Γιατί η ΡΑΕ δεν δέχεται τα 735 εκατ. που ζητά η ΔΕΗ

Οι χρεώσεις Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας, γνωστές και ως χρεώσεις ΥΚΩ, αποτελούν ένα σημαντικό τμήμα των λογαριασμών ηλεκτρικής ενέργειας. Επισημαίνεται ότι το πλήρες κόστος ενός τιμολογίου συνίσταται από το ανταγωνιστικό σκέλος, που αντανακλά το κόστος προμήθειας της ενέργειας από την αγορά και τις ρυθμιζόμενες χρεώσεις (που περιλαμβάνουν πλέον των ΥΚΩ, χρεώσεις χρήσης των δικτύων και το Ειδικό Τέλος Μείωσης Εκπομπών Αερίων Ρύπων).

Ανάλογα με το επίπεδο κατανάλωσης, οι χρεώσεις αυτές κυμαίνονται συνήθως στο 5-27% του πλήρους κόστους τιμολογίου. Αν εστιάσουμε μόνο στις ρυθμιζόμενες χρεώσεις, οι ΥΚΩ συνιστούν το 12-46% αυτών, ανάλογα με το επίπεδο κατανάλωσης.

Οι χρεώσεις ΥΚΩ αντισταθμίζουν, κατά κύριο λόγο, το αυξημένο ενεργειακό κόστος των νησιών που δεν είναι διασυνδεδεμένα με το ηπειρωτικό σύστημα, αντανακλώντας το κόστος λειτουργίας πετρελαϊκών μονάδων παραγωγής.

Με την εφαρμογή των χρεώσεων αυτών, διασφαλίζεται ένα ενιαίο κόστος προμήθειας ηλεκτρισμού για τους καταναλωτές όλης της ελληνικής επικράτειας. Δηλαδή, οι κάτοικοι και οι επιχειρήσεις των μη διασυνδεδεμένων νησιών έχουν τιμολογήσεις ίδιες, ανά κατηγορία καταναλωτών, με εκείνες της ηπειρωτικής χώρας.

Είναι ενδεικτικό ότι για το 2016, το πλήρες κόστος παραγωγής ηλεκτρισμού κυμάνθηκε στα 146 €/MWh στην Κρήτη, στα 139 €/MWh στη Ρόδο, ενώ ανήλθε στα 1.354 €/MWh στα Αντικύθηρα. Αντιθέτως, στο διασυνδεδεμένο σύστημα, το κόστος προμήθειας ενέργειας είναι αισθητά χαμηλότερο, της τάξης των 60 €/MWh, καθώς το ενεργειακό μίγμα βασίζεται σε ένα φάσμα πηγών (λιγνίτης, φυσικό αέριο, νερά, ΑΠΕ, αλλά και εισαγωγές), σαφώς οικονομικότερο από καύσιμα όπως μαζούτ και diesel.

Στον βαθμό λοιπόν που δεν υλοποιούνται ή που καθυστερούν οι διασυνδέσεις των νησιών, οι οποίες συχνά προάγονται από τεχνικοοικονομικές μελέτες κόστους οφέλους, οι καταναλωτές επιβαρύνονται με ποσά που αγγίζουν συνολικά τα 600-800 εκατ. ευρώ ετησίως.

Κατ' αρχάς, θα ήθελα να επισημάνω ότι οι χρεώσεις ΥΚΩ προσδιορίστηκαν νομοθετικά το 2012, χωρίς να αναπροσαρμοστούν έκτοτε, προκαλώντας έτσι σωρευτικά ένα έλλειμμα στον Ειδικό Λογαριασμό ΥΚΩ κατά την πενταετία 2012-2016.

Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι τα χρήματα που κατέβαλλαν οι καταναλωτές για τις ΥΚΩ (εισροές) μέσω των λογαριασμών ηλεκτρισμού ήταν λιγότερα από τα κόστη παραγωγής ενέργειας στα μη διασυνδεδεμένα νησιά (εκροές). Αυτό το έλλειμμα εκλήθη να εξετάσει και να προσδιορίσει ποσοτικά η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας.

Όπως έχει τονίσει ο πρόεδρος της ΡΑΕ κ. Ν. Μπουλαξής, η Αρχή μας δρομολόγησε μια συγκροτημένη δέσμη από ρυθμιστικές πρωτοβουλίες για τον εξορθολογισμό των χρεώσεων ΥΚΩ και τη διαφανή παρακολούθηση των κοστολογικών στοιχείων που τις απαρτίζουν. Αναμένουμε οι ρυθμίσεις αυτές να αμβλύνουν τις στρεβλώσεις που έχουμε εντοπίσει και να έχουν σημαντική διορθωτική επίδραση στους λογαριασμούς ρεύματος.

