Stratfor: Εύθραυστες ισορροπίες στην Αίγυπτο

Το τελεσίγραφο του αιγυπτιακού στρατού που απαιτεί όλες οι πολιτικές δυνάμεις να καταλήξουν σε συμβιβασμό εντός 48 ωρών δείχνει ότι ο ισχυρότερος θεσμός της χώρας δεν έχει περιορισμούς. Και οι ετερόκλητες πολιτικές δυνάμεις της Αιγύπτου, που βρίσκονται εγκλωβισμένες μεταξύ της ανάγκης αντίδρασης στις μαζικές διαμαρτυρίες και της απροθυμίας τους να κυβερνήσουν άμεσα τη χώρα, πρέπει τώρα να καταλήξουν σε μια κοινή συμφωνία μεταξύ τους, διαφορετικά κινδυνεύουν να τους επιβληθεί λύση από τον στρατό.

Το θέμα πλέον γίνεται ζήτημα αντοχής. Όταν διαδηλώσεις παρόμοιου μεγέθους έγιναν στην Αίγυπτο το 2011, χρειάστηκε να περάσουν 18 ημέρες προτού ο στρατός καθαιρέσει τον τότε πρόεδρο Χόσνι Μουμπάρακ. Το αν το Tamarod μπορεί να διατηρήσει τη δυναμική του κινήματος των τωρινών διαδηλώσεων μένει να φανεί.

Οι επόμενες ημέρες θα αποτελέσουν δοκιμασία για την αντοχή και των δύο πλευρών. Εάν το Tamarod πετύχει να αναγκάσει τον στρατό να κινηθεί, θα είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η πτώση του Μόρσι δεν συνιστά από μόνη της επανάσταση, ιδιαίτερα εάν δεν εκδιωχθεί τελείως από την εξουσία η Μουσουλμανική Αδελφότητα. Ο στρατός παραμένει η απώτατη πηγή ισχύος στη χώρα: ήταν πίσω από την καθαίρεση του Μουμπάρακ το 2011 και το Tamarod, παρά τη δημοφιλία του, δεν έχει δείξει ότι επιθυμεί ή ότι είναι ικανό να αντικρούσει αυτήν την πραγματικότητα.

Οι γενικευμένες διαδηλώσεις και η πολιτική αναταραχή που οργανώθηκαν αρχικά από το Tamarod συνεχίστηκαν για δεύτερη ημέρα την 1η Ιουλίου στην Αίγυπτο. Ο στρατός έδωσε τελεσίγραφο 48 ωρών ώστε «να ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις του λαού» και δήλωσε πως θα επιβληθεί εθνικός χάρτης για τα πολιτικά κόμματα στην περίπτωση που δεν το πράξουν.

Στην ανακοίνωση δίνεται έμφαση στον ρόλο του στρατού στη διατήρηση της δημόσιας ασφάλειας. Υπάρχουν αντικρουόμενες αναφορές αναφορικά με το μέγεθος των διαδηλώσεων, όμως σχεδόν όλες οι πηγές συμφωνούν πως είναι εξαιρετικά μεγάλες, και πιθανότατα υπερβαίνουν τον αριθμό των ανθρώπων που βγήκαν στους δρόμους το 2011 και οδήγησαν σε ανατροπή του Μουμπάρακ.

Το Asharq Al-Awsat ανέφερε ότι διαδήλωσαν «εκατοντάδες χιλιάδες», ενώ το AP και άλλα δυτικά ΜΜΕ έκαναν λόγο για εκατομμύρια διαδηλωτές.

