Η επιστροφή των αυτοκρατοριών του χθες

Μήπως στον 21ο αιώνα θα δούμε την αναβίωση τριών αυτοκρατοριών του παρελθόντος -Περσών, Οθωμανών και Σλάβων; Τρεις αυτοκρατορίες που ήσαν απολύτως εχθρικές προς τον ελληνισμό και κυρίως προς το πνεύμα του.

Μήπως η ανάδυση των αυτοκρατοριών αυτών, σε συνδυασμό με την κινεζική εξάπλωση, έχει σημάνει την αρχή του τέλους της φιλελεύθερης δημοκρατίας, ανοίγοντας τον δρόμο σε μία μακρά εποχή αυταρχισμού; Μήπως προς την κατεύθυνση αυτή συμβάλλει αποφασιστικά και η συνεχής διευρυνόμενη απειλή της ισλαμικής τρομοκρατίας; Υπό αυτή την έννοια, μήπως η άνοδος του Ντόναλντ Τραμπ στο πρώτο αξίωμα των ΗΠΑ έχει σημάνει και το τέλος της αμερικανικής υπεροχής στον κόσμο;

Ποιο μέλλον έχουν λοιπόν Ελλάδα και Ευρώπη σε έναν σαφώς μεταβαλλόμενο κόσμο, στον οποίον ήδη ο αυταρχισμός κερδίζει έδαφος και ενισχύεται σημαντικά από το Διαδίκτυο και τη δυνατότητα που προσφέρει να κινείται ταχύτατα η παραπληροφόρηση, με παράλληλη διάδοση ειδήσεων που καλλιεργούν φόβο και μίσος;

Μία άλλη διάσταση, επίσης, της ανάδυσης του αυταρχισμού σε παγκόσμιο πλέον επίπεδο είναι η μεγάλη του ικανότητα να διαφθείρει συνειδήσεις και να χρησιμοποιεί κατά κόρον προς όφελός του βρώμικο χρήμα.
Με τον τρόπο αυτόν υποσκάπτονται τα θεμέλια της φιλελεύθερης δημοκρατίας στη Δύση, διαβρώνονται οι θεσμοί της, δημιουργούνται δε παράλληλα και προστατευτικές ασπίδες έναντι της προώθησης της δημοκρατίας στους κόλπους της. Το γεγονός ότι η Δύση προσπαθεί να προωθήσει τη δημοκρατία σε χώρες με αυταρχικά καθεστώτα, το αισθάνονται ως απειλή και απαντούν σε αυτήν με έναν ιδιόρρυθμο κλεφτοπόλεμο.

Όπως προκύπτει από αναλυτικά και αποκαλυπτικά ρεπορτάζ και άρθρα του αμερικανικού περιοδικού Foreign Affairs, της βρεταννικής εφημερίδας Guardian, της γαλλικής Le Monde και της ισπανικής El Pais, οι αυταρχικές χώρες αντί να κοντράρονται ανοιχτά με τη Δύση, παίζουν στο επίπεδο της ήπιας διάβρωσής της.

Έτσι, οι άνθρωποί τους πληρώνουν αδρά τραπεζίτες και λογιστές για να ξεπλύνουν τα χρήματά τους και φλερτάρουν πολιτικούς που είναι πρόθυμοι να τους υπερασπιστούν. Προσλαμβάνουν δυτικές εταιρείες δημοσίων σχέσεων για να λαμπρύνουν τη φήμη τους, δυτικούς δικηγόρους για να καταθέτουν μηνύσεις για δυσφήμιση εναντίον των επικριτών τους και δυτικές εταιρείες ακινήτων για να μετατρέπουν τον παράνομο πλούτο τους σε νόμιμα περιουσιακά στοιχεία. Όταν η τύχη τους τελειώνει, τα περιουσιακά στοιχεία στο εξωτερικό, οι τραπεζικοί λογαριασμοί και τα διαβατήρια διευκολύνουν την απόδρασή τους.

