτύξει στενότερες σχέσεις με τη Ρωσία- στην θέση του υπουργού Άμυνας. Αν και συμβολικές, οι ενέργειες αυτές αποτελούν μέρος ευρύτερης στρατηγικής.

Αρκετά μέλη του ΣΥΡΙΖΑ έχουν πει πως η Γερμανία πρέπει να καταβάλει αποζημιώσεις στην Ελλάδα για τη Ναζιστική κατοχή κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Το κόμμα πιστεύει επίσης πως πρέπει να υπάρξει διάσκεψη για το ελληνικό χρέος, όμοια με αυτήν που πραγματοποιήθηκε για το γερμανικό χρέος μετά τον πόλεμο.

Ο ΣΥΡΙΖΑ αναβιώνει τις μνήμες του Ναζισμού, επικρίνοντας ταυτόχρονα την σημερινή γερμανική διαχείριση της Ευρωπαϊκής Ένωσης –κάτι που δεν το δέχεται καλά το Βερολίνο. Η ρητορική της Αθήνας είναι κυρίως κατά της λιτότητας, έχει όμως και αντιγερμανικά στοιχεία που είναι δημοφιλή στο εσωτερικό της χώρας (όπως και σε πολλές άλλες χώρες της Νότιας Ευρώπης). Όπως είναι φυσικό, υπάρχει επίσης κάποιος βαθμός ανθελληνικού αισθήματος στη Γερμανία: μια σύντομη ματιά στις γερμανικές εφημερίδες αποκαλύπτει τις έντονες επικρίσεις έναντι της Αθήνας.

Η στρατηγική με τη Ρωσία

Το δεύτερο στοιχείο της στρατηγικής του ΣΥΡΙΖΑ είναι να «φλερτάρει» τη Ρωσία. Η Αθήνα και η Μόσχα έχουν ισχυρούς δεσμούς, περιλαμβανομένων των θρησκευτικών, καθώς τα δυο κράτη μοιράζονται την Ορθόδοξη Χριστιανική πίστη. Η Ελλάδα, όπως και πολλές βαλκανικές χώρες, έχουν ισχυρούς ιστορικούς δεσμούς με τη Ρωσία λόγω της στήριξης της Μόσχας ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία τον 19ο αιώνα. Η Ελλάδα και η Ρωσία εξακολουθούν να έχουν παρόμοιες απόψεις και σε πολλά πολιτικά ζητήματα, περιλαμβανομένης της στήριξης που έδωσε η Μόσχα στην Αθήνα στο Κυπριακό και την στήριξη που έδωσε η Αθήνα στην Μόσχα για το Κόσοβο. Επιπλέον, πάνω από 1 εκατ. ρώσοι τουρίστες επισκέπτονται την Ελλάδα κάθε χρόνο.

Η Ελλάδα έχει στρατηγικό συμφέρον να διατηρήσει καλές σχέσεις με τη Ρωσία. Η Ελλάδα εξαρτάται από το ρωσικό φυσικό αέριο και η τιμολόγηση ανέκαθεν ήταν ένα ευαίσθητο ζήτημα. Επιπλέον, αν και είναι πιθανή μια συμφωνία μεταξύ της Αθήνας και των ευρωπαίων πιστωτών της, η αποτυχία επίτευξης συμφωνίας θα μπορούσε να αναγκάσει την Ελλάδα να βγει από την ευρωζώνη. Αν συμβεί αυτό, η δραχμή πιθανότατα θα υποτιμούνταν γρήγορα και θα παρέμενε σε χαμηλό επίπεδο βραχυπρόθεσμα. Μια αδύναμη δραχμή θα έκανε πιο ακριβές τις εισαγωγές ενέργειας, καθιστώντας αναγκαίες τις φιλικές σχέσεις με τη Ρωσία.

Η Ελλάδα έχει επίσης άμεση ανάγκη για στενούς δεσμούς με τη Ρωσία. Τον Φεβρουάριο του 2014 η Αθήνα και η Gazprom συμφώνησαν σε μείωση 15% στην τιμή του φυσικού αερίου που προμηθεύεται η Ελλάδα, όμως το ελληνικό αίτημα κατέπεσε πέρυσι λόγω της σοβαρής οικονομικής κατάστασης της χώρας. Τώρα, η κρατική ΔΕΠΑ ζητά από την Gazprom να αναθεωρήσει τη συμφωνία take-or-pay προκειμένου να αποφευχθεί πρόστιμο περίπου 100 εκατ. ευρώ για φυσικό αέριο που δεν καταναλώθηκε. Τις ερχόμενες εβδομάδες, η Αθήνα και η Gazprom θα διαπραγματευτούν τρόπους επίλυσης αυτού του προβλήματος.

Επιπλέον, η Ελλάδα θα επωφελούνταν από το τελευταίο σχέδιο αγωγού της Ρωσίας –τον επωνομαζόμενο Turkish Stream- το οποίο θα μετέφερε ρωσικό φυσικό αέριο δια μέσου της Τουρκίας σε κόμβο στα ελληνοτουρκικά σύνορα. Ο προπομπός του Turkish Stream, ο South Stream, θα κατασκεύαζε κόμβο στη Βουλγαρία, η οποία έχει προσεγγίσει τη Ρωσία προκειμένου να εξετάσει τα σχέδιά της για τον Turkish Stream και να κατασκευάσει τον κόμβο στη Βουλγαρία. Ως αποτέλεσμα, η Αθήνα και η Σόφια θα μπορούσαν να καταλήξουν να ανταγωνίζονται για την εύνοια της Ρωσίας.