Πιο συγκεκριμένα, στη Γνωμοδότηση που υπέβαλε η ΡΑΕ προς το Υπουργείο Ενέργειας τον Αύγουστο του 2017, εισηγηθήκαμε τον εξορθολογισμένο υπολογισμό των χρεώσεων ΥΚΩ, έτσι ώστε η χρέωση της καταναλωθείσας ενέργειας ανά τετράμηνο να γίνεται κλιμακωτά, δηλαδή με επιμερισμό της χρεωστέας ποσότητας ενέργειας μεταξύ των κατηγοριών κατανάλωσης. Αυτό σημαίνει ότι κάθε φορά που ο καταναλωτής υπερβαίνει ένα κλιμάκιο, δεν θα επιβαρύνεται με την υψηλότερη χρέωση για όλη την ενέργεια που κατανάλωσε, παρά μόνο για το υπερβάλλον ποσό.

Επίσης, η ΡΑΕ εισηγήθηκε την αναπροσαρμογή των υφιστάμενων κλιμακίων και των μοναδιαίων χρεώσεων αυτών. Η προσέγγισή μας ενέχει τρεις βασικούς στόχους: α) να καλυφθεί πλήρως το έλλειμμα του Ειδικού Λογαριασμού ΥΚΩ, που ανέκυψε στην πενταετία 2012-2016, μέχρι το έτος 2022, β) να αποτραπούν αυξήσεις στα τιμολόγια ηλεκτρισμού, γ) να αποτραπεί η δημιουργία μελλοντικού ελλείμματος, μέσω ενός ρυθμιστικού μηχανισμού παρακολούθησης.

Στην ανάλυση που εκπονήσαμε, ελήφθησαν υπόψη δύο κομβικές παράμετροι.

Πρώτον, η θετική επίδραση που θα προκύψει στις χρεώσεις ΥΚΩ λόγω των διασυνδέσεων που επίκεινται στο προσεχές διάστημα, και κυρίως των Κυκλάδων και της Κρήτης. Οι διασυνδέσεις των νησιών ενέχουν μεν επενδυτικά κόστη, αλλά αυτά αντισταθμίζονται πολύ σύντομα από τα οφέλη που προκύπτουν, καθώς γίνεται εφικτή η διοχέτευση στα νησιά της σαφώς οικονομικότερης ενέργειας που παράγεται στο διασυνδεδεμένο σύστημα, ενώ επιτρέπεται και η καλύτερη αξιοποίηση του δυναμικού ΑΠΕ των νησιών.

Δεύτερον, η κάλυψη, από τον κρατικό προϋπολογισμό, ενός σημαντικού τμήματος του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης, που αφορά τα υγρά καύσιμα που καταναλώνονται για την παραγωγή ενέργειας στα μη διασυνδεδεμένα νησιά.

Η παραπάνω πρόταση για συνεισφορά ενός ποσού από τον κρατικό προϋπολογισμό συνάδει με την πρακτική που ακολουθείται σε άλλες χώρες με νησιωτικά συμπλέγματα, όπως η Ισπανία. Επίσης είναι συμβατή με τη γενικότερη κατεύθυνση του νέου ευρωπαϊκού νομοθετικού πλαισίου, πιο συγκεκριμένα του «Πακέτου της Καθαρής Ενέργειας».

Η νομοθετική αυτή δέσμη υποδεικνύει με σαφήνεια ότι τα τιμολόγια ηλεκτρικού ρεύματος θα πρέπει να αποδεσμευτούν από μέτρα κοινωνικής πολιτικής, η χρηματοδότηση των οποίων οφείλει να συντελείται από τον γενικό προϋπολογισμό. Ο στόχος είναι να μη στρεβλώνεται το ύψος των λογαριασμών ρεύματος από υπέρμετρες ρυθμιζόμενες χρεώσεις, γεγονός που λειτουργεί ανασταλτικά και στην επίδραση του ανταγωνισμού, καθώς μειώνει το ανταγωνιστικό σκέλος των τιμολογίων ως ποσοστό του συνολικού λογαριασμού.

