Τα 11 αγκάθια για τον τουρισμό

Το φιλόδοξο κυβερνητικό σχέδιο προβλέπει αύξηση των ξένων επισκεπτών στη χώρα μας από τα 17 εκατ. (φετινός στόχος) στα 24 εκατ. (+ 41%), αύξηση της μέσης κατά κεφαλήν δαπάνης των ξένων τουριστών από τα 640 ευρώ σήμερα στα 800 (+25%) και άνοδο του συνολικού τζίρου επιχειρήσεων που οφείλεται άμεσα ή έμμεσα στον τουρισμό από 32 δισ. ευρώ σήμερα σε 48-50 δισ. το 2021 (+50%).

Το «χρυσό αβγό», όμως, του σχεδίου που τραβά το ενδιαφέρον ισχυρών ξένων και εγχώριων «παικτών» είναι οι επενδύσεις άνω των 3,5 δισ. ευρώ που προβλέπει να υλοποιηθούν και οι δεκαψήφιου ύψους επιδοτήσεις που θα τις συνοδεύουν.

Οι λεπτομέρειες του σχεδίου οριστικοποιούνται αυτήν την περίοδο από τα υπουργεία Ανάπτυξης και Τουρισμού σε συνεννόηση με τον Σύνδεσμο Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεωνν (ΣΕΤΕ). Στόχος είναι να ολοκληρωθεί τις επόμενες εβδομάδες, ώστε να ενσωματωθούν οι λεπτομέρειές του στο ΕΣΠΑ και στον νέο επενδυτικό νόμο.

Θα περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τις αγορές-στόχους, την υποψήφια πελατεία, τις αεροπορικές συνδέσεις που πρέπει να δημιουργηθούν, τις υποδομές που θα απαιτηθούν (λιμάνια, μαρίνες, αεροδρόμια, οδικοί άξονες) αλλά και τους μηχανισμούς μάρκετινγκ που θα υποστηρίξουν το εγχείρημα.

Για να μετεξελιχθεί, ωστόσο, το κυβερνητικό σχέδιο από ένα σύνολο ευσεβών πόθων σε success story θα πρέπει να αντιμετωπιστούν αρκετά αγκάθια. Κι αυτό δεν εξαρτάται μόνο από την αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης αλλά, κυρίως, από τη διεθνή οικονομική συγκυρία, την κατάσταση που θα διαμορφωθεί στην ευρωζώνη από το φθινόπωρο και από τις εξελίξεις στις οικονομίες του ευρωπαϊκού νότου.

Τα 11 αγκάθια

ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ: Οι αριθμοί επιβεβαιώνουν ότι επί δεκαετίες ο ελληνικός τουρισμός αναπτύχθηκε κόντρα σε κάθε επιχειρηματική λογική. Σαν ένα εποχικό μαγαζί γωνία, το οποίο θα λειτουργεί μόνο το καλοκαίρι, αλλά οι εισπράξεις θα του επιτρέπουν να επιβιώνει άνετα όλο το χρόνο. Ενδεικτικά, το 56% των ξένων φθάνουν στην Ελλάδα το τρίμηνο Ιουλίου-Σεπτεμβρίου.

Αυτό συνέβη επειδή ποτέ δεν επιδιώχθηκε να προσελκυσθούν νέες ομάδες πελατών, πέραν εκείνων που θα έρχονταν ούτως ή άλλως για να απολαύσουν τον ήλιο και τη θάλασσα. Στο μεταξύ, όμως, κάθε χώρα που διαθέτει θάλασσα (κι είναι πολλές) και ήλιο (δηλαδή όλες) αυτοπροσδιορίζονται ως τουριστικοί προορισμοί και διεκδικούν την ίδια διεθνή πελατεία.

Επειδή, όμως, η συντριπτική πλειονότητα των ελληνικών ξενοδοχείων λειτουργεί εποχικά παρατηρείται το εξής φαινόμενο: να μην πέφτει καρφίτσα σε ορισμένες περιοχές το δίμηνο Ιουλίου-Αυγούστου, παρ'όλα αυτά οι ξενοδόχοι να γκρινιάζουν για μειωμένα έσοδα, αφού ο διεθνής πόλεμος τιμών ρίχνει τις τιμές των δωματίων.

Επιπλέον, η κοσμοπλημμύρα στην καρδιά του καλοκαιριού μειώνει την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, αυξάνει τα παράπονα των πελατών, εξαντλεί τους εργαζόμενους, ενώ οι υποδομές (ξενοδοχεία και χώροι εστίασης, λιμάνια, αεροδρόμια) δοκιμάζουν τα όριά τους.

ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ: Η διανυκτέρευση είναι το βασικό τουριστικό προϊόν, με ημερομηνία λήξης και διάρκεια ζωής μόλις μία νύχτα. Δεν μπορεί να ξαναπωληθεί την επόμενη. Από τον αριθμό των διανυκτερεύσεων εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό τα έσοδα. Περισσότεροι τουρίστες που παραμένουν λιγότερες μέρες μπορεί να σημαίνει, απλώς, βήμα... σημειωτόν στα έσοδα. Είναι χαρακτηριστικό ότι η μέση διάρκεια παραμονής των ξένων επισκεπτών στην Ελλάδα μειώθηκε από 15 μέρες παλαιότερα και 10,7 μέρες το 2005 σε 9,1 μέρες το 2012.

Έτσι, από τα 162,2 εκατ. διανυκτερεύσεις και τα 11,35 δισ. ευρώ έσοδα του 2006 κατρακυλήσαμε στα 140,9 εκατ. διανυκτερεύσεις και στα 10,02 δισ. ευρώ έσοδα του 2012. Χιλιάδες ξενοδοχεία, δηλαδή, που κόστισαν πολλά δισ. ευρώ παραμένουν κλειστά επί μήνες, ενώ θα έπρεπε να λειτουργούν, παράγοντας έσοδα και καλύπτοντας (και) κοινωνικές ανάγκες (προγράμματα κοινωνικού τουρισμού). Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να μεγαλώσει η τουριστική περίοδος, προσεγγίζοντας νέες αγορές και προσελκύοντας νέα πελατεία.

ALL INCLUSIVE: Το είπαν μάστιγα, αλλά η οικονομική κρίση έχει καθιερώσει, πλέον, αυτό το είδος διακοπών όπου οι ταξιδιώτες πληρώνουν για τα πάντα στη χώρα τους και δεν ξοδεύουν τίποτα ή σχεδόν τίποτα στη χώρα όπου κάνουν διακοπές. Αυτό σημαίνει ότι από τη μεγάλη πίτα των τουριστικών εισπράξεων τη μερίδα του λέοντος τη μοιράζονται το 20% των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων που υπολογίζεται ότι φιλοξενούν τη συντριπτική πλειονότητα των ξένων τουριστών. Αυτό οδηγεί στη δημιουργία ιδιότυπων γκέτο διακοπών, με ελάχιστα οφέλη για τις άλλες συμπληρωματικές επιχειρήσεις που συντηρούνται σε μεγάλο βαθμό από τον τουρισμό (χώροι εστίασης και ψυχαγωγίας). Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει και με τα κρουαζιερόπλοια όπου οι επιβάτες αποβιβάζονται κατά εκατοντάδες στα νησιά, αλλά οι εισπράξεις των τοπικών επιχειρήσεων είναι αμελητέες.

ΑΠΟΥΣΙΑ ΑΠΟ ΝΕΕΣ ΑΓΟΡΕΣ: Με εξαίρεση τη Ρωσία, ο ελληνικός τουρισμός απουσιάζει εκκωφαντικά από τις ταχύτερα ανερχόμενες δεξαμενές τουριστών των χωρών BRIC (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα). Οι στόχοι του σχεδίου, μάλιστα, σηκώνουν μεγάλη συζήτηση.

Για παράδειγμα, προβλέπεται ο τριπλασιασμός των Ρώσων που θα κάνουν διακοπές στη χώρα μας από τις 875.000 επισκέπτες το 2012 στα 2,4 εκατ. το 2021. Όπως εξηγούν, όμως, παράγοντες του χώρου, οι Ρώσοι θέλουν διακοπές «πάνω στο κύμα». Αυτό απαιτεί νέου τύπου, σύνθετες υποδομές φιλοξενίας (ξενοδοχεία και παραθεριστικές κατοικίες) οι οποίες χρειάζονται χρόνο για να ολοκληρωθούν. Η κυβέρνηση, πάντως, προωθεί σχετικές αλλαγές στο υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο.

Την ίδια στιγμή δεν έχει αξιοποιηθεί η μεγάλη αγορά των Ευρωπαίων συνταξιούχων οι οποίοι αναζητούν περιοχές με ευνοϊκό κλίμα για να διαμένουν για όσο μεγαλύτερο διάστημα του έτους γίνεται. Κι αυτό, ωστόσο, προϋποθέτει την ύπαρξη ενός πλήρους συστήματος υποδομών υγείας για την υποστήριξή τους. Κι όλα αυτά ενώ εμφανίζει εικόνα πλήρους διάλυσης το υπάρχον δημόσιο σύστημα υγείας.

ΚΕΝΑ ΑΕΡΟΣ: Περισσότεροι τουρίστες σημαίνει πιο πολλές αεροπορικές συνδέσεις και διαθέσιμες θέσεις. Ζήτημα που συνδέεται και με το κυβερνητικό σχέδιο παραχώρησης των αεροδρομίων.

