Εννέα ερωτήσεις και απαντήσεις για το shutdown

Οι Financial Times και ο Guardian καταγράφουν όλα όσα θέλετε να ξέρετε για το λουκέτο σε κυβερνητικές υπηρεσίες των ΗΠΑ. Γιατί έγινε, τι σημαίνει, πόσο μας αφορά.

Τι αφορά το shutdown;

Με μία λέξη το χρήμα. Το οικονομικό έτος των ΗΠΑ έληξε τα μεσάνυχτα της Δευτέρας. Υπό την αμερικανική νομοθεσία, απαιτείται ένα νέο νομοσχέδιο που θα εγκρίνει τη χρηματοδότηση για το επόμενο οικονομικό έτος, το οποίο θα πρέπει να εγκριθεί από τη Βουλή των Αντιπροσώπων, τη Γερουσία και τον πρόεδρο. Αυτό δεν συνέβη.

Γιατί;

Με δυο λόγια, λόγω πολιτικών και του Obamacare. Το βασικό πρόβλημα είναι ότι το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα ελέγχει την κάτω βουλή -δηλαδή τη Βουλή των Αντιπροσώπων-, ενώ οι Δημοκρατικοί ελέγχουν τη Γερουσία.
Οι Ρεπουμπλικάνοι πιέζουν ώστε ο προϋπολογισμός να περιλαμβάνει περικοπές στο νομοσχέδιο του Μπαράκ Ομπάμα για τον τομέα της υγείας. Βασικά σημεία της νομοθετικής πράξης για τον τομέα της υγείας τίθενται σε ισχύ από σήμερα Τρίτη και έτσι οι Ρεπουμπλικάνοι έκαναν μια τελευταία προσπάθεια να εμποδίσουν την εφαρμογή της.

Νωρίς το πρωί της Κυριακής, η Βουλή των Αντιπροσώπων ενέκρινε νομοθέτημα που θα καθυστερούσε την εφαρμογή του νόμου κατά ένα έτος, όμως η Γερουσία αρνήθηκε να το συζητήσει.

Το λουκέτο αυτό σημαίνει πως κατεβάζει ρολά ολόκληρη η αμερικανική κυβέρνηση;

Όχι, δεν είναι το όνειρο του αναρχικού (ή του φιλελεύθερου). Βασικές υπηρεσίες, όπως η κοινωνική ασφάλιση και οι πληρωμές για το Medicare θα συνεχίσουν να λειτουργούν. Ο αμερικανικός στρατός επίσης θα συνεχίσει να λειτουργεί, ακόμα και αν υπάρξει αναστολή των πακέτων πληρωμών.

Όμως, εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι σε μη βασικές υπηρεσίες, από τους υπαλλήλους του Πενταγώνου μέχρι τους δασοφύλακες των εθνικών πάρκων, θα τεθούν σε καθεστώς άδειας άνευ αποδοχών.

Αυτό ακούγεται πρωτοφανές. Είναι;

Όχι. Η αμερικανική κυβέρνηση έχει βάλει λουκέτο 17 φορές από το 1977. Ωστόσο, η τελευταία φορά ήταν πριν από 17 χρόνια, όταν η ιστορική αναμέτρηση μεταξύ του Μπιλ Κλίντον και της ελεγχόμενης από τους Ρεπουμπλικάνους Βουλής των Αντιπροσώπων ανέστειλε τις υπηρεσίες για 28 ημέρες το 1996.

Γιατί δεν συμβαίνει αυτό σε άλλες χώρες;

Η κατάσταση του shutdown αποτελεί προϊόν του αμερικανικού δημοκρατικού συστήματος. Ο πρόεδρος είναι επικεφαλής και του κράτους αλλά και της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, χωρίς εγγυημένη πλειοψηφία σε οποιοδήποτε από τα νομοθετικά σώματα, όπου οι νέοι νόμοι συζητούνται και ψηφίζονται (διότι οι πρόεδροι, οι γερουσιαστές και τα μέλη του κογκρέσου εκλέγονται ξεχωριστά). Ο πρόεδρος δεν μπορεί να επιβάλει έτσι απλά νόμους στο Κογκρέσο.

Στη Βρετανία, για παράδειγμα, οι πολιτικές για τη φορολογία και τις δαπάνες περιγράφονται στον προϋπολογισμό, ο οποίος παρουσιάζεται στη Βουλή από τον υπουργό Οικονομικών. Αυτές οι αλλαγές μετατρέπονται σε νόμο με οικονομικό νομοσχέδιο που κατατίθεται στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Αυτό στην ουσία αποτελεί ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση.

Τα οικονομικά νομοσχέδια είναι επίσης ένας τομέας όπου η εκλεγμένη Βουλή των Αντιπροσώπων έχει το πάνω χέρι σε σχέση με τη μη εκλεγμένη Βουλή των Λόρδων. Οι Λόρδοι δεν έχουν εξουσία να απορρίψουν ένα οικονομικό νομοσχέδιο και μπορούν να το καθυστερήσουν μόνο για έναν μήνα.

