Stratfor: Τα όρια για το χαλιφάτο του Τζιχάντ

Το Ισλαμικό Κράτος, γνωστό μέχρι πρότινος ως Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και στο Λεβάντε (IΚΙΛ), άλλαξε το όνομά του, όμως κατά τα άλλα η ομάδα των μαχητών παραμένει ίδια. Την τελευταία εβδομάδα, εκπρόσωπος της ομάδας ανακοίνωσε την ίδρυση χαλιφάτου που εκτείνεται από την επαρχία Ντιγιάλα του Ιράκ, μέχρι το Χαλέπι της Συρίας.

Το χαλιφάτο είναι ένας πολιτικός θεσμός που το Ισλαμικό Κράτος ισχυρίζεται ότι θα κυβερνά την παγκόσμια μουσουλμανική κοινότητα. Οι λέξεις Ιράκ και Λεβάντε αφαιρέθηκαν από το όνομα της οργάνωσης, ώστε να αντανακλάται το νέο status της.

Το πρόβλημα με την ανακοίνωση της 29ης Ιουνίου είναι ότι το Ισλαμικό Κράτος δεν διαθέτει χαλιφάτο, και πιθανότατα δεν θα αποκτήσει ποτέ. Κανένα νέο όνομα δεν θα αλλάξει το γεγονός ότι η γεωγραφία, η πολιτική ιδεολογία και οι θρησκευτικές, οι πολιτισμικές και οι εθνικές διαφορές θα αποτρέψουν την ανάδυση μιας μοναδικής πολιτείας που θα είναι ικανή να κυβερνήσει την ευρύτερη Μέση Ανατολή.

Μεταβατικές ομάδες τζιχαντιστών μπορούν να εκμεταλλευτούν τα αποδυναμωμένα απολυταρχικά κράτη, όμως δεν μπορούν να θεσμοθετήσουν τη δύναμή τους σε τέτοιον βαθμό που να μπορούν να κυβερνήσουν μια τόσο μεγάλη εδαφική έκταση. Αν μη τι άλλο, η θέληση του Ισλαμικού Κράτους να ενώσει τη Μέση Ανατολή στην πραγματικότητα θα φέρει πιο πολλές συγκρούσεις από αυτές που θέλει να τερματίσει, καθώς τα ανταγωνιζόμενα εμιράτα θα προσπαθούν να πάρουν την εξουσία στο νέο πολιτικό περιβάλλον.

Τα τελευταία χρόνια, ο όρος χαλιφάτο έχει κάπως διαστρεβλωθεί: έχει γίνει πιο πολύ σλόγκαν για τις ακραίες ισλαμικές ομάδες, παρά πραγματικός πολιτικός στόχος. Ακόμα και το Ισλαμικό Κράτος, το οποίο αύξησε εντυπωσιακά τα εδάφη του σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, έχει μόνο ένα εμιράτο, το οποίο περιλαμβάνει μια πολύ μικρότερη γεωγραφική περιοχή από ένα χαλιφάτο. Η ίδρυση ενός εμιράτου δεν είναι και τόσο εντυπωσιακή.

Παρόμοιες ομάδες έχουν ήδη ιδρύσει εμιράτα κατά το παρελθόν: για παράδειγμα, οι Ταλιμπάν κυβερνούσαν άνω του 90% του Αφγανιστάν πριν από την 11η Σεπτεμβρίου, ενώ τα παρακλάδια της Αλ Κάιντα επέβλεπαν τα βραχύβια εμιράτα στην Υεμένη και στο Μάλι.

Ωστόσο, η ανακοίνωση του Ισλαμικού Κράτους είναι η πρώτη σοβαρή προσπάθεια επανίδρυσης του χαλιφάτου από τότε που καταργήθηκε ο θεσμός το 1924 από την Τουρκική Δημοκρατία, η οποία αντικατέστησε την Οθωμανική Αυτοκρατορία μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Τα τελευταία 90 χρόνια, υπήρξαν ελάχιστες προσπάθειες να αναβιώσει το χαλιφάτο, όμως καμία δεν ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένη. Αξιοσημείωτα παραδείγματα περιλαμβάνουν η Χιζμπ αλ Ταχρίρ, η οποία απορρίπτει τη δημοκρατία και τον εθνικισμό, και πιο πρόσφατα η Αλ Κάιντα.