Σύμφωνα με αναφορές, πηγή του αιγυπτιακού στρατού δήλωσε στο Reuters ότι σε όλη τη χώρα περισσότεροι από 14 εκατομμύρια άνθρωποι συμμετείχαν στις διαδηλώσεις. Το κίνημα Tamarod ισχυρίζεται ότι 22 εκατομμύρια Αιγύπτιοι έχουν υπογράψει το αίτημα που ζητά την απομάκρυνση του Μόρσι, αν και η εξέταση της διαδικασίας υπογραφής καθιστά τον αριθμό αυτό πολύ ύποπτο. Δείχνοντας αλληλεγγύη προς τους διαδηλωτές, τέσσερις υπουργοί της αιγυπτιακής κυβέρνησης υπέβαλαν τις παραιτήσεις τους, αν και όπως αναφέρεται, ο Μόρσι δεν τις έκανε δεκτές. Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι υπάρχουν αναφορές για δεκάδες ή και εκατοντάδες χιλιάδες υποστηρικτές του Μόρσι που βγήκαν στους δρόμους για να στηρίξουν τη νυν κυβέρνηση.

Αυτοί οι υποστηρικτές του Μόρσι έχουν στοχοποιηθεί από τους άλλους διαδηλωτές, και οι περισσότερες από τις περιορισμένες βιαιοπραγίες που έχουν σημειωθεί μέχρι τώρα σχετίζονται με συγκρούσεις μεταξύ των υποστηρικτών και των πολέμιων της κυβέρνησης. Συνολικά, το υπουργείο Υγείας της Αιγύπτου ανακοίνωσε ότι 16 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους και περισσότεροι από 700 έχουν τραυματιστεί από τότε που ξεκίνησαν οι διαδηλώσεις, στις 30 Ιουνίου. Το πιο σημαντικό, την 1η Ιουλίου, εκατοντάδες διαδηλωτές κατέκλυσαν το αρχηγείο της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην περιοχή Μοκατάμ του Καΐρου, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους τουλάχιστον πέντε άνθρωποι, σύμφωνα με το Al-Ahram.

Τα εθνικά κεντρικά γραφεία είναι ένα από τα πολλά γραφεία που σχετίζονται με την Αδελφότητα των Μουσουλμάνων τα οποία δέχθηκαν επιθέσεις το τελευταίο διάστημα. Σύμφωνα με τους New York Times, οι αρχές ασφαλείας της Αιγύπτου βρίσκονταν κοντά στην περιοχή όταν έγινε η επίθεση, όμως δεν έκαναν τίποτα για να τη σταματήσουν, ακόμα και όταν έφθασαν οι ενισχύσεις, γεγονός που τονίζει το ότι η αστυνομία και οι δυνάμεις εσωτερικής ασφάλειας έχουν θέματα με την κυβέρνηση Μόρσι.

Τα σχέδια του Tamarod

Είναι σημαντικό να έχουμε υπ' όψιν ότι το ίδιο το Tamarod δεν είναι πολιτικό κόμμα. Είναι μια ομάδα-ομπρέλα που ενώνει διάφορους πολέμιους του καθεστώτος και δεν έχει άλλο σχέδιο πέρα από την απομάκρυνση του Μόρσι. Αυτό περιπλέκει την κατάσταση τόσο για την αντιπολίτευση όσο και για τον στρατό. Καθώς δεν διαθέτει την εσωτερική συνοχή και τη δομή της ηγεσίας της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, το Tamarod είναι απίθανο να συμφωνήσει στο εσωτερικό του για ένα συγκεκριμένο σχέδιο, πόσο μάλλον με το Κόμμα της Ελευθερίας και της Δικαιοσύνης του Μόρσι, εντός της προθεσμίας των 48 ωρών.

