Η ελληνική κρίση και το... παράδοξο των νέων συνταξιούχων!

Πιστεύω ότι ο τρόπος που η χώρα αντιμετώπισε το ζήτημα της παροχής των συντάξεων, είναι ίσως η σημαντικότερη αιτία της οικονομικής κρίσης που ζούμε. Οι συνταξιούχοι αντιμετωπίστηκαν πολλές φορές από το πολιτικό σύστημα, ως μια πολυπληθής ομάδα ψηφοφόρων που θα μπορούσε να τους προσελκύσει ψηφοθηρικά, αν μειωνόταν η ηλικία συνταξιοδότησης και αυξάνονταν οι συντάξεις. Έτσι είχαμε φαινόμενα συνταξιούχων κάτω των 50 ετών, συνταξιούχων με μόλις 15 έτη καταβολής εισφορών, συνταξιούχων με συντάξεις μεγαλύτερες των μισθών.

Φυσικά το συνταξιοδοτικό σύστημα δεν είχε το ίδιο τους πόρους να καλύψει αυτές τις παροχές. Αυτές καλύπτονταν μέχρι το 2009 με τα δανεικά που λάμβανε το κράτος από τις ξένες αγορές. Μόνο για την περίοδο 2000-2017, το κράτος ενίσχυσε τα ασφαλιστικά συνταξιοδοτικά ταμεία με 200 δισ. ευρώ!

Και όλα αυτά όταν βρίσκονταν σε εξέλιξη δύο σοβαρές, δομικού χαρακτήρα μεταβολές στο συνταξιοδοτικό σύστημα, που άλλαζαν εντελώς τα χρηματοοικονομικά του δεδομένα. Η σημαντική αύξηση του μέσου προσδόκιμου ζωής και η σημαντική μείωση του λόγου εργαζομένων συνταξιούχων (3,16 προς 1 το 1980, 1,3 προς 1 το 2017).

Είναι προφανές ότι η κατάσταση αυτή δεν θα μπορούσε να συνεχιστεί άλλο, γιατί πολύ απλά οι αγορές σταμάτησαν να δανείζουν την Ελλάδα, για να βγάζει συνταξιούχους κάτω των 50 ετών. Έτσι υποτίθεται ότι ξεκίνησε η προσπάθεια εξορθολογισμού των πολιτικών που ακολουθούνταν στο συνταξιοδοτικό. Η μείωση των εσόδων του συνταξιοδοτικού συστήματος, αναπόφευκτα οδήγησε σε μείωση των δαπανών, δηλαδή σε μείωση των συντάξεων και αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης.

Παρά ταύτα, η ανάγνωση των δεδομένων λέει άλλα πράγματα. Από τον Σεπτέμβριο του 2013, που έχουμε τα πρώτα διαθέσιμα στοιχεία για τις συντάξεις, η ηλικιακή κατανομή των συνταξιούχων ήταν η εξής: Οι συνταξιούχοι κάτω των 60 ετών, 427.214 άτομα. Από αυτούς, οι 204.825 ήταν μεταξύ 56-60 ετών, με μέση σύνταξη 1.066 ευρώ.

Η εικόνα πέντε χρόνια μετά, με στοιχεία του Σεπτεμβρίου 2018, ήταν η ακόλουθη: Οι συνταξιούχοι κάτω των 60 ετών ήταν 322.293 άτομα. Σημειώνεται ότι σε αυτή την ομάδα δεν προσμετρώνται πλέον οι προ πέντε έτη συνταξιούχοι κάτω των 60 ετών, που ήταν 204.825. Αν τους αφαιρέσουμε, θα έπρεπε σήμερα σε αυτή την κατηγορία να είχαμε 427.216 – 204.825 = 222.391 άτομα το πολύ. Όμως έχουμε 100.000 παραπάνω. Με άλλα λόγια, την περίοδο 2013-2018, όπου θα έπρεπε να ήταν σχεδόν απαγορευτική η συνταξιοδότηση κάτω των 60 ετών, είχαμε πάνω από 100.000 συνταξιοδοτήσεις ατόμων κάτω των 60 ετών, με μέση σύνταξη 1.050 ευρώ.