Όπως υποστήριξαν οι πολιτικοί επιστήμονες Alexander Cooley και John Heathershaw, οι αυταρχικοί ηγέτες της Κεντρικής Ασίας βλέπουν τις υπηρεσίες αυτές ως σημαντική πηγή ισχύος: Συμβάλλουν στην υπεράσπιση της νομιμοποίησής τους στο εξωτερικό και προστατεύουν την κυριαρχία τους εγχωρίως. Για παράδειγμα, έρευνα ομάδας αμερικανικών και ευρωπαϊκών ΜΜΕ αποκάλυψε πρόσφατα ότι οι ελίτ του Αζερμπαϊτζάν δαπάνησαν περίπου 2,9 δισεκατομμύρια δολάρια για να χρηματοδοτήσουν προσωπικές πληρωμές, να ξεπλύνουν χρήματα και να αγοράσουν πολυτελή προϊόντα στην Ευρώπη μεταξύ του 2012 και τού 2014.

Ακόμα, μερικά αυταρχικά κράτη -κυρίως η Ρωσία και η Κίνα- κάνουν ό,τι μπορούν για να επηρεάσουν την παγκόσμια τάξη προς μία αντιφιλελεύθερη κατεύθυνση. Στόχοι τους έτσι είναι οι δυτικοί θεσμοί και οι διεθνείς οργανισμοί όπως ο ΟΗΕ, η ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Η Ρωσία, λόγου χάρη, προσπαθεί να κατακερματίσει τις δυτικές κοινωνίες και να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη του κοινού στη φιλελεύθερη δημοκρατία, δυσφημίζοντας θεσμούς και πρόσωπα που τους εκπροσωπούν.

Η Κίνα, από την πλευρά της, κάνει προσπάθειες στο εσωτερικό της για να περιορίσει όσο γίνεται τη διάχυση και κυκλοφορία δυτικών ιδεών και, εκτός αυτής, προωθεί αυταρχικά πρότυπα τα οποία συνεχώς κερδίζουν έδαφος, π.χ. στην Αφρική. Πάντως, σε αντίθεση με τη Ρωσία, η Κίνα, λόγω των οικονομικών της συμφερόντων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τη θέλει εύθραυστη μεν, αλλά και σταθερή από οικονομικής πλευράς.

Εντυπωσιακές είναι και οι τουρκικές επενδύσεις σε προπαγάνδα, παρά το γεγονός ότι στο επίπεδο αυτό ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν ελέγχει ακόμα 100% τους παλαιούς κεμαλικούς μηχανισμούς. Παρ' όλα αυτά, στη Γερμανία, στο Βέλγιο, στην Ολλανδία και στις ΗΠΑ το σύστημα λειτουργεί πολύ αποτελεσματικά και με πολιτικές προεκτάσεις.

Δεν πρέπει επίσης να υποβαθμίζεται και το όπλο της επιχειρηματικής διείσδυσης σε δυτικές χώρες. Μεγάλες επιχειρήσεις χωρών με αυταρχικό καθεστώς έχουν έντονη παρουσία στο δυτικό επιχειρηματικό τοπίο και όχι λίγες φορές σε ζωτικούς τομείς, όπως η ενέργεια και οι τηλεπικοινωνίες. Ακόμα, αυταρχικές κυβερνήσεις απευθύνονται σε δυτικούς παρόχους υπηρεσιών χρηματοοικονομικών και επικοινωνίας, τους οποίους και πληρώνουν αδρά για να τους φτιάχνουν «εικόνα» και να τοποθετούν κεφάλαια σε αποδοτικές ει δυνατόν επενδύσεις.

Από την άποψη αυτή, η παρουσία του Κατάρ στο γαλλικό ποδόσφαιρο, των Εμιράτων στο βρετανικό και της Turkish Airlines στο μπάσκετ, κάθε άλλο παρά αθώα ή τυχαία γεγονότα είναι. Εντάσσονται σε συγκεκριμένα σχέδια αντιφιλελεύθερης παρουσίας σε φιλελεύθερες δημοκρατίες, με σκοπό οι τελευταίες να διαβρωθούν από μέσα. Είναι σαφές έτσι ότι οι πάλαι ποτέ αυτοκρατορίες επιτίθενται στις ανοικτές κοινωνίες -όχι με όπλα, για την ώρα, αλλά με ιδέες.

Το τι μπορεί να συμβεί, όμως, σε βάθος χρόνου θα είναι αντικείμενο μελέτης των ιστορικών του μέλλοντος.