Μαθήματα από την Ολλανδία του 1960 για την Κύπρο σήμερα

Η ανακάλυψη του κοιτάσματος φυσικού αερίου στην Κύπρο έχει επιφέρει αισιόδοξα μηνύματα και ελπίδες στην χώρα. Όμως δεν θα πρέπει να συγχέεται με την άμεση επίτευξη ευημερίας και ανάπτυξη της χώρας.

Είναι σημαντικό να αποφύγει τόσο η Κύπρος, όσο και η Ελλάδα τα λάθη που έχουν κάνει άλλες χώρες οι οποίες είναι πλούσιες σε φυσικούς πόρους και να καταφέρει να αξιοποιήσει σωστά τα έσοδα που θα προκύψουν.

Είναι απαραίτητη η σωστή διαχείριση και εκμετάλλευση των αποθεμάτων προκειμένου να μην οδηγηθεί η χώρα στην «κατάρα των φυσικών πόρων» σε αυτό που ονομάζεται «ολλανδική ασθένεια». Ο κίνδυνος είναι, χώρες πλούσιες σε φυσικούς πόρους να αναπτύσσονται οικονομικά πιο αργά από χώρες που είναι φτωχές σε φυσικούς πόρους. Υπάρχει μια αρνητική σχέση μεταξύ της αφθονίας των φυσικών πόρων και του ρυθμού ανάπτυξης του ΑΕΠ των χωρών.

Το 1960 στην Ολλανδία υπήρξε μια σημαντική ανακάλυψη κοιτασμάτων φυσικού αερίου στη Βόρεια Θάλασσα. Αυτό οδήγησε τη χώρα να στραφεί σε αυτόν τον τομέα και έτσι, υπήρξε μεγάλη άνοδος στις εξαγωγές φυσικού αερίου και αύξηση των εσόδων της χώρας. Αυτή η κατάσταση, δυστυχώς, ήταν προσωρινή. Η αύξηση των εσόδων είχε ως αποτέλεσμα, η ζήτηση να διευρυνθεί και οι τιμές επίσης.

Αυτό προκάλεσε ανατίμηση του ολλανδικού νομίσματος. Οι εξαγωγές των βιομηχανικών προϊόντων και των υπηρεσιών έγιναν πιο ακριβές, λόγω των αυξημένων τιμών και ως συνέπεια, τα προϊόντα αυτά έγιναν λιγότερο ανταγωνιστικά και μη ελκυστικά. Οπότε τελικά υπήρξε μείωση των συνολικών εξαγωγών της χώρας και έτσι, είχε χαμηλό ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας και αύξηση της ανεργίας.

Η Κύπρος θα πρέπει να μάθει από το παράδειγμα της Ολλανδίας και να μην αφήσει την ανακάλυψη του φυσικού αερίου να την οδηγήσει στα ίδια λάθη. Ένας παράγοντας που μπορεί να συμβάλει σε αυτό είναι η εκπαίδευση. Ένα φαινόμενο που παρατηρείται συχνά σε χώρες πλούσιες σε φυσικούς πόρους είναι οι χαμηλές επιδόσεις των μαθητών στο σχολείο. Οι μαθητές σε αυτές τις χώρες δεν έχουν κάποιο κίνητρο για μόρφωση, καθώς ο τομέας αυτός δεν απαιτεί εξειδικευμένο και μορφωμένο ανθρώπινο δυναμικό και δεν προωθεί τη γνώση.

Άλλωστε, όταν υπάρχουν μεγάλα αποθέματα φυσικών πόρων σε μια χώρα κανένας δεν δίνει βάση στη γνώση και στην πνευματική καλλιέργεια του. Έτσι, δεν επενδύουν στη μόρφωση και στην εξέλιξη του ανθρωπίνου δυναμικού, κάτι που είναι απαραίτητο για τη σωστή διαχείριση και αντιμετώπιση του νέου κοιτάσματος, καθώς απαιτεί κριτική σκέψη και γνώση.

Επιπλέον, η Κύπρος θα πρέπει να αναπτύξει ισχυρούς θεσμούς και αποτελεσματικές πολιτικές ώστε να είναι σε θέση να αποταμιεύσει και να επενδύσει αυτά τα έσοδα με σωστό τρόπο και όχι απλώς να τα ξοδέψει.

Ο ρόλος των θεσμών στην ανάπτυξη μιας οικονομίας είναι πολύ σημαντικός. Έχει παρατηρηθεί ότι χώρες με αδύναμους θεσμούς δεν μπορούν να διαχειριστούν αποτελεσματικά τους φυσικούς πόρους και τα έσοδα από αυτούς. Είναι σύνηθες φαινόμενο να μην επενδύουν τα κέρδη αυτά σε τομείς, όπως η εκπαίδευση ή να μην αποταμιεύουν κάποια από αυτά. Σπαταλούν, απλώς, τα έσοδα στο παρόν, αδιαφορώντας για το μέλλον. Επικρατεί η διαφθορά και όχι η διαφάνεια. Όσο περισσότεροι είναι οι φυσικοί πόροι ως ποσοστό του ΑΕΠ σε μια χώρα τόσο πιο αδύναμοι είναι οι θεσμοί της και τόσο μεγαλύτερη η κατάχρηση.

Επομένως, η ανακάλυψη του κοιτάσματος του φυσικού αερίου δεν θα επιφέρει από μόνη της θετικά αποτελέσματα στην οικονομία της χώρας. Υπάρχει ο κίνδυνος εμφάνισης της «κατάρας των φυσικών πόρων» και των δυσάρεστων συνεπειών της. Θα πρέπει να επενδύσει στην εκπαίδευση και στη μόρφωση του ανθρωπίνου δυναμικού της καθώς επίσης, και να αναπτύξει ισχυρούς και αποτελεσματικούς θεσμούς.

Μόνο με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσει να μετατρέψει την ανακάλυψη αυτή σε μοχλό περαιτέρω ανάπτυξης της οικονομίας της χώρας.

* Η Ξουφλάκη Ιφιγένεια είναι μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο ΠΜΣ «Διαχείριση Ενέργειας» στο Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος