Ο Ολλανδός πρωθυπουργός Mark Rutte ανακοίνωσε στις 23 Απριλίου την παραίτηση της κυβέρνησής του. Η ανακοίνωση ήρθε μετά την αποτυχία της κυβέρνησης να καταλήξει σε συμφωνία με τον βασικό της εταίρο, το Κόμμα για την Ελευθερία (PVV), αναφορικά με τις περικοπές του προϋπολογισμού.

Η κατάρρευση της ολλανδικής κυβέρνησης δεν εκπλήσσει, αφού οι εντάσεις μεταξύ των πολιτικών κομμάτων είχαν γίνει εμφανείς εδώ και εβδομάδες. Αυτή όμως είναι η πρώτη κατάρρευση κυβέρνησης του πυρήνα της ευρωζώνης από το 2010 όταν ξέσπασε η κρίση χρέους. Οι επερχόμενες εκλογές και η εγχώρια πολιτική παράλυση θα έχουν ευρύτερες επιπτώσεις στην Ευρώπη.

Το Λαϊκό Κόμμα για την Ελευθερία και τη Δημοκρατία (VVD) του Rutte σχημάτισε κυβέρνηση με το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα (CDA) μετά τις εκλογές του 2010. Η ειδική συμφωνία με το δεξιό και ευροσκεπτικιστικό κόμμα PVV διασφάλισε στην κυβέρνηση αρκετούς ψήφους ώστε να έχει μια οριακή πλειοψηφία στη βουλή.

Τα τρία κόμματα καθ’ όλη τη διάρκεια του Μαρτίου και του Απριλίου διαπραγματεύονταν τις περικοπές του προϋπολογισμού που χρειάζεται η Ολλανδία προκειμένου να μειώσει το έλλειμμά της και να συμμορφωθεί με τον στόχο για έλλειμμα 3% που έχει τεθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η κυβέρνηση αναμένεται να παρουσιάσει τα σχέδιά της για τον προϋπολογισμό στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 30 Απριλίου, ώστε να εξεταστεί στο πλαίσιο της διαδικασίας του "υπερβολικού ελλείμματος". Η Ολλανδία παραβιάζει τους κανόνες για το έλλειμμα, όπως αυτές προβλέπονται στη Συνθήκη του Μάαστριχτ, από το 2009.

Ο ηγέτης του PVV, Geert Wilders, σταμάτησε τις διαπραγματεύσεις με την κυβέρνηση συνασπισμού το περασμένο Σαββατοκύριακο και δήλωσε πως τα μέτρα λιτότητας που βρίσκονται στο τραπέζι των συζητήσεων θα πλήξουν τον ολλανδικό πληθυσμό. Απέσυρε τη στήριξή του, ελπίζοντας πως το κόμμα του δεν θα συνδεθεί με τα μελλοντικά μέτρα λιτότητας.

Μια πλούσια, αλλά προβληματική, οικονομία

Η Ολλανδία είναι μία από τις πλουσιότερες χώρες της Ευρώπης σε όρους κατά κεφαλήν εισοδήματος και μία από τις τέσσερις εναπομείνασες της ευρωζώνης με αξιολόγηση ΑΑΑ (οι άλλες τρεις είναι η Γερμανία, η Φινλανδία και το Λουξεμβούργο). Μαζί με άλλες βορειοευρωπαϊκές χώρες, και ειδικότερα τη Γαλλία και τη Γερμανία, η Χάγη έχει πιέσει τις χώρες τις ευρωπεριφέρειας να εφαρμόσουν δραστικά μέτρα λιτότητας από τότε όπου ξέσπασε η ευρωπαϊκή κρίση χρέους.

Αν και η Ολλανδία έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά ανεργίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οικονομία της βρίσκεται σε ύφεση, ενώ η αγορά ακινήτων της περνάει κρίση, αυξάνοντας το επίπεδο χρέους των νοικοκυριών και μειώνοντας το ήδη χαμηλό επίπεδο εγχώριας κατανάλωσης.

Λόγω της συνεχιζόμενης ύφεσης, η Ολλανδία αναμένεται να εμφανίσει έλλειμμα προϋπολογισμού ύψους 4,6% του ΑΕΠ το 2013 εάν δεν εφαρμοστούν επιπλέον περικοπές στον προϋπολογισμό.

Η ολλανδική κυβέρνηση διαπραγματευόταν περικοπές περίπου 14 δισ. ευρώ, ενώ, κατά πληροφορίες, σχεδίαζε να αυξήσει ορισμένες φοιτητικές και ιατρικές χρεώσεις, να ανεβάσει το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης στα 66 το 2015 αντί του 2020, να παγώσει τους μισθούς στον δημόσιο τομέα και να αυξήσει τον φόρο προστιθέμενης αξίας.

Η Ολλανδία, μια χώρα του πυρήνα της ευρωζώνης, έχει πλέον λιγότερες δυνατότητες να συμμορφωθεί με τους κανόνες της Ε.Ε. για τα ελλείμματα, τους οποίους υποστήριζε στο παρελθόν. Ο κ. Rutte αναμένεται να ηγηθεί μιας μεταβατικής κυβέρνησης και να συνάψει συμφωνία με τα κόμματα της αντιπολίτευσης, που θα του επιτρέψει να παρουσιάσει ένα μισοτελειωμένο σχέδιο προϋπολογισμού στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 30 Απριλίου.

