Stratfor: Η Ουκρανία, το ΝΑΤΟ και το άδηλο μέλλον

Η κρίση στην ανατολική Ουκρανία μονοπωλεί οποιαδήποτε συζήτηση ή κίνηση για το ΝΑΤΟ. Η Βορειοατλαντική Συμμαχία έχει επιδιώξει να ενισχύσει την στήριξη της προς τον ουκρανικό στρατό, κυρίως με την παροχή τεχνογνωσίας και την δημιουργία τεσσάρων ταμείων αρωγής για την χρηματοδότηση δυνάμεων που μάχονται υπέρ της εκλεγμένης κυβέρνησης του Κιέβου.

Αρκετές χώρες του ΝΑΤΟ έχουν ζητήσει επίσης την αποστολή οπλισμού στην Ουκρανία. Οι ΗΠΑ, η Ουγγαρία και η Κροατία έχουν ήδη παραδώσει όπλα ή έχουν ξεκινήσει προγράμματα για την βελτίωση του στρατιωτικού εξοπλισμού της χώρας. Αν συνεχιστεί η ρωσική εμπλοκή στην ανατολική Ουκρανία, η στρατιωτική βοήθεια του ΝΑΤΟ προς το Κίεβο μπορεί να αυξηθεί στο κοντινό μέλλον και πιθανότατα να αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης στην Σύνοδο της Ουαλίας που ξεκινά σήμερα. Ο Ουκρανός πρωθυπουργός Αρσένι Γιατσενιούκ ανέφερε στις 29 Αυγούστου ότι μπορεί να ζητήσει από το κοινοβούλιο στο Κίεβο να βάλει την Ουκρανία σε πορεία ένταξης στο ΝΑΤΟ, μια διαδικασία που δεν έχει αποκλειστεί από την Συμμαχία, αλλά είναι απίθανο να προχωρήσει άμεσα.

Η στενή συνεργασία με κράτη που δεν είναι μέλη του οργανισμού αποτελεί ένα σημαντικό και συχνά επίμαχο ζήτημα στην Ευρώπη. Μετά από μακροχρόνιες διαπραγματεύσεις, το ΝΑΤΟ φέρεται να βρίσκεται πολύ κοντά να υπογράψει συμφωνίες με την Σουηδία και την Φινλανδία, οι οποίες θα διευκολύνουν την είσοδο νατοϊκών δυνάμεων στην κάθε χώρα μετά από πρόσκληση των κυβερνήσεων τους. Η συμφωνία αυτή θα επιτρέψει στις δυνάμεις να μετακινούνται στις χώρες αυτές και να παράσχουν βοήθεια σε περιστατικά έκτακτης ανάγκης, από φυσικές καταστροφές, μέχρι εξωτερικές απειλές.

Η Μόσχα έχει επικρίνει έντονα οποιαδήποτε κίνηση φαίνεται να ενισχύει την θέση του ΝΑΤΟ και σε μια ξεκάθαρη έκφραση δυσαρέσκειας ρωσικά αεροσκάφη παραβίασαν τον φινλανδικό εναέριο χώρο τρεις φορές την τελευταία εβδομάδα του Αυγούστου.

Το ΝΑΤΟ προχώρησε ακόμα στην ενίσχυση των αμυντικών του γραμμών κατά μήκος του νέου «Σιδηρού Παραπετάσματος», ειδικότερα μεταξύ των πρώην μελών του Συμφώνου της Βαρσοβίας στην Ανατολική Ευρώπη που στην συνέχεια έγιναν μέλη του ΝΑΤΟ.

Καθώς κλιμακωνόταν η κρίση στην Ουκρανία, οι ΗΠΑ πύκνωσαν τις στρατιωτικές ασκήσεις στη Ρουμανία, τη Βουλγαρία και την Μαύρη Θάλασσα, ενώ μετακινούσαν δυνάμεις – πρώτα από την 173η αερομεταφερόμενη μεραρχία και τώρα την 1η μεραρχία ιππικού – στην Πολωνία και στις χώρες της Βαλτικής, την Λιθουανία, την Λετονία και την Εσθονία. Άλλες χώρες του ΝΑΤΟ, μεταξύ των οποίων ο Καναδάς, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και η Γερμανία, αύξησαν την αεροπορική τους παρουσία στην περιοχή.

Η στρατιωτική συμμαχία εξετάζει επίσης την δημιουργία μόνιμων εγκαταστάσεων στην Πολωνία, την Ρουμανία και τις χώρες της Βαλτικής. Ένα τέτοιο πρόγραμμα θα επέτρεπε την διαρκή μετακίνηση δυνάμεων στις βάσεις της περιοχής, επιτρέποντας την ταχεία ανάπτυξη τους αν κριθεί απαραίτητο και θα καθησύχαζε τα μέλη του ΝΑΤΟ στην ανατολική Ευρώπη για τον βαθμό δέσμευσης της Συμμαχίας.

Τα οφέλη και οι περιορισμοί

Το ΝΑΤΟ έχει αποκτήσει ένα νέο σκοπό μετά από μια περίοδο αγωνίας για την διαφαινόμενη παρακμή του και τις αμφιβολίες για τον λόγο ύπαρξης του. Προς το παρόν, αυτή η νέα δυναμική εκφράζεται μέσα από δραστηριότητες επέκτασης και όχι με την μόνιμη τοποθέτηση στρατιωτών του ΝΑΤΟ κατά μήκος του νέου «Σιδηρού Παραπετάσματος». Οι δεσμεύσεις της Συμμαχίας εστιάζουν περισσότερο στην εγκαθίδρυση μονάδων Διοίκησης και Ελέγχου (Command and Control) και κόμβων τροφοδοσίας για την στήριξη πιθανών αναπτύξεων δυνάμεων, μαζί με ασκήσεις και μετακινήσεις για την στήριξη των κινήσεων των μονάδων ταχείας αντίδρασης.