Το άλμα, όμως, που θα πρέπει να γίνει για να αλλάξει η κατάσταση φαντάζει τεράστιο. Ενδεικτική της κατάστασης είναι η σύνδεση της Ελλάδας με τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες του πλανήτη (BRIC). Η Αθήνα συνδέεται απευθείας με τη Μόσχα και την Αγ. Πετρούπολη της Ρωσίας, μόνο με το Πεκίνο της αχανούς Κίνας και καθόλου με την Ινδία, τη Βραζιλία αλλά ούτε και με ολόκληρη τη νότιο Αμερική. Ταυτόχρονα, το αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος» συνδέεται με τη Βόρεια Αμερική μόλις με μία πόλη των ΗΠΑ (Ν. Υόρκη) και με μία του Καναδά (Μόντρεαλ).

Οι δυσκολίες, μάλιστα, για τη δημιουργία νέων συνδέσεων είναι μεγάλες, καθώς οι σχετικές επενδύσεις είναι πολυδάπανες, όχι άμεσης απόδοσης και υψηλού ρίσκου. Έτσι, οι αεροπορικές εταιρείες τις αποφεύγουν, ενώ η Ελλάδα δεν μπορεί να επιδοτήσει τη δημιουργία τους λόγω της οικονομικής της κατάστασης.

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ: Ο υποτιθέμενος στόχος των κατά καιρούς επενδυτικών νόμων ήταν να προσελκύσουν επενδύσεις όχι στους, ήδη, γνωστούς τουριστικούς προορισμούς αλλά σε γεωγραφικές περιοχές που δεν κατάφερναν να προσελκύσουν επενδυτικό ενδιαφέρον. Εκ του αποτελέσματος προκύπτει πως μάλλον κάτι πήγε στραβά καθώς προέκυψε τουριστικός υδροκεφαλισμός.

Τα 2/3, ή το 66%, των ξενοδοχειακών κλινών βρίσκονται μόλις σε τέσσερις περιοχές (Κρήτη, Δωδεκάνησα, Μακεδονία, Στερεά Ελλάδα). Στον νέο επενδυτικό νόμο η κυβέρνηση προσανατολίζεται να προσφέρει υψηλότερα ποσοστά επιδοτήσεων όχι με γεωγραφικά κριτήρια, αλλά με κριτήριο την άμεση και όσο το δυνατόν υψηλότερη απόδοση της επένδυσης. Αναλυτές της αγοράς, ωστόσο, εκτιμούν ότι το αποτέλεσμα θα είναι να συγκεντρωθούν ακόμα περισσότερες, «σύνθετες» αυτήν τη φορά, μονάδες στις ήδη γνωστές τουριστικές περιοχές.

ΠΑΓΩΜΑ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΕΩΝ-ΛΟΥΚΕΤΑ: Τα χρέη των τουριστικών επιχειρήσεων φθάνουν τα 7 δισ. ευρώ και υπολογίζεται ότι το 80% αυτών απειλούνται άμεσα με λουκέτο λόγω έλλειψης κεφαλαίων. Αν, μάλιστα, δεν βρεθεί τρόπος στήριξής τους, ενδέχεται να προκύψει μπαράζ λουκέτων, ενώ την ίδια στιγμή θα αναδύεται μια νέα γενιά μονάδων με επιδότηση.

ΒΙΖΑ: Βελτιώθηκε η κατάσταση για Ρώσους και Βαλκάνιους επισκέπτες, αλλά παραμένουν μεγάλα τα προβλήματα για τους Τούρκους τουρίστες. Οι τελευταίοι, μάλιστα, θα μπορούσαν να προσφέρουν άμεσα ανάσα στον τουρισμό της Β. Ελλάδας και των νησιών του ανατολικού Αιγαίου. Εκτιμάται, για παράδειγμα, ότι από τα 17 εκατ. κατοίκους της Κων/πολης τα 2/3 θέλουν να έρθουν στην Ελλάδα.

Ταυτόχρονα, εξετάζεται σύνδεση της χορήγησης βίζας με τις επενδύσεις. Έτσι, προωθείται η δυνατότητα απόκτησης πενταετούς βίζας από ξένους που θα αγοράζουν ή θα νοικιάζουν για μεγάλο διάστημα παραθεριστική κατοικία. Σύμφωνα με ένα άλλο σενάριο, θα μπορεί να χορηγείται ακόμα και διαβατήριο σε επενδυτές που θα υλοποιούν επενδύσεις άνω του 1 εκατ. ευρώ και θα δημιουργούν 3-5 νέες θέσεις απασχόλησης.

ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΕΣ: Ο στόχος που έχει τεθεί είναι να αυξηθούν οι επιβάτες κρουαζιέρας από 2,4 εκατ. σήμερα σε 4 εκατ. έως το 2021. Σύμφωνα με κορυφαίους παράγοντες του χώρου, αυτό απαιτεί να επιλεγούν και να αναδειχθούν νέοι ελληνικοί νησιωτικοί προορισμοί στο Αιγαίο και στο Ιόνιο. Ο Πειραιάς και το Ηράκλειο φαίνεται πως έχουν τη δυνατότητα να εξελιχθούν σε κέντρα κρουαζιέρας. Τον Πειραιά θέλουν να τον χρησιμοποιήσουν ως ορμητήριο όλοι οι «δεινόσαυροι» της διεθνούς αγοράς κρουαζιέρας, ενώ το Ηράκλειο εποφθαλμιούν οι μεγάλοι Ευρωπαίοι τουρ οπερέιτορ ως βάση των θυγατρικών τους που δραστηριοποιούνται στην κρουαζιέρα. Επιχειρηματίες του χώρου υπενθυμίζουν ότι το νομοσχέδιο για την απελευθέρωση της αγοράς κρουαζιέρας μετράει ήδη 11... μίνι κρουαζιέρες στα συναρμόδια υπουργικά γραφεία, χωρίς αποτέλεσμα.

ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ: Οι διακοπές των Ελλήνων είχαν φθάσει τα προηγούμενα χρόνια να αντιπροσωπεύουν έως και το 30% του συνολικού τζίρου των τουριστικών και άλλων επιχειρήσεων που συντηρούνται από τον τουρισμό. Το ποσοστό αυτό έχει μειωθεί σήμερα κάτω από το 15% και υπολογίζεται ότι 7 στους 10 Έλληνες δεν θα κάνουν καθόλου διακοπές (στοιχεία ΙΝΚΑ). Όμως, ο εσωτερικός τουρισμός συντηρούσε ολόκληρες περιοχές, εκατοντάδες ξενοδοχεία και χιλιάδες καταλύματα σε περιοχές όπως η Πελοπόννησος, η Στερεά Ελλάδα, η Θεσσαλία και η Μακεδονία. Η διάλυση του Οργανισμού Εργατικής Εστίας και το πάγωμα των εκδρομών των ΚΑΠΗ οδήγησε σε ασφυξία χιλιάδες επιχειρήσεις. Κι αν η κατάσταση δεν ανατραπεί άρδην, η ασφυξία των επιχειρήσεων απειλεί να προκαλέσει χιονοστιβάδα λουκέτων τον χειμώνα.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ-ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ: Η επιτυχία του κυβερνητικού σχεδίου για τον τουρισμού θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από το ανθρώπινο δυναμικό που θα κληθεί να το υποστηρίξει. Η αλλαγή εποχής στον τουρισμό ώστε να λειτουργεί ως σύγχρονη οικονομική δραστηριότητα μάλλον είναι ασύμβατη με την ύπαρξη ημιειδικευμένων ή ανειδίκευτων, χαμηλά αμειβόμενων εργαζόμένων, που θα απασχολούνται εποχικά ή θα διέρχονται «τράνζιτο» από τον χώρο του τουρισμού έως ότου βρουν άλλη δουλειά.

Επιπλέον, πώς μπορεί να συγκροτηθεί σύγχρονη τουριστική βιομηχανία χωρίς ισχυρό δημόσιο πυλώνα εκπαίδευσης και κατάρτισης (διαλύθηκε χωρίς να υποκατασταθεί ο Οργανισμός Τουριστικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης) και υψηλού επιπέδου σχολές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης; Την ίδια στιγμή ή αδήλωτη εργασία ξεπερνά το 60% (σχετική ανακοίνωση του μεγαλύτερου σωματείου της χώρας, συνδικάτου εργατοϋπαλλήλων επισιτισμού τουρισμού της Ν. Αττικής).

Με μείωση αμοιβών που φθάνει το 40% οι εργαζόμενοι στον τουρισμό αποτελούν έναν από τους βασικούς λόγους καθίζησης του τζίρου των κάθε είδους επιχειρήσεων ανά την Ελλάδα. Ο λόγος είναι ότι ο τουρισμός απασχολεί 1 στους 5 κατοίκους της χώρας.

*Τι γνώμη έχετε; To Εuro2day.gr ενθαρρύνει τον διάλογο και την έκφραση απόψεων από τους αναγνώστες. Σχολιάστε το άρθρο και πείτε την άποψή σας δημόσια για όσα συμβαίνουν και μας αφορούν όλους. Αν θεωρείτε το άρθρο σημαντικό, διαδώστε το με τα εργαλεία κοινωνικής δικτύωσης.