Ως έννοια, το χαλιφάτο έχει εξελιχθεί κατά τη διάρκεια της Ιστορίας. Η βάση για τη σουνιτική νομολογία σχηματίστηκε κατά τη διάρκεια της ηγεμονίας του Μωάμεθ και την περίοδο του Χαλιφάτου Ρασιντούν. Το ενδιαφέρον, όμως, είναι ότι κανένα χαλιφάτο δεν αυτοχαρακτηρίστηκε Ισλαμικό Κράτος, αν και οι Οθωμανοί χρησιμοποιούσαν διάφορα κοσμητικά, όπως για παράδειγμα Το Δοξασμένο Κράτος. Η ιδέα ενός ισλαμικού κράτους στην πραγματικότητα είναι μια σύγχρονη εξέλιξη, μια απάντηση στην άνοδο του κοσμικού έθνους-κράτους.

Βεβαίως, δεν τάσσονται όλοι οι μουσουλμάνοι υπέρ της δημιουργίας ενός ισλαμικού κράτους, ούτε όμως και απορρίπτουν όλοι το έθνος-κράτος. Ακόμα και αυτοί που συμφωνούν επί της αρχής, μπορεί να διαφωνήσουν ως προς τις μεθόδους που θα χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία του. Ακραίες ομάδες, όπως η Χιζμπ αλ Ταχρίρ και το Ισλαμικό Κράτος, θέλουν να αντικαταστήσουν το έθνος-κράτος με ένα χαλιφάτο. Οι μετριοπαθείς μπορεί να έχουν πιο ήπια προσέγγιση στο θέμα.

Όλα αυτά όμως παραπέμπουν σε ένα μεγαλύτερο ζήτημα: ο ρόλος του Ισλάμ στην πολιτική δεν έχει ακόμα καθοριστεί. Οι περισσότεροι μουσουλμάνοι έχουν ενστερνιστεί ιδέες όπως ο εθνικισμός, ο ρεπουμπλικανισμός και η δημοκρατία. Όμως οι ακραίες ομάδες είναι πιο σχετικές παρά ποτέ, λόγω της ανόδου του κοσμικού ολοκληρωτισμού, του ισλαμισμού, της αποτυχίας των αραβικών - μουσουλμανικών κρατών να δημιουργήσουν βιώσιμες πολιτικές οικονομίες, της αραβοϊσραηλινής σύγκρουσης και των αμερικανικών πολέμων στον μουσουλμανικό κόσμο. Αυτά τα ζητήματα έχουν βοηθήσει τους μαχητές ισλαμιστές να βρουν στήριξη και να αποβλέπουν σε επιστροφή στο παρελθόν, με την αποκατάσταση του χαλιφάτου.

Μέχρι τώρα, οι φωνές που καλούσαν σε επαναφορά του παρελθόντος απορρίπτονταν ως προπαγανδιστικές. Όμως, εν μέσω του εμφυλίου πολέμου στη Συρία και της ανόδου των σουνιτών ανταρτών στο Ιράκ, οι φωνές αυτές γίνονται πλέον πολύ πιο σημαντικές. Το Ισλαμικό Κράτος γνωρίζει ότι πιθανότατα δεν μπορεί να δημιουργήσει ένα χαλιφάτο, αλλά και μόνο που το λέει η ομάδα ωφελείται σε επίπεδο τακτικής: δημιουργεί φόβο στη Δύση και, δεδομένου ότι ανακοινώθηκε το πρώτο Σαββατοκύριακο του Ραμαζανιού, απευθύνεται και στις ευαισθησίες των μουσουλμάνων.

Πολλοί μουσουλμάνοι, ισλαμιστές και τζιχαντιστές απορρίπτουν το Ισλαμικό Κράτος. Για την ώρα όμως, η ομάδα θέλει να χρησιμοποιήσει το χαλιφάτο για να συγκεντρώσει τον έλεγχο των νεοαποκτηθέντων περιοχών.

Μακροπρόθεσμα, η κήρυξη χαλιφάτου βοηθά επίσης την ομάδα να αναβιώσει την ιδέα της "πολιτικής" ιδιαίτερα αφού η περιοχή βρίσκεται σε τέτοια κατάσταση αταξίας. Το Ισλαμικό Κράτος γνωρίζει πως η κήρυξη ενός χαλιφάτου και ενός χαλίφη είναι ένα θέμα που ο μουσουλμανικός κόσμος θα πρέπει να κοιτάξει, καθώς θα προσαρμόζει τον ρόλο του ισλάμ στην πολιτική.