Πώς σχετίζεται η διαμάχη για το shutdown με τη διαμάχη για το όριο του χρέους;

Είναι διαφορετικά θέματα.

Η διαμάχη για το λουκέτο αφορά την έγκριση μελλοντικών δαπανών. Το όριο του χρέους είναι ένα άλλο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ουάσιγκτον - η Αμερική έχει νόμιμο όριο δανεισμού έως τα 16,7 τρισ. δολάρια και είναι πιθανό να αγγίξει αυτό το όριο στα μέσα Οκτωβρίου.

Εάν δεν επιτευχθεί συμφωνία, τότε θα ξεμείνει από περιθώριο δανεισμού, και αυτό σημαίνει ότι η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου θα κηρύξει χρεοστάσιο. Και τα δύο προβλήματα πρέπει να λυθούν - και το λουκέτο θα απαιτήσει πολύτιμο χρόνο από την επίλυση του προβλήματος του ορίου χρέους.

Γιατί να μην αυξήσουν το όριο χρέους;

Αυτό είναι στο χέρι της Βουλής των Αντιπροσώπων και της Γερουσίας. Και οι Ρεπουμπλικάνοι θα ζητήσουν ως αντάλλαγμα περικοπές στο Obamacare.

Σημειώνεται πάντως πως δεν είναι μόνο οι πολιτικοί αντίπαλοι που ασκούν πιέσεις στους Ρεπουμπλικάνους. Το αμερικανικό εμπορικό επιμελητήριο δημοσιοποίησε επιστολή, που υπογράφεται από 235 επιχειρηματικά λόμπι όλης της χώρας, με την οποία ζητείται από το Κογκρέσο και να διατηρήσει ανοικτή την κυβέρνηση αλλά και να αυξήσει το όριο του χρέους.

Θα οδηγήσει σε κατάρρευση της χρηματιστηριακής αγοράς το λουκέτο;

Σίγουρα οι επενδυτές ανησυχούν. Ένα ολιγοήμερο λουκέτο πιθανότατα δεν θα έχει μεγάλες επιπτώσεις στις ΗΠΑ, όμως εάν διαρκέσει πολύ, τότε θα μπορούσε να πλήξει την οικονομική ανάπτυξη.

Η Moody's υπολογίζει πως ένα λουκέτο διάρκειας δύο εβδομάδων θα μπορούσε να κόψει 0,3% από το αμερικανικό ΑΕΠ, ενώ εάν διαρκέσει έναν μήνα θα αφαιρούσε 1,4% από την ανάπτυξη.

Οι οικονομολόγοι της Goldman Sachs υπολογίζουν πως το κόστος θα είναι έως και 8 δισ. δολάρια την εβδομάδα, με βάση το shutdown του 1995-1996. Αυτό δεν είναι και τεράστιο ποσό σε μια οικονομία ύψους 14 τρισ. δολαρίων, όμως θα μπορούσε να μειώσει τον ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης το δ' τρίμηνο κατά 0,9 ποσοστιαία μονάδα, γεγονός που θα μείωνε τον εκτιμώμενο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης για το τρίμηνο στο 1,6% από 2,5%.

Η Bank of America Merrill Lynch, από την πλευρά της, ανέφερε πως το shutdown πιθανότατα θα είναι βραχύβιο, με ελάχιστες οικονομικές επιπτώσεις.

Το χειρότερο σενάριο είναι η Αμερική να κηρύξει χρεοστάσιο, γεγονός που θα έφερνε τους επενδυτές σε κατάσταση συναγερμού. Οι αποδόσεις των αμερικανικών εντόκων θα μπορούσαν να αυξηθούν, κάνοντας ακόμα πιο ακριβό τον κυβερνητικό δανεισμό. Εάν η κυβέρνηση ξεμείνει από λεφτά για να χρηματοδοτήσει το χρέος της, τότε θα αρχίσει να αθετεί περίπου το 30% των πληρωμών της, μέχρις ότου αυξηθεί το όριο δανεισμού.

Θα επηρεαστεί κόσμος και εκτός των ΗΠΑ;

Ναι. Οι αιτήσεις για βίζα προς τις ΗΠΑ πιθανότατα θα παγώσουν. Οι Αμερικανοί δικηγόροι σε νομικές υποθέσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου θα πρέπει να ζητήσουν αναβολές. Και οι κυβερνητικοί υπάλληλοι που διαπραγματεύονται εμπορικές συμφωνίες -με σημαντικότερες τη συμφωνία με την Ε.Ε. και την εμπορική συνεργασία των χωρών του Ειρηνικού- πρόκειται, με βάση δημοσιεύματα, να τεθούν σε καθεστώς άδειας άνευ αποδοχών.