Το dejà vu της ελληνικής χρεοκοπίας

Είναι δύσκολο μέσα στην προεκλογική συναισθηματική φρενίτιδα να ακουστούν ψύχραιμες φωνές. Ο στόχος είναι οι ψήφοι και ο τσακωμός περιορίζεται στο ποιος θα ακυρώσει πρώτος τη μείωση του αφορολόγητου, όταν όλοι μαζί ψηφίζουν τη διανομή εξτρά συντάξεων.

Ονειρα γλυκά, απατηλά, πάνω σε δανεικά μαξιλάρια

Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι χρωστάμε 334,6 δισ. ευρώ, όταν κατά την αποκάλυψη της χρεοκοπίας μας το 2010 χρωστούσαμε λιγότερα (330 δισ. ή 146,2% του ΑΕΠ). Μπορεί να μας έχουν διευκολύνει κάποιοι, τους οποίους χαρακτηρίζουμε ανάλγητους δανειστές, με επιμήκυνση χρονοδιαγραμμάτων αποπληρωμής και με μειωμένα επιτόκια, αλλά η πραγματικότητα δεν εξαφανίζεται, όταν πάψεις να πιστεύεις σε αυτήν.

Το χρέος ανέβηκε το 2018 στο 181,1% του ΑΕΠ (από 176,2% το 2017), εν μέσω πανηγυρισμών για υπερπλεονάσματα (τι κούφια και παραπλανητική λέξη) και παροχών «κοινωνικών μερισμάτων». Στον κόσμο των επιχειρήσεων, όλοι γνωρίζουμε ότι οι διανομές μερισμάτων γίνονται από κέρδη, γιατί αν είναι προϊόν δανεισμού (αν υπάρχει κάποιος να σου δώσει λεφτά) ή αν μοιράζεις από τις σάρκες του οργανισμού, καταστρέφονται τα μελλοντικά αποτελέσματα.

Η βασική διαφορά κρατικής χρεοκοπίας και εταιρικής πτώχευσης είναι ότι δεν υπάρχει η «επιλογή» της λύτρωσης που επέρχεται με τον «θάνατο» της πτωχευμένης επιχείρησης. Τα κράτη μπορούν να χρεοκοπούν όσες φορές θέλουν και οι άνθρωποι να υποφέρουν.

Το «μαξιλάρι» (άλλη παραπλανητικά παρηγορητική λέξη) δεν είναι ούτε τόσο άνετο για να κοιμηθούμε αμέριμνοι ούτε 50 δισ. που διαφημίζει η κυβέρνηση. Πρόκειται για ένα ποσό πολύ μικρότερο, το οποίο έχει προέλθει εν μέρει από εξωτερικό δανεισμό (κατά 16 δισ., όσο περίπου αυξήθηκε το χρέος από το 2017 στο 2018) και από άγρια φορολόγηση κάθε παραγωγικού συντελεστή, εργαζόμενων, κατανάλωσης και περιουσίας (περίπου 11 δισ.).

Από τα ταμειακά διαθέσιμα της χώρας, ελάχιστα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για παροχές. Πρέπει να πληρωθούν 4 δισ. από τα δάνεια του ΔΝΤ, υπάρχουν χρεολυτικές δόσεις πληρωτέες εντός του 2019, ενώ 16 δισ. είναι δεσμευμένα σε ειδικό λογαριασμό κατόπιν συμφωνίας με το ESM. Συνεπώς όσες παροχές δοθούν από το «μαξιλάρι» δημιουργούν δημοσιονομικούς εφιάλτες και -το χειρότερο- ανάγκες πρόσθετου δανεισμού.

Υπάρχουν κάποιοι που προειδοποιούν (όπως ο οικονομολόγος Γιώργος Προκοπάκης, ο οποίος αποδομεί με στοιχεία όσα αναφέρουν -«παπάτζες» τα ονομάζει- οι οικονομικοί υπουργοί της κυβέρνησης και κατακρίνει όσους δημοσιογράφους αναπαράγουν αφιλτράριστα προπαγάνδες). Ποιος όμως έχει όρεξη να ακούει, ειδικά όταν εισπράττει;

Ελλάδα, η χώρα που λιάζονται οι συνταξιούχοι

Σήμερα, ένας στους τρεις Έλληνες είναι συνταξιούχος και με τις δημογραφικές τάσεις που προβλέπουν τη μείωση του ενεργού πληθυσμού κατά 30% μέχρι το 2060, σχεδόν οι μισοί Έλληνες θα είναι συνταξιούχοι!

Ακόμη και οι οικονομικά αναλφάβητοι μπορούν να αντιληφθούν ότι δεν πρόκειται να πληρωθούν συντάξεις του σημερινού επιπέδου στο -όχι και τόσο μακρινό- μέλλον. Σύμφωνα με τη Eurostat, η Ελλάδα καταβάλλει τις μεγαλύτερες συντάξεις (ως ποσοστό του ΑΕΠ στην Ευρώπη) ή 17,7% έναντι 12,6% στην ΕΕ (στοιχεία 2016). Η απόσταση μάλιστα από τους υπολοίπους μεγαλώνει όπως φαίνεται και στο διάγραμμα (και πιθανότατα η τάση έχει επιδεινωθεί μετά το 2016).

