Stratfor: Το παράλληλο «παιχνίδι» της Ρωσίας

Τη στιγμή που οι ΗΠΑ και η Ευρώπη προσπαθούν να αποκωδικοποιήσουν τη θέση της Ρωσίας στη Συρία, η Μόσχα κάνει κινήσεις για να προσεγγίσει την ευρωπαϊκή της περιφέρεια. Την Πέμπτη, αντιπρόσωποι της ομάδας του Βίσεγκραντ εξέφρασαν τη δυσαρέσκειά τους για την υπερβολική πίεση που ασκεί η Ρωσία στις χώρες της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης να μην υπογράψουν εμπορικές συμφωνίες συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Το κοινό στοιχείο και των δύο αυτών ομάδων είναι ότι τα μέλη τους βρίσκονταν κάποτε στην σφαίρα επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης. Η ομάδα του Βίσεγκαρντ αποτελείται από χώρες πρώην δορυφόρους, όπως η Πολωνία, η Ουγγαρία, η Τσεχία και η Σλοβακία, ενώ στην Ανατολική Εταιρική Σχέση μετέχουν η Ουκρανία, η Λευκορωσία, η Μολδαβία, η Γεωργία, η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν. Τα κράτη της πρώτης ομάδας είναι όλα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ, ενώ της δεύτερης όχι. Κάθε ένα από τα κράτη αυτά έχει πολύπλοκη σχέση με τη Ρωσία και την Ευρώπη.

To πρόγραμμα της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης σχεδιάστηκε για να φέρει τα μέλη του πιο κοντά στη Ευρωπαϊκή Ένωση, πολιτικά και οικονομικά, και έχει αποφέρει ανάμικτα αποτελέσματα από την εισαγωγή του το 2009 με πρωτοβουλία της Σουηδίας και της Πολωνίας. Κάποιες χώρες που μετέχουν στο πρόγραμμα, όπως η Μολδαβία, έχουν δημιουργήσει πιο στενούς δεσμούς με την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω εμπορικών επαφών και πολιτικών μεταρρυθμίσεων, ενώ κάποιες άλλες, όπως η Λευκορωσία, όχι. Την ίδια ώρα, άλλες χώρες όπως η Ουκρανία, έχουν προσπαθήσει να ισορροπήσουν τις σχέσεις τους με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Ρωσία, αποφεύγοντας να δεσμευτούν αποκλειστικά με τη μία ή με την άλλη πλευρά.

Σε γενικές γραμμές, μολονότι η πρωτοβουλία δεν είχε εντυπωσιακά αποτελέσματα, τον τελευταίο χρόνο έχει φέρει κάποια μικρή πρόοδο στην περιφέρεια της Ρωσίας. Η πρόοδος αυτή αναμενόταν να εδραιωθεί τον Νοέμβριο, στη σύνοδο τη Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης στο Βίλνιους της Λιθουανίας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει κάνει σημαντικά βήματα στις διαπραγματεύσεις για το ελεύθερο εμπόριο και τη συνεργασία με τα περισσότερα μέλη και περίμενε την Ουκρανία, τη Γεωργία, τη Μολδαβία και την Αρμενία για να προχωρήσει σε συμφωνίες στη σύνοδο. Αν και οι συμφωνίες δεν θα προέβλεπαν πλήρη ένταξη, θα είχαν συμβολική σημασία ως βήματα προς τη μακροπρόθεσμη ενοποίηση με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ακόμα περισσότερο, θα υπονόμευαν το σχέδιο ενοποίησης της Ρωσίας, την Τελωνειακή Ένωση. Συνεπώς, ο στόχος της συνόδου ήταν να περάσει το μήνυμα πως η πλειοψηφία των μελών της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης θα επιλέξει τις Βρυξέλλες αντί τη Μόσχα.

H Ρωσία, ωστόσο, έχει χρησιμοποιήσει μια σειρά τακτικές για να εκτροχιάσει τους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Ανατολική Εταιρική Σχέση. Τον Αύγουστο, αύξησε προσωρινά τους τελωνειακούς ελέγχους στις ουκρανικές εξαγωγές, ανακοινώνοντας ξεκάθαρα πως το Κίεβο πρέπει να αναμένει πιο αυστηρούς και μόνιμους ελέγχους αν υπογράψει τις συμφωνίες με την Ευρωπαϊκή Ένωση. H Mόσχα ακόμα έχει απαγορεύσει τις εξαγωγές κρασιού από τη Μολδαβία προς τη Ρωσία, τυπικά για λόγους ασφαλείας, αλλά στην πραγματικότητα για να αναγκάσει το Τσισινάου να ξανασκεφτεί τη στροφή του προς την Ευρώπη. Eν τω μεταξύ, η Ρωσία αύξησε προσωρινά τις τιμές στο φυσικό αέριο για την Αρμενία, προτού αλλάξει την απόφαση μετά την ανακοίνωση του Γερεβάν πως θα συμμετάσχει στην Τελωνειακή Ένωση. Το αποτέλεσμα ήταν να αποσυρθούν από την ατζέντα της συνόδου στο Βίλνιους τα σχέδια για υπογραφή συμφωνιών με την Ευρωπαϊκή Ένωση από την Αρμενία.

Oι κινήσεις της Ρωσίας έχουν προκαλέσει ανησυχία στα κράτη μέλη της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης, καθώς και στα κράτη μέλη της ομάδας του Βίσεγκραντ. Οι χώρες αυτές, λόγω της κοινής εμπειρίας της σοβιετικής κατοχής, μοιράζονται ένα αίσθημα ανασφάλειας απέναντι στη Ρωσία, το οποίο εντάθηκε μαζί με την αύξηση της πίεσης από τη Μόσχα.

H ανησυχία αυτή συνδέεται και με την κατάσταση στη Συρία. Την ώρα που ασκεί πιέσεις στις χώρες της περιφέρειάς της, η Μόσχα έχει προχωρήσει σε μια θέση φαινομενικής συμφωνίας με τις ΗΠΑ στο "συριακό θέατρο". Η Ρωσία δεν είναι πλέον σε θέση να ανταγωνιστεί στρατιωτικά τις ΗΠΑ όπως στον Ψυχρό Πόλεμο, αλλά για την ώρα έχει απαντήσει στην μπλόφα του προέδρου των ΗΠΑ Mπαράκ Ομπάμα για τη χρήση στρατιωτικής δράσης ως απάντηση στην υποτιθέμενη χρήση χημικών όπλων από το συριακό καθεστώς. 

Σε κάθε περίπτωση, οι Ρώσοι εμφανίζονται να έχουν ισάξια επιρροή με τις ΗΠΑ σε ένα διεθνές ζήτημα ύψιστης σημασίας. Θα γίνει ακόμα πιο δύσκολη η προσπάθεια των χωρών της ρωσικής περιφέρειας που μάχονται απέναντι στην αυξανόμενη επιρροή της Μόσχας να αντισταθούν στην πίεση της Ρωσίας και να βασιστούν στις εγγυήσεις των ΗΠΑ. Στη χειρότερη περίπτωση, θα διασφαλιστεί πως η Δύση θα παραμείνει επικεντρωμένη στη Συρία, παραβλέποντας τις δραστηριότητες της Ρωσίας στην ανατολική Ευρώπη.