Σχετικά με το ειδικότερο ερώτημα που τέθηκε, «πως δηλαδή η ΡΑΕ κατέληξε στα 360 εκατ. ευρώ έναντι των 735 εκατ. ευρώ που ζητούσε η ΔΕΗ», θα αναφερθώ κατά το δυνατόν με απλούς όρους στην προσέγγιση που υιοθέτησε η ΡΑΕ για τον ποσοτικό προσδιορισμό του ελλείμματος ΥΚΩ και πώς καταλήξαμε στα 360 εκατ. ευρώ. Εξ ορισμού, είναι σύνθετο το να περιγράψουμε συνοπτικά πράξεις και ελέγχους λογιστικής φύσης, διατηρώντας όρους που θα είναι κατανοητοί στους καταναλωτές.

Επί της ουσίας, η ΡΑΕ εξέτασε ενδελεχώς και ποσοτικοποίησε το έλλειμμα του Ειδικού Λογαριασμού ΥΚΩ για την χρονική περίοδο 2012-2016, με αφετηρία τα διαθέσιμα στοιχεία που υποβλήθηκαν από τα εμπλεκόμενα μέρη. Ιδιαίτερη έμφαση αποδόθηκε στα στοιχεία του αρμόδιου φορέα, του Ανεξάρτητου Διαχειριστή Δικτύου (ΔΕΔΔΗΕ), λόγω του ρόλου που ασκεί στα μη διασυνδεμένα νησιά.

Ως γενική αρχή της προσέγγισής μας, αναγνωρίστηκαν οι δαπάνες εκείνες που ήταν απόλυτα τεκμηριωμένες και για τις οποίες ακολουθήθηκε με σαφή τρόπο η προβλεπόμενη διαδικασία. Σε περιπτώσεις που δεν υποβλήθηκαν στοιχεία ή υποβλήθηκαν με σημαντική καθυστέρηση, θα υπάρξει οριστικοποίηση και τελική εκκαθάριση μετά την εμπεριστατωμένη εξέτασή τους.

Θα ήθελα να αναφέρω κάποια βασικά σημεία και παραδείγματα ρυθμιστικού ελέγχου που πραγματοποιήθηκαν για την εξεταζόμενη περίοδο:

1) Μια καθοριστική παράμετρος είναι η αξία της Ρυθμιζόμενης Περιουσιακής Βάσης, δηλαδή η αξία των παγίων της παραγωγής από συμβατικές μονάδες στα μη διασυνδεδεμένα νησιά. Μέχρι την ολοκλήρωση του ελέγχου και την έγκριση του αναλυτικού Ρυθμιστικού Μητρώου Παγίων, κρίθηκε αναγκαίο, για λόγους που ανάγονται στην προστασία των καταναλωτών από μη εύλογες χρεώσεις, να ληφθεί υπόψη για τα έτη 2014 έως και 2016, καταρχήν το 90% της αναπόσβεστης αξίας των παγίων της παραγωγής.

2) Ειδικότερα, για το έτος 2016 δεν συμπεριελήφθη η αξία των έργων που δεν είναι ακόμη σε εμπορική λειτουργία αλλά τελούν υπό εξέλιξη. Η προσέγγιση αυτή είναι εύλογη και είχε άλλωστε διατυπωθεί με σαφήνεια και σε σχετική Απόφαση ΡΑΕ.

3) Μια σημαντική πηγή κόστους είναι η κάλυψη εκτάκτων αναγκών στα νησιά. Η ΡΑΕ έκανε αρχικώς αποδεκτές δαπάνες για την ενοικίαση, μεταφορά και εγκατάσταση Ηλεκτροπαραγωγών Ζευγών, υπό την προϋπόθεση ότι ακολουθείται η προβλεπόμενη διαδικασία (εφόσον δηλαδή αντιστοιχίζονται με άδειες παραγωγής ή ρυθμιστικές αποφάσεις).

4) Η ΡΑΕ δεν ενσωμάτωσε προβλέψεις, καθώς αυτές δεν περιλαμβάνονται στα λειτουργικά κόστη.

5) Εφαρμόστηκε ταυτοχρονισμός των εισροών και εκροών του Ειδικού Λογαριασμού ΥΚΩ.

6) Αναφορικά με τον υπολογισμό του κεφαλαίου κίνησης, μια σημαντική παράμετρος είναι ότι δεν υπεισήλθαν ενδοομιλικές απαιτήσεις. Έτσι, αποφεύχθηκε η δημιουργία απόδοσης πάνω σε οφειλές ενός σκέλους της δραστηριότητας της ΔEH σε κάποιο άλλο (παραγωγή και πώληση ενέργειας).