Τέλος, η Ελλάδα χρειάζεται όσα περισσότερα χρήματα γίνεται να βρει. Η προεκλογική εκστρατεία του ΣΥΡΙΖΑ βασίστηκε σε μια πλατφόρμα δημοσίων δαπανών για την οποία δεν διαθέτει τα χρήματα. Οι ελληνικές τράπεζες βρίσκονται και αυτές σε μια όλο και πιο εύθραυστη θέση, καθώς δεν μπορούν να δανειστούν από τις αγορές ενώ η δόση των 7 δισ. ευρώ από το πρόγραμμα διάσωσης εξαρτάται από τις διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή ένωση και το Διεθνές Νομισματικό ταμείο.

Ένα δάνειο από τη Ρωσία σίγουρα θα ήταν καλοδεχούμενο. Στις 29 Ιανουαρίου ο ρώσος υπουργός Οικονομικών Anton Siluanov δήλωσε πως η Ρωσία θα εξέταζε το ενδεχόμενο να χορηγήσει οικονομική βοήθεια στην Ελλάδα, εάν η Αθήνα το ζητήσει. Όμως η Ρωσία αντιμετωπίζει τα δικά της οικονομικά προβλήματα, περιορίζοντας την όποια βοήθεια.

Έτοιμοι για όλες τις εκβάσεις

Η κατάσταση στην Ουκρανία έχει φέρει την Ελλάδα σε άβολη θέση, διότι η Αθήνα πιέζεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση να εγκρίνει κυρώσεις κατά της Μόσχας. Κατά την πρώτη εβδομάδα του στην εξουσία, ο ΣΥΡΙΖΑ είπε πως η Αθήνα δεν θα ακολουθεί αυτόματα την επίσημη γραμμή της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις κυρώσεις. Στις 27 Ιανουαρίου η Αθήνα διαμαρτυρήθηκε ότι επίσημη ανακοίνωση της ΕΕ που καταδίκαζε τη Ρωσία για τη βία στην ανατολική Ουκρανία, εκδόθηκε χωρίς την συγκατάθεση της Ελλάδας. Στη συνέχεια, στις 29 Ιανουαρίου, κατά τη διάρκεια σύσκεψης των ευρωπαίων υπουργών Εξωτερικών, η Αθήνα προσωρινά καθυστέρησε μια συμφωνία για την επέκταση της λίστας του «παγώματος» περιουσιακών στοιχείων ρώσων και ουκρανών αξιωματούχων, μέχρι τον Σεπτέμβριο. Ωστόσο, υπήρξε τελικά ομοφωνία και η Ελλάδα στήριξε την επέκταση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας.

Η Αθήνα δεν είναι παίκτης-κλειδί σε ότι αφορά την διαπραγμάτευση της ευρωπαϊκής απάντησης στα γεγονότα στην Ουκρανία. Επιπλέον, υπάρχουν άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ιταλίας και της Αυστρίας, που θέλουν η Ευρωπαϊκή ένωση να κινηθεί με άκρα προσοχή σε ότι αφορά τις κυρώσεις. Η Αθήνα από μόνη της δεν έχει αρκετό πολιτικό βάρος για να εκτροχιάσει μια απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και οι όποιες κινήσεις για να σταματήσουν ή να μετριάσουν τις κυρώσεις κατά της Μόσχας θα πρέπει να ηγηθούν από μεγαλύτερες χώρες.

Η χαλάρωση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας δεν είναι προτεραιότητα για την Ελλάδα. Η απειλή του βέτο θα πρέπει να θεωρηθεί διαπραγματευτικό «χαρτί» σε μια περίοδο που η Αθήνα θέλει ελάφρυνση του χρέους της από τους δανειστές. Ωστόσο, η "επαναστατική" κυβέρνηση της Αθήνας είναι μια ακόμα πηγή τριβής για την Ευρωπαϊκή Ένωση, σε μια περίοδο που αγωνίζεται να παραμείνει ενωμένη σε μια μακριά λίστα θεμάτων, που περιλαμβάνουν τον καθορισμό της οικονομικής κατεύθυνσης του μπλοκ και τις αντιδράσεις του στις εξελίξεις στην Ουκρανία.

Η Γαλλία και η Ιταλία ήδη αμφισβητούσαν την ηγεσία της Γερμανίας και τους ευρωπαϊκούς κανόνες για τα χρέη και τα ελλείμματα. Η Ελλάδα δεν είναι αρκετά ισχυρή ώστε να αμφισβητήσει μονομερώς την ηγεσία της Γερμανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όμως η νίκη του ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί μια ακόμα πηγή ανησυχίας για το Βερολίνο.

Οι διαπραγματεύσεις για το χρέος μεταξύ της Ελλάδας και των δανειστών της θα ξεκινήσουν σύντομα. Αν και η Ελλάδα θα προσπαθήσει να παραμείνει στην ευρωζώνη, το επωνομαζόμενο Grexit δεν μπορεί να αποκλειστεί τελείως. Αν η Ελλάδα φύγει από την ευρωζώνη, δεν είναι σαφές εάν θα πρέπει επίσης να φύγει και από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Οι κανόνες της ΕΕ δίνουν τη δυνατότητα σε χώρες να αποχωρήσουν από το μπλοκ, όμως η νομοθεσία είναι αμφίσημη σε ότι αφορά την μοίρα των χωρών που φεύγουν από την νομισματική ένωση. Εάν η Ελλάδα αναγκαστεί να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση, τότε ακυρώνονται όλα τα στοιχήματα και η χώρα θα πρέπει να επανεκτιμήσει τις πολιτικές, οικονομικές και στρατιωτικές συμμαχίες της.

Αυτό το σενάριο είναι απίθανο, όμως η Αθήνα θα εργαστεί ώστε να διασφαλίσει ότι είναι προετοιμασμένη για όλες τις εκβάσεις.