Είμαστε συνεπώς παγκόσμιοι πρωταθλητές συντάξεων και χρέους (ως ποσοστού στο ΑΕΠ) και ας εξαιρέσουμε επιτέλους την Ιαπωνία, όχι μόνο γιατί το μεγαλύτερο ποσό του χρέους της είναι εσωτερικό, αλλά γιατί είναι ταυτοχρόνως ένας από τους μεγαλύτερους παγκόσμιους δανειστές. Είμαστε και πανευρωπαϊκοί πρωταθλητές ανεργίας, παρά τη μετανάστευση εκατοντάδων χιλιάδων νέων και με το 1/3 των εργαζομένων του «ιδιωτικού τομέα» να απασχολείται μερικώς, με μέσο μισθό 384 ευρώ.

Η κυβέρνηση επιλέγει να ενισχύσει τους συνταξιούχους, οι οποίοι σύμφωνα με όλες τις μελέτες είναι το μέρος του πληθυσμού που επλήγη λιγότερο από την κρίση σε σχέση με άλλους (νέους, εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα). Το χειρότερο είναι ότι αυτή η πολιτική έχει υψηλά ποσοστά αποδοχής και «αναγκάζει» τη ΝΔ να ψηφίζει καταγγέλλοντας!

Ταυτοχρόνως, σε έναν άλλο φανταστικό κόσμο κεκτημένων δικαιωμάτων, το Συμβούλιο της Επικρατείας έκρινε αντισυνταγματικές τις περικοπές των συντάξεων. Σαν να ακούω τη φωνή του αείμνηστου Σταύρου Τσακυράκη που έλεγε: «Το Σύνταγμα δεν εγγυάται και δεν είναι δυνατόν να εγγυηθεί κάποιο ύψος παροχών. Το Σύνταγμα δεν είναι λεφτόδενδρο. Αν έδινε λεφτά, τότε όλες οι φτωχές χώρες του κόσμου θα έλυναν τα προβλήματά τους υιοθετώντας ένα γενναιόδωρο Σύνταγμα». Εμείς όμως θα αυξήσουμε και άλλο το χρέος για να πληρωθούν αναδρομικά. Οι άνεργοι νέοι παρέα με τους απροστάτευτους αδύναμους θα παρακολουθούν δισεκατομμύρια να κατατίθενται σε λογαριασμούς όσων πρόλαβαν να μη μείνουν «απέξω», ενώ η φτώχεια τους θα αυξάνεται.

Οι κυβερνήσεις πέφτουνε, μα τα αντιμνημόνια μένουν

Όταν ο Αντώνης Σαμαράς σκαρφάλωνε στα αντιμνημονιακά κεραμίδια, έδωσε τη δυνατότητα να γεννηθούν τρεις ετερόκλητοι πολιτικοί σχηματισμοί που κυριάρχησαν πολύ σύντομα, υπερκεράζοντας τη ΝΔ. Ο ΣΥΡΙΖΑ, η Χρυσή Αυγή και οι ΑΝΕΛ (οι οποίοι εξαφανίστηκαν σταδιακά μετά το 2015, μέσω απορρόφησης από τους πρώτους δια συγκυβερνήσεως), το 2012, συγκέντρωσαν πάνω από το 1/3 των ψήφων, για να φτάσουν στους μισούς το 2015 και στο 61% σε Δημοψήφισμα.

Παρά τις τεράστιες ιδεολογικές διαφορές και πολιτικές καταγωγές, το βασικό κοινό τους αφήγημα ήταν η εναντίωση στα Μνημόνια. Τώρα όλοι έχουν χωνέψει (;) ότι τα Μνημόνια είναι οι δεσμεύσεις που αναλαμβάνει μία χώρα όταν χρεοκοπεί και πριν αυτοκτονήσει. Η ανατροπή όσων προβλέπονται στο τελευταίο Μνημόνιο, είτε με τη μορφή μη μείωσης του αφορολόγητου, είτε με τη μορφή πρόσθετων συντάξεων, δημιουργεί εκ νέου αμφιβολίες για την ικανότητα της πολιτικής ηγεσίας της χώρας να διορθώσει τις αρρώστιες που μας ταλαιπωρούν.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε (σωστά) ότι «η 13η σύνταξη είναι προεκλογικό επίδομα. Θα μπορούσε να το δώσει [η κυβέρνηση] έξω από τα εκλογικά κέντρα με το ψηφοδέλτιο», αλλά ξεκαθάρισε ότι η ΝΔ θα το υπερψηφίσει. Πώς συνδυάζεται να ψηφίζεις όσα καταγγέλλεις, είναι ένα αίνιγμα που δεν μπορώ να λύσω.

Μάλλον ο Έλληνας ψηφοφόρος δεν θέλει να ξέρει ότι οι διανομές κρατικών χρημάτων προκύπτουν από τις δυνατότητες και γίνονται βάσει προτεραιοτήτων, ξεχνώντας ότι κάπως έτσι χρεοκόπησε η χώρα• με τυχαίες και χωρίς στόχευση παροχές προς άγραν ψήφων. Η αλήθεια είναι συχνά δυσάρεστη και είναι ευχάριστο να ονειρευόμαστε μεγαλύτερες πίτες από τις οποίες θα τρέφονται νέοι, γέροι, γυναίκες και παιδιά. Αλλά η οικονομική πραγματικότητα δεν μοιάζει με παράδεισο και οι χρεοκοπίες μπορούν να επαναλαμβάνονται αιώνια, στο άκρο της Βαλκανικής όπου κατοικούμε.

* Ο Κώστας Μαρκάζος είναι οικονομολόγος, συγγραφέας του βιβλίου «ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ» (εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη)