Η Κίνα είναι πολύ δυνατή για να κάνει πίσω

Την Παρασκευή είχαμε την έναρξη του οικονομικού πολέμου. Η κυβέρνηση Trump πέρασε από τα λόγια στην πράξη, καθώς επέβαλε δασμούς σε κινεζικά εμπορεύματα αξίας 34 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Οι Κινέζοι δεν έμειναν αδρανείς. Απάντησαν ακαριαία με δασμούς σε ίδιας αξίας αμερικανικά προϊόντα.
Όσο το παιχνίδι παραμένει στο επίπεδο των δασμών, ο Trump φαίνεται να έχει το πλεονέκτημα. Γιατί; Γιατί οι εισαγωγές από την Κίνα είναι πολλαπλάσιες από τις εξαγωγές. Συγκεκριμένα οι Αμερικανοί εισάγουν 500 δισ. ενώ εξάγουν 170 δισ. δολάρια. Οι Κινέζοι ακόμα και αν ανεβάσουν και αυτοί αντίστοιχα τους δασμούς, δεν αρκεί. Η διαφορά είναι μεγάλη για να μπορέσουν να χτυπήσουν ισοδύναμα.

Πώς μπορούν να αντιδράσουν οι Κινέζοι

Ο ασιατικός γίγαντας που έβγαλε τον στρατηγό Sun Tzu, συγγραφέα του περίφημου βιβλίου «Η τέχνη του πολέμου», η χώρα αντλεί έμπνευση από τα ιδεώδη του Κουνγκ Φου, είναι αφελές να περιμένεις ότι θα παραδοθούν αμαχητί.

Κατ' αρχάς μπορούν να υποτιμήσουν το νόμισμά τους. Σε αντίθεση με το δολάριο, το ευρώ, το γιεν και τα άλλα κύρια νομίσματα, το γουάν δεν διαπραγματεύεται ελεύθερα στις αγορές συναλλάγματος. Καθορίζεται διοικητικά η ισοτιμία του από την ΚΤ τους. Η υποτίμηση καθιστά τα κινέζικα προϊόντα πιο ελκυστικά στη διεθνή αγορά, για τον απλούστατο λόγο πως γίνονται φτηνότερα. Έτσι, σε κάποιο βαθμό, εξουδετερώνουν τους δασμούς που σκοπό έχουν να τα καθιστά ακριβότερα στους Αμερικανούς καταναλωτές.

Το μειονέκτημα για τους Κινέζους είναι πως οι πρώτες ύλες που εισάγουν θα γίνουν ακριβότερες για τα προϊόντα τους, όπως για παράδειγμα το πετρέλαιο. Άρα θα ανέβει το κόστος παραγωγής για τις επιχειρήσεις τους και τα εισαγόμενα αγαθά θα γίνουν πιο ακριβά για τους Κινέζους καταναλωτές.

Αν και το παράδειγμα του πετρελαίου δεν είναι το καλύτερο. Ήδη αγοράζουν από κάποιες χώρες σε γουάν και όχι σε δολάρια. Πολλοί μάλιστα ισχυρίζονται πως αυτός είναι ο πραγματικός λόγος που ξεκίνησε ο εμπορικός πόλεμος.

Δεύτερον, μπορούν να ανεβάσουν το επίπεδο της γραφειοκρατίας για τις επιχειρήσεις αμερικανικών συμφερόντων που δραστηριοποιούνται στο έδαφός τους. Η κινέζικη αγορά είναι όχι μόνο τεράστια αλλά και πολλά υποσχόμενη. Η μεσαία τάξη αυξάνεται συνεχώς κατά εκατομμύρια. Μέχρι το 2021 αναμένεται να κατοικούν τα πιο εύπορα νοικοκυριά στον κόσμο. Ήδη από όλες τις χώρες, στην Κίνα ξοδεύονται τα περισσότερα χρήματα για είδη πολυτελείας.

Δεν είναι καθόλου παράξενο λοιπόν πως ένα σωρό αμερικανικές εταιρίες βρίσκονται εκεί για να επωφεληθούν από το τεράστιο καταναλωτικό κοινό. Οι αρχές όμως έχουν τη δυνατότητα να κάνουν τη ζωή τους δύσκολη. Πώς; Μεταξύ άλλων να ανεβάσουν το επίπεδο δυσκολίας στην εξαγορά εταιρειών, να καθυστερούν να δίνουν άδειες, να εντείνουν και να κάνουν αυστηρότερους τους ελέγχους, να καθυστερούν τα εμπορεύματα στα τελωνεία.

Τρίτο όπλο που διαθέτουν οι κινεζικές αρχές είναι η προπαγάνδα, καθώς ελέγχουν σε μεγάλο βαθμό τα τοπικά ΜΜΕ. Ποιος τους εμποδίζει να προχωρήσουν σε δυσφήμηση των αμερικανικών προϊόντων ή να καλέσουν τους πολίτες τους σε μποϊκοτάζ για αντίποινα; Δεν είναι η πρώτη φορά που το κάνουν εξάλλου. Η Ιαπωνία και η Κορέα έχουν πιει από αυτό το πικρό ποτήρι και δεν το βρήκανε καθόλου ευχάριστο.