Η ουκρανική κρίση συνεχίζει να αντανακλά τις διαφορές μεταξύ των κρατών μελών, ειδικότερα μεταξύ των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης που βρίσκονται κοντά στην Ρωσία και των χωρών της Δυτικής Ευρώπης που νιώθουν πιο ασφαλή και αποκομμένα από τα γεγονότα στην Ουκρανία.

Μια επιθετική Ρωσία δημιουργεί αρκετές ανησυχίες για τον εναρμονισμό του ΝΑΤΟ σε κάποιο βαθμό, αλλά κάθε μέλος της Συμμαχίας έχει τα δικά του συμφέροντα τα οποία μπορεί να μην είναι σε πλήρη ευθυγράμμιση με τους στόχους και την κοσμοθεωρία του οργανισμού.

Οι απόπειρες της ιεραρχίας του ΝΑΤΟ να αντιμετωπίσει την διαφαινόμενη ρωσική στρατιωτική απειλή, ειδικά μεταξύ των μελών της στα ανατολικά, πυροδότησαν την αντίδραση του Κρεμλίνου. Η Μόσχα ανακοίνωσε πως μπορεί να αναθεωρήσει το στρατιωτικό της δόγμα απέναντι στο ΝΑΤΟ, αναγνωρίζοντας την Συμμαχία ως τον κύριο αντίπαλο της. Αυτό σημαίνει ότι η Ρωσία μπορεί να αυξήσει την συχνότητα των μεγάλων στρατιωτικών ασκήσεων αντί για την διεξαγωγή επιχειρήσεων εσωτερικής ασφάλειας και ότι θα δώσει προτεραιότητα στις δυτικές στρατιωτικές της μονάδες όσον αφορά τον εξοπλισμό, το προσωπικό, την εκπαίδευση και την ετοιμότητα.

Η Μόσχα γνωρίζει πολύ καλά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ και θα προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί την έλλειψη αποφασιστικότητας της Συμμαχίας. 

H μελλοντική ισορροπία δυνάμεων

Υπό τον Βλαντιμίρ Πούτιν, η Ρωσία έχει αναγεννηθεί. Ωστόσο παραμένει μια χώρα με μια οικονομία. Ανεξάρτητα από τις συνεργασίας που χτίζει η Μόσχα με τα άλλα κράτη και τις χώρες που επιδιώκει να επηρεάσει, περιορίζεται από τα όρια της ιδεολογίας, των δομών και των θεσμών της.

Η ρωσική δύναμη δεν είναι άπειρη, ούτε οι ισολογισμοί των τραπεζών της. Όσο και αν έχει αναζωογονήσει ο Πούτιν την ρωσική υπερηφάνεια και ενότητα, η υπεροψία δεν είναι αρκετή για να νικήσει το ΝΑΤΟ σε μια πολεμική σύρραξη και το Κρεμλίνο δεν είναι πρόθυμο να δεχτεί μια τέτοια κλιμάκωση.Ακόμα και με τη στήριξη των γειτονικών χωρών μέσω της Συνθήκης του Οργανισμού Συλλογικής Ασφάλειας (CSTO), ενός στρατιωτικού μπλοκ που αναδύθηκε μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, η ισορροπία δυνάμεων συνεχίζει να ευνοεί την Δύση. Μολονότι οι ΗΠΑ είναι η κύρια δύναμη στο ΝΑΤΟ, δεν ελέγχει πλήρως την Συμμαχία όσο η Ρωσία τον CSTO, κάτι που αποκαλύπτει τις πραγματικές προθέσεις της Ρωσίας για τον οργανισμό: την δημιουργία ενός επιπλέον μέσου για τον έλεγχο της περιφέρειας της και όχι τον ανταγωνισμό με το ΝΑΤΟ.

Πέρα από όλα, το ΝΑΤΟ είναι μια συμμαχία. Έχει αντέξει για 65 χρόνια, επιβιώνοντας από τον Ψυχρό Πόλεμο και από αναρίθμητες μικρότερες επιχειρήσεις και συγκρούσεις. Αν και τα κράτη δεν επιδεικνύουν εντυπωσιακή σταθερότητα ως προς την συνεισφορά τους, ο οργανισμός έχει αποκτήσει περισσότερα μέλη. Οι στρατιωτικές δυνάμεις μπορεί να είναι μικρότερες σε μέγεθος, οι αμυντικοί προϋπολογισμοί να έχουν μειωθεί, αλλά η λογική του πολέμου ορίζουν ότι 10 μικρότερες μεραρχίες θα νικήσουν μια μεγαλύτερη. Μπορεί να κινείται με αργούς ρυθμούς και να αργεί να καταλήξει σε συμφωνία, αλλά αν υπάρξει λόγος να κινητοποιηθεί δραστικά το ΝΑΤΟ μπορεί να επιστρατεύσει δυνάμεις που δεν έχουν αντίπαλο.

Εν τέλει, η επιβίωση του ΝΑΤΟ μακροπρόθεσμα εξαρτάται από την ανάδυση μιας νέας κοινής απειλής, μαζί με μεταρρυθμίσεις που θα μεταμορφώσουν την Συμμαχία σε έναν οργανισμό που θα μπορεί να αντιμετωπίσει τα διαφορετικά συμφέροντα και δυνατότητες των μελών του.