Από βράχος της ευρωζώνης, πηγή ανησυχίας

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι μάλλον απίθανο να λάβει σκληρά μέτρα για να αναγκάσει τη χώρα να συμμορφωθεί, δείχνοντας έτσι πως ο θεσμός, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις χώρες του πυρήνα της Ε.Ε., είναι ανίκανος να επιβάλει πλήρως τους ίδιους τους κανόνες του.

Σε μια περίοδο όπου χώρες όπως η Ισπανία και η Ιταλία έχουν ήδη χαλαρώσει τους στόχους τους για το έλλειμμα, αυτές της περιφέρειας θα χρησιμοποιήσουν την Ολλανδία για να δικαιολογήσουν τη δική τους αντίσταση κατά της επιβολής λιτότητας και κατά της αποτυχίας τους να επιτύχουν τους στόχους για τα ελλείμματα. Αυτό θα κάνει ακόμα πιο δύσκολο για τη Γερμανία να διασφαλίσει τη δημοσιονομική συμμόρφωση με τους δημοσιονομικούς κανόνες.

Το εκλογικό σύστημα στην Ολλανδία είναι τέτοιο που καθιστά δύσκολο για ένα μεμονωμένο κόμμα να κερδίσει ξεκάθαρα την πλειοψηφία, ενώ, λόγω του μεγάλου αριθμού των κομμάτων της βουλής, ο σχηματισμός κυβέρνησης συνεργασίας απαιτεί σχετικά μεγάλο χρόνο. Οι εκλογές στη χώρα θα πραγματοποιηθούν στις 12 Σεπτεμβρίου.

Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το κόμμα VVD θα παραμείνει το ισχυρότερο στη χώρα, όμως θα εξακολουθήσει να χρειάζεται να σχηματίσει συνασπισμό. Μέχρι τότε, η Ολλανδία θα παραμείνει αβέβαιη δύναμη στον πυρήνα της Ευρώπης, αν και μέχρι σήμερα στήριζε τις προσπάθειες της Γερμανίας και της Γαλλίας να σταθεροποιήσουν την ευρωζώνη προκειμένου να διασφαλίσουν τον περιορισμό της γερμανικής ισχύος και την προώθηση της εφαρμογής των μέτρων λιτότητας στην ευρωπεριφέρεια.

Πέραν του υψηλότερου κόστους δανεισμού, οι επόμενοι μήνες της πολιτικής παράλυσης στη χώρα θα αποδυναμώσουν τα τρέχοντα και τα επερχόμενα μέτρα διάσωσης της ευρωζώνης.

Οι οίκοι αξιολόγησης έχουν αφήσει να εννοηθεί ότι η πολιτική αβεβαιότητα στην Ολλανδία θα μπορούσε να οδηγήσει σε υποβάθμισή της. Μια απώλεια της αξιολόγησης ΑΑΑ θα μπορούσε να έχει ευρύτερες επιπτώσεις στην Ευρώπη αφού η αξιολόγησή της επηρεάζει και την αξιολόγηση του EFSF.

Επιπλέον, η ολλανδική βουλή δεν έχει ακόμα επικυρώσει τον δεύτερο και μόνιμο ευρωπαϊκό μηχανισμό διασώσεων, τον ESM, ο οποίος θα αντικαταστήσει τον EFSF τον Ιούλιο. Αυτό θα προκαλούσε νέες εντάσεις στις αγορές, αλλά και απροθυμία στο ΔΝΤ να βοηθήσει την Ευρώπη.

Η Χάγη δεν έχει ακόμα επικυρώσει ούτε το δημοσιονομικό σύμφωνο. Αρκετά είναι τα κόμματα που αντιτίθενται, θεωρώντας ότι είναι διαταγή από τις Βρυξέλλες η οποία επιβάλλει υπερβολικά αυστηρούς κανόνες για τους προϋπολογισμούς. Αν και η συμμετοχή της Ολλανδίας δεν απαιτείται για να καταστεί λειτουργικό το δημοσιονομικό σύμφωνο, θα ήταν μεγάλη ήττα για τη Γερμανία αν ο γείτονάς της δεν συμμετάσχει.

Κρίσιμη ώρα για τη λιτότητα και τον ευρωσκεπτικισμό

Αυτά τα τρία σημεία είναι πιθανόν να οδηγήσουν σε περισσότερες πιέσεις στις αγορές. Σε κάποιον βαθμό, θα αναγκάσουν τα ολλανδικά κόμματα να συνεργαστούν και να σχηματίσουν κυβέρνηση όσο το δυνατόν συντομότερα. Για μία ακόμα φορά η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα αναγκαστεί να παρέμβει, καθώς είναι ο μόνος θεσμός που μπορεί να καθυστερήσει μια μεγαλύτερη σοβαρή διεύρυνση της κρίσης της ευρωζώνης.

Μέχρι τώρα, η Ολλανδία παρέμενε σταθερή κατά τη διάρκεια της κρίσης. Όμως, η παραίτηση της κυβέρνησης στις 23 Απριλίου σημαίνει ότι η χώρα θα μπορούσε να μετατραπεί σε πηγή αβεβαιότητας και προβλημάτων. Οι επερχόμενες εκλογές θα δείξουν πόσο στηρίζουν οι ψηφοφόροι μιας χώρας του πυρήνα της ευρωζώνης τα μέτρα λιτότητας, ως λύση στην κρίση, και πόσο στηρίζουν οι ψηφοφόροι τους ευρωσκεπτικιστές.