7) Επιπρόσθετα, διαπιστώθηκαν κάποιες ανισορροπίες μεταξύ χρεώσεων και πιστώσεων στοιχείων του κυκλοφορούντος ενεργητικού της ΔEH Παραγωγή, πιθανώς λόγω των απαιτήσεων του λογιστικού διαχωρισμού. Ενδεικτικά, μια ερμηνεία είναι ότι η παραλαβή υγρών καυσίμων μπορεί να γίνει σε πολλές εγκαταστάσεις, οι οποίες δεν είναι πάντα γνωστές εκ των προτέρων. Η όποια ανισορροπία χρήζει διόρθωσης, η οποία θα γίνει από το 2017 και εφεξής.

8) Τέλος, στο σύνολο των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων που υπεισέρχονται στον υπολογισμό του κεφαλαίου κίνησης, συνυπολογίστηκαν τα βραχυπρόθεσμα δάνεια αλλά δεν ελήφθη υπόψη το βραχυπρόθεσμο μέρος του μακροπρόθεσμου δανεισμού. Το τμήμα αυτό χρησιμοποιείται κατά βάση για την χρηματοδότηση κεφαλαιουχικών δαπανών και παγίων και συνεπώς, δεν θα πρέπει να απομειώνει την αξία των δεσμευμένων κεφαλαίων της παραγωγής, η οποία χρησιμοποιείται κατεξοχήν για την καθημερινή λειτουργία ηλεκτροδότησης των νησιών.

Μέσα από τον ρυθμιστικό έλεγχο για τον προσδιορισμό των Ανταλλαγμάτων ΥΚΩ στα μη διασυνδεδεμένα νησιά, που διεξήχθη για πρώτη φορά σε αυτό το βάθος και εύρος, ανέκυψαν χρήσιμα συμπεράσματα και προσδιορίστηκαν αναλυτικότερα, διαδικασίες που θα εφαρμόζονται εφεξής. Ενδεικτικά, καθορίζουμε πλέον μια πιο δομημένη, ρυθμιστική διαδικασία για τις δαπάνες των ηλεκτροπαραγωγών ζευγών, τα οποία χρησιμοποιούνται για να αντιμετωπίζουν έκτακτες ανάγκες. Επιπλέον, προβαίνουμε σε μια πιο αναλυτική αποτύπωση των παγίων της παραγωγής της ΔEH από συμβατικές μονάδες στα νησιά (της τάξης των 18.000 καταγραφών πάγιων στοιχείων ανά έτος, συνολικού ύψους αναπόσβεστης αξίας προ αναπροσαρμογών περί τα 800 εκατ. ευρώ ετησίως).

Στόχος είναι η καταγραφή και παρακολούθηση των επιμέρους κοστολογικών συνιστωσών, με τρόπο διαφανή και συγκροτημένο. Το περιεχόμενο του ρυθμιστικού μητρώου παγίων και οι κανόνες που θα διέπουν την αποτύπωσή του όταν ολοκληρωθεί, θα ενισχύσουν περαιτέρω την αξιοπιστία της διαδικασίας καταγραφής του.

Δέσμευση της ΡΑΕ είναι ότι κάθε κόστος που καταλήγει στους καταναλωτές θα αντιμετωπίζεται με απόλυτη υπευθυνότητα και διεξοδικές διαδικασίες ελέγχου. Θεωρούμε ότι η συγκροτημένη αυτή δέσμη προτάσεων είναι αναγκαία για την άρση των στρεβλώσεων που έχουμε εντοπίσει στις χρεώσεις ΥΚΩ και για τον επαναπροσδιορισμό τους με έναν τρόπο πιο εύλογο, διαφανή και κοινωνικά δίκαιο.

* Η Νεκταρία Καρακατσάνη είναι μέλος του ΔΣ της ΡΑΕ.

**Το παρόν άρθρο βασίζεται στην τοποθέτησης της κας Νεκταρίας Καρακατσάνη, μέλους της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας, σε ερώτημα που της τέθηκε σε πρόσφατο συνέδριο για το ζήτημα των ΥΚΩ και ειδικότερα για το πώς η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας κατέληξε στα 360 εκατ. ευρώ έναντι 735 εκατ. ευρώ που είχε υπολογίσει η ΔEH. Το άρθρο αποτυπώνει προσωπικές σκέψεις της ομιλήτριας.