Τέταρτο και ίσως το πιο ανησυχητικό: Η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος ξένος πιστωτής των ΗΠΑ. Αν για αντίποινα σταματήσει τις αγορές αμερικανικών ομολόγων, η χαμηλότερη ζήτηση θα οδηγήσει σε αύξηση των επιτοκίων. Άρα ακόμα μεγαλύτερη επιβάρυνση του αμερικανικού χρέους, αν όχι σε ύφεση. Το ακόμα εφιαλτικότερο σενάριο αφορά τη μαζική πώληση των κρατικών ομολόγων από τους Κινέζους. Ωστόσο φαντάζει απίθανο, καθώς με αυτόν τον τρόπο θα προκαλούσαν δραματική μείωση της αξίας τους. Συνεπώς δεν είναι ούτε προς το συμφέρον τους να δημιουργήσουν συνθήκες κραχ. Αν και κανείς δεν μπορεί να το αποκλείσει.

Τα υπέρ και τα κατά του ελεύθερου εμπορίου

Αυτό που δήλωσε με έπαρση ο Trump, ότι είναι εύκολο να κερδίσουν τον εμπορικό πόλεμο, είναι λόγια για εντυπωσιασμό. Το ερώτημα το οποίο αφορά το ποιο κράτος θα βγει ωφελημένο από τη σύγκρουση έχει απαντηθεί σε προηγούμενες ανάλογες περιπτώσεις στο παρελθόν: Κανένα.

Για την ώρα μάλιστα ζημιωμένοι είναι οι ίδιοι οι Αμερικανοί. Το ότι πρώτα απείλησαν και μετά προχώρησαν στην επιβολή δασμών έδωσε τον χρόνο στους εισαγωγείς να αποθηκεύσουν όσο περισσότερο εμπόρευμα μπορούσαν, για να προλάβουν την αύξηση της τιμής. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Οι Κινέζοι που εξάγανε, αντί να πληγούν, να κερδίσουν πολύ παραπάνω. Επωφελούμενοι της αυξημένης ζήτησης, τους πουλήσανε σε πολύ ακριβότερη τιμή!

Η απελευθέρωση του εμπορίου με την κατάργηση των δασμών και των ποσοστώσεων επιδρά θετικά στην παγκόσμια οικονομία. Επιβάλλει τη μετακίνηση πόρων από λιγότερο παραγωγικές σε περισσότερο αποδοτικές χρήσεις. Εκεί που διαθέτει μια χώρα το συγκριτικό πλεονέκτημα, για να χρησιμοποιήσουμε έναν όρο του μάρκετινγκ.

Τι θέλω να πω; Είναι προτιμότερο να φτιάχνεις software που να το πουλάς πανάκριβα στο εξωτερικό από το να έχεις τον ίδιο εργαζόμενο να φτιάχνει ένα μπλουζάκι που η αξία πώλησής του μείον το κόστος του θα είναι πολύ μικρό. Συμφέρει να το εισάγεις, προκειμένου να τον απελευθερώσεις για να παράγει κάτι πιο αποδοτικό. Ωστόσο, αν δεν έχει τη δυνατότητα να παράγει τίποτε άλλο και μείνει άνεργος, χάνει η κοινωνία και το μικρό όφελος από την παραγωγή του ρούχου.

Η μετακίνηση πόρων από χρήση χαμηλής παραγωγικότητας σε χρήση μηδενικής παραγωγικότητας δεν κάνει μια χώρα πλουσιότερη. Αυτό συμβαίνει όταν οι επιχειρήσεις κλείνουν από την πίεση του διεθνούς ανταγωνισμού. Δεν είναι συνετό να επιβάλλεις πολιτικές που οδηγούν στην κατάργηση θέσεων εργασίας, αν δεν δρομολογήσεις πρώτα τις απαραίτητες ενέργειες για να δημιουργήσεις άλλες.

Στην Ασία φέρθηκαν έξυπνα. Είχαν την προνοητικότητα να απελευθερώσουν σταδιακά τα σύνορά τους, στον βαθμό που δημιουργούνταν νέες θέσεις εργασίας στις εξαγωγικές επιχειρήσεις.

Οι Αμερικανοί μετά το τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου ευνόησαν το διεθνές εμπόριο και τον ανοικτό ανταγωνισμό. Όχι αναγκαστικά επειδή πίστεψαν πως θα ήταν προς όφελος της παγκόσμιας ανάπτυξης, όσο επειδή αντιλαμβάνονυαν πως θα είχαν περισσότερα οφέλη σε σχέση με τους υπόλοιπους, αν εγκαταλειπόταν ο προστατευτισμός. Τώρα που βλέπουν πως δεν τους ευνοεί, επιχειρούν να αλλάξουν τους κανόνες του παιχνιδιού. Απλό είναι.

* Ο κ. Βασίλης Παζόπουλος είναι οικονομολόγος, πιστοποιημένος από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς επενδυτικός σύμβουλος, συγγραφέας του βιβλίου Επενδυτές χωρίς Σύνορα (www.ependytes.com).