Φαίνεται πως δεν έχουμε αντιληφθεί πόσο σοβαρό είναι το πρόβλημα στο συνταξιοδοτικό σύστημα της χώρας μας. Από τη μια πλευρά, έχουμε μειώσεις εισφορών και εσόδων και από την άλλη, κυρίως λόγω της αύξησης του προσδόκιμου ζωής, έχουμε αυξήσεις δαπανών.

Οι 100.000 εργαζόμενοι κάτω των 60 ετών που βγήκαν σε σύνταξη την περίοδο 2013-2018, σταμάτησαν να δίνουν εισφορές στο σύστημα και ταυτόχρονα ξεκίνησαν να το επιβαρύνουν με τις συντάξεις τους.

Ενδεικτικά, αν είχαν μέσο μικτό μισθό 1.000 ευρώ το μήνα, ο κάθε ένας από αυτούς συμμετείχε στα ασφαλιστικά έσοδα κατά περίπου 20%, δηλαδή κατά 200 * 12 = 2.400 σε ετήσια βάση, άρα για όλους μαζί η ετήσια απώλεια εσόδων ήταν το λιγότερο 240 εκατ. ευρώ. Αν όμως προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε το θέμα από την πλευρά της δαπάνης, τότε η επιβάρυνση στο συνταξιοδοτικό των 100.000 νέων συνταξιούχων κάτω των 60 ετών είναι: 1.050 * 12 * 100.000 = 1,26 δισ. ευρώ!

Τα πράγματα στο συνταξιοδοτικό πηγαίνουν από το κακό στο χειρότερο. Έχουμε μειώσει τις συντάξεις στο μη παρέκει, κυρίως όσων συνταξιοδοτούνται από εδώ και στο εξής. Έχουμε καταστρέψει τις ελπίδες των σημερινών εργαζομένων σε μία αξιοπρεπή σύνταξη. Τορπιλίζουμε τη δυνατότητα πρόσληψης ανέργων, λόγω υψηλών εισφορών, χωρίς μάλιστα αντίκρισμα. Η αδικία είναι πια εμφανής, πόσο μάλλον που με τις αναδρομικές διεκδικήσεις, η απόσταση μεγαλώνει.

Γι' αυτό είναι πολύ σημαντική η σταδιακή αλλά με γοργούς ρυθμούς, μετάβαση σε κεφαλαιοποιητικό – ανταποδοτικό συνταξιοδοτικού σύστημα τριών πυλώνων. Με τον πρώτο πυλώνα της εθνικής σύνταξης, με έναν δεύτερο κεφαλαιοποιητικό πυλώνα (εισφορές σε έναν «ατομικό κουμπαρά» που θα έχει αποθεματικό που θα φέρνει αποδόσεις) και έναν τρίτο, εθελοντικό κεφαλαιοποιητικό ιδιωτικής ασφάλισης.

Θα υπάρξει έτσι ελευθερία διαχείρισης της υπόθεσης αυτής από τους πολίτες, ευκαιρία στους νέους για ένταξη στην αγορά εργασίας, προβλεψιμότητα των συντάξιμων αποδοχών και βεβαίως η προσδοκία για μία σύνταξη αξιοπρεπή για τους σημερινούς εργαζομένους.

Εμείς οι νεότεροι θα ωφεληθούμε από τη νέα αρχιτεκτονική στο συνταξιοδοτικό. Θα ωφεληθεί βεβαίως και η Ελλάδα. Η αποδέσμευση πόρων θα βελτιώσει τα δημοσιονομικά της χώρας συνολικά, ενώ τα αποθεματικά κεφάλαια του συστήματος θα μπορούν σταδιακά να «αγοράσουν» το δημόσιο χρέος από τους ξένους πιστωτές. Έτσι θα μπορούμε να ατενίσουμε το (συνταξιοδοτικό μας) μέλλον με μεγαλύτερη αισιοδοξία.

(*) Ο κ. Γραφάκος είναι Οικονομολόγος με μεταπτυχιακές σπουδές στη Διοίκηση Επιχειρήσεων (ΜΒΑ), στην Τραπεζική και στον Τουρισμό, υποψήφιος διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου στο συνταξιοδοτικό, πρώην Δήμαρχος Μελισσίων.