H ώρα των τεχνολογικά «έξυπνων» κρατών

Η κυρία Molly A. O’Neil, ανώτατο στέλεχος της αμερικανικής εταιρείας CGI, συνεργάζεται τα τρία τελευταία χρόνια με οκτώ κυβερνήσεις, μεταξύ των οποίων και η αμερικανική. «Στόχος μας είναι να φέρουμε την ψηφιακή τεχνολογία στις περισσότερες δραστηριότητες των πελατών μας, ώστε να εξοικονομούν πόρους κα να εξυπηρετούνται καλύτερα, γρηγορότερα, οικονομικότερα και αποτελεσματικότερα οι πολίτες. Για τις οργανώσεις, κυβερνητικές και μη, μία έξυπνη πρακτική συνίσταται στο να καταλαβαίνουν ποιες είναι οι μεγάλες τους προτεραιότητες και να επενδύσουν σε αυτές, ώστε να έχουν μέγιστα αποτελέσματα», μaς επισημαίνει.

Από την πλευρά του, ο Γάλλος πρωθυπουργός Εντουάρ Φιλίπ δήλωνε πρόσφατα ότι το πρόγραμμα ψηφιοποίησης της γαλλικής δημόσιας διοίκησης θα μπορούσε έως το 2025 να συμβάλει στην κατά 12% μείωση του γαλλικού δημόσιοy χρέους. Προσέθετε δε ότι «στις μέρες μας, κύριο καθήκον μίας πραγματικά προοδευτικής κυβέρνησης είναι να προετοιμάζει τους νέους για ισχυρή συμμετοχή στην οικονομία της γνώσης και της ανάληψης κινδύνων. Μόνον έτσι η χώρα μας θα μπορεί να συμμετέχει με αξιώσεις στη νέα παγκόσμια μεγέθυνση και να ανταποκρίνεται στις προκλήσεις της».

Στη βάση αυτής της λογικής, σε μία εποχή όπου τα δημόσια χρέη αποτελούν κορυφαίο πρόβλημα για τα κράτη, ένα ερώτημα που ανακύπτει χρήζει άμεσης απάντησης: Μπορούν οι κυβερνήσεις να μάθουν να επιτυγχάνουν περισσότερα με λιγότερα; Μπορούν, με άλλα λόγια, να γίνουν εξυπνότερες;

Αν δώσουμε βάση σε άρθρα και αναλύσεις του Adrian Wooldridge, γνωστού συνεργάτη του περιοδικού The Economist, οι απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά είναι θετικές και, στην Αμερική για παράδειγμα, η έννοια του έξυπνου κράτους είχε ξεκινήσει να προωθείται το 1998 από τον τότε πρόεδρο Μπιλ Κλίντον. Υπενθυμίζουμε ότι, σε ομιλία του το 1996, ο Αμερικανός πρόεδρος είχε δηλώσει ότι «η εποχή του μεγάλου κράτους είναι παρελθόν».

Όσο για τις κυβερνήσεις που πραγματικά θα ήθελαν να γίνουν πιο έξυπνες στη σημερινή εποχή, όπου οι γνώσεις διπλασιάζονται κάθε πέντε χρόνια, οι ευκαιρίες και τα παραδείγματα δεν λείπουν. Λόγου χάρη, κατά τη διάρκεια της σουηδικής οικονομικής κρίσης, στα μέσα της δεκαετίας του 1990, η τότε κυβέρνηση, με μία σειρά μέτρων που στηρίζονταν στην υψηλή τεχνολογία αλλά και στις προσλήψεις προσωπικού υψηλής κατάρτισης, κατάφερε να μειώσει έως 11% τις δαπάνες της χωρίς καμία απολύτως επίπτωση στην επίδοσή της.

Το ίδιο είχε συμβεί και στη Φινλανδία στις αρχές της δεκαετίας τού 1990, όταν η χώρα, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, έχασε το 60% των εξαγωγών της. «Το μυστικό της επιτυχίας μας οφειλόταν στο γεγονός ότι πολλαπλασιάσαμε την απόδοση της δημόσιας διοίκησης σχεδόν επί δύο, βρίσκοντας έξυπνες λύσεις στις συνήθεις γραφειοκρατικές διαδικασίες», μaς έλεγε πριν από λίγο καιρό ο Μίκο Νόρος, σύμβουλος του σοσιαλδημοκράτη Φινλανδού πρωθυπουργού κ. Λίπονεν την εποχή εκείνη.

Παρ' όλα αυτά, οι κυβερνήσεις δεν είναι πάντα πρόθυμες να προχωρήσουν προς «έξυπνες» λύσεις σε χρόνια προβλήματα υψηλού γραφειοκρατικού κόστους. «Οι προσπάθειες για κυβερνητικές μεταρρυθμίσεις πάντα είχαν ανάμεικτο αποτέλεσμα. Τα κράτη είναι σαν τους μεγάλους δεινόσαυρους, οι οποίοι χρειάζονται χρόνια για να προσαρμοστούν στις αλλαγές. Επιπλέον, δοκιμάζονται από ακαμψίες, οι οποίες παρεμποδίζουν την πρόσληψη των καλύτερων ή την απόλυση των χειρότερων.

Όπως αναφέρει ο διευθυντής του αμερικανικού Office of Personnel Management, «οι περισσότερες κυβερνήσεις, όταν ανταγωνίζονται με σκοπό να προσλάβουν τους καλύτερους, έχουν τη “ζώνη εργαλείων” χωρίς τα εργαλεία», γράφει ο Adrian Wooldridge, που πιστεύει ότι οι έξυπνες λύσεις μάχονται και κατεστημένα συμφέροντα. Πρόσθετε, έτσι, ότι το βάθος της κρίσης, που γενικεύτηκε σε παγκόσμιο επίπεδο το 2008, ανάγκασε τις κυβερνήσεις να εστιάσουν στη βραχυχρόνια περίοδο.

Παρ' όλα αυτά, «από το 2015 η κατάσταση αλλάζει, και μάλιστα γρήγορα», υποστηρίζει ο γνωστός καθηγητής και συγγραφέας Τζέρεμι Ρίφκιν, επισημαίνοντας ότι οι ανταγωνιστικές πιέσεις προς τον αναπτυγμένο κόσμο είναι τόσο ισχυρές, που οι έξυπνες λύσεις είναι πλέον μονόδρομος. Αναφερόμενος δε στην Ελλάδα, που γνωρίζει πολύ καλά και έχει επισκεφθεί αρκετές φορές, ο διάσημος καθηγητής μάς είπε ότι «η υιοθέτηση μέτρων έξυπνης διακυβέρνησης είναι σήμερα και ο μοναδικός τρόπος μείωσης των δημοσίων δαπανών χωρίς υπέρμετρο κοινωνικό κόστος».

Το θέμα, όμως, είναι ποια γνώμη έχει επ’ αυτού το πελατειακό κράτος, το οποίο στη χώρα μας, περισσότερο από αλλού, δίνει τον υπέρ πάντων αγώνα διαιώνισής του.