Από την αρχή, ο στόχος των διαδηλωτών ήταν να αναγκάσουν τον αιγυπτιακό στρατό να παρέμβη, όπως έκανε και το 2011, και να απομακρύνει τον Μόρσι από την εξουσία. Όμως, ακόμα και εάν το Tamarod πετύχει και ο στρατός αναλάβει την εξουσία της χώρας για μια ενδιάμεση περίοδο, η εκλογική στήριξη για το Κόμμα της Ελευθερίας και της Δικαιοσύνης πιθανότατα θα συνεχίσει να είναι μεγαλύτερη απ' όσο για οποιοδήποτε από τα κόμματα της κοσμικής αντιπολίτευσης. Θα είναι σημαντικό τότε να δοθεί προσοχή όχι μόνο στην αντοχή των διαδηλώσεων, αλλά και στο αν η αιγυπτιακή αντιπολίτευση θα μπορέσει να συνασπιστεί για οτιδήποτε περισσότερο από την απομάκρυνση του Μόρσι.

Οι οργανωτές που σχετίζονται με το Tamarod δήλωσαν σε συνέντευξη Τύπου στις 30 Ιουνίου ότι έχουν ιδρύσει πολιτική ομάδα που ονομάζεται «Το Μέτωπο της 30ής Ιουνίου» (June 30 front). Μένει να φανεί εάν αυτό το κίνημα θα αποκτήσει δυναμική και εάν θα είναι ικανό να μεταφράσει τη γενικευμένη κι ετερογενή αναταραχή σε μια επικεντρωμένη πολιτική δύναμη, που θα ευθυγραμμίζεται με τις απαιτήσεις του στρατού.

Η θέση του στρατού

Είναι κοινό μυστικό ότι ο αιγυπτιακός στρατός δεν θέλει να αναλάβει τη διακυβέρνηση της χώρας. H συνεργασία του με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα στηρίζεται στο γεγονός ότι, παρά τη χαμηλή της δημοφιλία, η Αδελφότητα παραμένει η πιο οργανωμένη και συνεκτική ομάδα στην κοσμική κοινωνία. Ο στρατός ελπίζει ότι οι διαδηλωτές θα γυρίσουν σπίτια τους, ή ότι μπορεί να υπάρξει κάποιος πολιτικός συμβιβασμός στα κόμματα της αντιπολίτευσης που θα εκπληρώνει το αίτημα του Tamarod για πολιτική αλλαγή. Όμως ο στρατός δεν μπορεί να περιμένει για πολύ προτού αναγκαστεί να παρέμβη. Μία από τις καθοριστικές στιγμές των διαδηλώσεων της 30ής Ιουνίου ήταν όταν ο στρατός έστειλε τέσσερα ελικόπτερα πάνω από την πλατεία Ταχρίρ τα οποία πέταξαν αιγυπτιακές σημαίες.

Για τώρα, όμως, αυτό που γίνεται είναι μια αναμέτρηση. Το πρελούδιο μόλις τελείωσε , και το μέγεθος και η διάρκεια των διαδηλώσεων, η πιθανότητα βιαιοπραγιών και η ικανότητα της αντιπολίτευσης να οργανωθεί θα αποτελέσουν παράγοντες-κλειδιά που θα πρέπει να εξεταστούν, καθώς θα δοκιμάζεται η αντοχή της λαϊκής δυσαρέσκειας προς τον Μόρσι. Αν οι διαδηλωτές προκαλέσουν τον στρατό να απομακρύνει τον Μόρσι, αυτό θα καταλήξει σε μια ανακεφαλαίωση του 2011, με τον στρατό να τίθεται επικεφαλής και την Αίγυπτο να μπαίνει σε ένα ακόμα βαθύτερο πολιτικό αδιέξοδο. Για τώρα όμως, ο Μόρσι βρίσκεται -σύμφωνα με αναφορές- υπό την προστασία της Δημοκρατικής Φρουράς του στρατού και έχει διαβουλεύσεις με τον πρωθυπουργό, τον υπουργό Άμυνας και τον επικεφαλής των υπηρεσιών πληροφοριών.

Παρά τα πλήθη, ουσιαστικά δεν έχουν γίνει και πολλά ακόμα στην Αίγυπτο. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα γίνουν, απλώς δεν έχουν ξεκινήσει ακόμα.