Τι «ξέχασε» ο Τραμπ σχεδιάζοντας εμπορικούς πολέμους

Ενώ γίνεται αρκετή φασαρία σχετικά με τα μέτρα (επιβολή δασμών στον χάλυβα και στο αλουμίνιο) του Τραμπ για το διεθνές εμπόριο, τελικά φαίνεται ότι το πρόβλημα είναι πολύ περισσότερο πολύπλοκο και για να συναχθούν ασφαλή συμπεράσματα των επιπτώσεων, θα πρέπει να συμπεριληφθούν και οι υπόλοιπες συνιστώσες των διεθνών οικονομικών συναλλαγών.

Το διεθνές εμπόριο αγαθών συνεισφέρει στην τρέχουσα περίοδο περίπου το 12% των κερδών των αμερικανικών επιχειρήσεων. Όπως δείχνουν τα στοιχεία της Γραφικής Παράστασης 1, η συμμετοχή των συγκεκριμένων κερδών άλλαξαν μόνο βαθμιαία διαχρονικά, δημιουργώντας μακροχρόνια τάση με ετήσιο ρυθμό μεγέθυνσης 1,7%.

Εντελώς αντίθετη είναι η εξέλιξη των αμερικανικών ξένων επενδύσεων (εκροές). Τη δεκαετία του 1940, τα κέρδη των θυγατρικών επιχειρήσεων και των λοιπών επενδύσεων στο εξωτερικό προσέφεραν περίπου το 7% των κερδών των αμερικανικών επιχειρήσεων, περίπου το ίδιο το ποσοστό με το διεθνές εμπόριο αγαθών. Αλλά στην πορεία, η ετήσια μεγέθυνση των κερδών από τις ξένες επενδύσεις σταθεροποιήθηκε σε 2,6% ετησίως, με αποτέλεσμα το 2010 τα κέρδη από αυτή την πηγή να ανέλθουν περίπου στο 50% των συνολικών κερδών των αμερικανικών επιχειρήσεων.

Οι επόμενες δύο Γραφικές Παραστάσεις 2 και 3 δείχνουν μια δραματική αλλαγή στις πηγές των κερδών των αμερικανικών επιχειρήσεων. Το 1948, οι ΗΠΑ ήταν ουσιαστικά μια «κλειστή αγορά». Ο κύριος όγκος των κερδών, περίπου το 86%, προέρχονταν από εγχώριες πηγές, ενώ το υπόλοιπο 14% από τις ξένες δραστηριότητες. Το 2016, η εικόνα έχει εντελώς μεταβληθεί: το μερίδιο των κερδών από τις εγχώριες πηγές μειώθηκαν στο 48% του συνόλου, ενώ το μερίδιο των κερδών από τις ξένες επενδύσεις ανήλθαν στο 40% και του εξωτερικού εμπορίου σε 12% αντίστοιχα.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, οι Αμερικανοί επιχειρηματίες έχουν λίγους λόγους να ανησυχούν από τον λεγόμενο «εμπορικό πόλεμο» καθοδηγούμενο από τον πρόεδρο Τραμπ. Πρώτον, το 12% ως ποσοστό των κερδών επί του ΑΕΠ από το διεθνές εμπόριο δεν είναι μόνο μικρό αλλά είναι και χαμηλότερο από τους οικονομικούς του ανταγωνιστές, την ΕΕ (43%) και τις χώρες της ΝΑ Ασίας και Ειρηνικού (28%). Δεύτερον, πάντοτε ένας «εμπορικός πόλεμος» συνδέεται με την υπονόμευση των κερδών από τις εξαγωγές, κάτι που μπορεί να αντισταθμιστεί, τουλάχιστον κατά μέρος, από την αύξηση των εγχώριων ποσοστών κερδών, που θεωρείτε ότι θα προκαλέσει η επιβολή των δασμών.

Αυτοί οι υπολογισμοί, όμως, αγνοούν μια μεγαλύτερη επίπτωση: εκείνη που μπορεί να προέλθει από τον «εμπορικό πόλεμο» στις ξένες επενδύσεις και στα κέρδη που προέρχονται από αυτές.

Το διεθνές εμπόριο είναι το ιδεολογικό, πολιτικό και εμπορικό θεμέλιο της παγκόσμιας ιδιοκτησίας. Χωρίς σταθερή πίστη στην «ελεύθερη κίνηση των εμπορευμάτων», η παγκόσμια ιδιοκτησία βρίσκεται σε καθεστώς κινδύνου και αβεβαιότητας, οι διασυνοριακές κινήσεις των κεφαλαίων και η ροή των κερδών από τις εξωτερικές επενδύσεις μειώνονται. Συνεπώς, η εξάπλωση των «εμπορικών πολέμων» προκαλεί σχεδόν με μαθηματική ακρίβεια τη δραστική μείωση και ξένων επενδύσεων και των προερχομένων από αυτές κερδών. Οι παράλληλες αρνητικές επιπτώσεις αυτών των αποφάσεων προφανώς χτυπούν τα παγκόσμια χρηματιστήρια, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Προφανώς ο πρόεδρος Τραμπ, αν δεν έχει υπολογίσει τα όσα παραπάνω αναφέρθηκαν, καλό είναι να τα λάβει υπόψη του. Διότι τα επιχειρηματικά κέρδη από τις ξένες επενδύσεις στις ΗΠΑ είναι περίπου το 50% των συνολικών κερδών των επιχειρήσεων και δύσκολα ο Τραμπ μπορεί να αντιμετωπίσει τους επιχειρηματίες που είναι πίσω από τις συγκεκριμένες ξένες επενδύσεις.

* Ο Κώστας Μελάς είναι Δρ Οικονομίας, πρόεδρος του ομίλου Κοινωνικού Οικονομικού Προβληματισμού και Πολιτικής Δράσης