Το εναλλακτικό μονοπάτι που δεν ακολούθησε η Ελλάδα

Tον Μάιο του 2010, στο πλαίσιο μιας διεθνούς συνάντησης, ο πρόεδρος του Εκουαντόρ Ραφαέλ Κορέα πήρε στην άκρη τον Ελληνα πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου και του είπε:

«Γιώργο, η λογική των δανειστών είναι: πέφτεις, με πληρώνεις κάθε φορά πιο ακριβά. Ενώ η λογική της ανάπτυξης θα πρέπει να είναι: πέφτεις, λοιπόν σε σηκώνω και μετά βλέπουμε πώς θα τα κανονίσουμε». Ταυτόχρονα τον συμβούλεψε να προχωρήσει σε στάση πληρωμών του χρέους.

Ο κ. Παπανδρέου δεν άκουσε τη συμβουλή του Ραφαέλ. Ομως πώς θα ήταν η Ελλάδα σήμερα αν την είχε ακολουθήσει; Αξίζει λοιπόν στο σημείο αυτό να κοιτάξουμε συνοπτικά πως αντιμετώπισε το Εκουαντόρ του Κορέα το ανάλογο πρόβλημα του χρέους.

Oπως και η Ελλάδα σήμερα, έτσι και το Εκουαντόρ πριν από μερικά χρόνια ήταν μια χώρα που δαπανούσε το μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού του στην εξυπηρέτηση του χρέους. Το 2005 η χώρα δαπανούσε το 40% του προϋπολογισμού στο χρέος, ενώ οι δαπάνες για την υγεία και την παιδεία είχαν μειωθεί στο 15%.

Στόχος της πολιτικής ήταν η ικανοποίηση των πιστωτών σε βάρος των αναγκών του πληθυσμού. Kατά τη διάρκεια των ετών 1982-2006, το εξωτερικό χρέος (δημόσιο και ιδιωτικό) συνέχισε να αυξάνεται.

Οπως και στην Ελλαδα, έτσι και εκεί οι περίφημες «αναδιαρθρώσεις» ποτέ δεν κατάφεραν να σταματήσουν τη φρενήρη αύξηση: Από 241 εκατ. δολάρια το 1970 σε 17 δισ. το 2006, έφτασε να αντιπροσωπεύει το 61% του ΑΕΠ. Οι τόκοι του χρέους αντιπροσώπευαν το 2004 το 145% των εσόδων από τις πωλήσεις πετρελαίου και το 2006 το 200%. Από την άλλη πλευρά, μόνο το 14% των δανείων που πήρε η χώρα μεταξύ των ετών 1989 και 2006 χρησιμοποιήθηκαν για αναπτυξιακούς σκοπούς (εκπαίδευση, επικοινωνίες υποδομές κ.λπ.). Το υπόλοιπο 86% χρησιμοποιήθηκε για την εξυπηρέτηση του εξωτερικού χρέους.

Το 2007 ήρθε στην εξουσία ο νεομαρξιστής οικονομολόγος Ραφαέλ Κορέα, ως αποτέλεσμα της λεγόμενης «Επανάστασης των Πολιτών», ένα κίνημα με αντιμπεριαλιστική ρητορική και σοσιαλδημοκρατική φιλοσοφία. Ο νέος πρόεδρος αποφάσισε αμέσως να ακολουθήσει μια εναλλακτική πορεία και να αφιερώσει τις κρατικές δαπάνες σε αναπτυξιακά και κοινωνικά έργα και να μειώσει σημαντικά το ποσοστό του προϋπολογισμού που πήγαινε στην εξυπηρέτηση του χρέους.

Η θέση του Κορέα -σε αντίθεση με τους Ελληνες ομολόγους του- ήταν ευθύς εξαρχής σαφής: Oι πληρωμές του χρέους θα λαμβάνουν χώρα μόνο στον βαθμό που δεν επηρεάζουν τις προτεραιότητες της οικονομικής ανάπτυξης, μια άποψη που ταυτόχρονα περιλάμβανε και την πιθανότητα της στάσης πληρωμών, αν το απαιτούσε η κατάσταση.

Επίσης -και αυτό είναι καθοριστικό- ο Κορέα ανακοίνωσε στους δανειστές ότι η κυβέρνησή του δεν επρόκειτο να ξεπληρώσει δάνεια που δεν χρησιμοποιήθηκαν προς όφελος του λαού.

Τον Νοέμβριο του 2008 το Εκουαντόρ ανέστειλε την πληρωμή των ομολόγων που έληγαν, άλλα το 2012 και άλλα το 2030. Ο Κορέα πρότεινε αναδιάρθρωση του χρέους όχι επειδή η χώρα δεν είχε χρήματα αλλά επειδή έκρινε ότι ένα μέρος του χρέους δεν ετύγχανε νομιμοποίησης. Τον Ιούνιο του 2009, το Εκουαντόρ επαναγόρασε ομόλογα αξίας 3.5 δισ. δολαρίων έναντι μόλις 900 εκατ. -που αντιπροσώπευε μία μείωση 65%-70% της αρχικής αξίας. Υπολογίζεται ότι με την πράξη αυτή η χώρα εξοικονόμησε 7,5 δισ. δολάρια για τα επόμενα 21 έτη. Αυτό επέτρεψε στον Κορέα να αυξήσει τις δαπάνες για την παιδεία, την υγεία, τις υποδομές, τις επικοινωνίες κ.λπ.

Ως αποτέλεσμα όλων αυτών, το χρέος του Εκουαντόρ μειώθηκε από 17 δισ. το 2008 σε 13 δισ. τον Μάιο του 2011. Το σύνολο του δημόσιου εξωτερικού χρέους έπεσε στα 8,5 δισ. δολάρια

Από την άλλη πλευρά, μεταξύ του 2006 και του 2011 το ποσοστό του κρατικού προϋπολογισμού που πήγαινε στην εξυπηρέτηση του χρέους μειώθηκε από 24% σε 7%, ενώ αντίθετα οι κοινωνικές δαπάνες αυξήθηκαν από 12% σε 25%. Το ΑΕΠ αυξήθηκε το 2006 με 4% και το 2011 με 7%, κάτι που επέτρεψε στο κράτος να αυξήσει τους μισθούς, τις συντάξεις (ναι, τις συντάξεις!) και να βελτιώσει γενικώς τις συνθήκες της ζωής. Ετσι το 2011, συνολικά 650.000 άτομα διέφυγαν από το επίπεδο της φτώχειας.

Στην Ελλάδα, ακολουθήθηκε η ακριβώς αντίθετη πορεία, με αποτέλεσμα τα καταστροφικά αποτελέσματα που βιώνουμε σήμερα, με επίπεδα φτώχειας που δεν βλέπουμε καν στην Αφρική. Ποτέ η ντόπια συντεχνία των πολιτικών δεν έθεσε θέμα προτεραιότητας των αναγκών των πολιτών της χώρας έναντι της εξυπηρέτησης του χρέους. Ποτέ δεν έθεσε θέμα της μη πληρωμής καταστροφικών δανείων που δεν ωφέλησαν την χώρα.

Οπως π.χ. των δανείων που χρησιμοποιήθηκαν για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Από πού και ως πού μια μίζερη τριτοκοσμική χώρα με τον υψηλότερο δείκτη διαφθοράς στην Ευρώπη όπως ήταν η Ελλάδα ανελάμβανε μια τέτοια πολυδάπανη διοργάνωση, που σαν μοναδικό στόχο είχε την ικανοποίηση κρατικο-επιχειρηματικών ματαιοδοξιών; Και στη βάση πoιας ακριβώς λογικής καλείται σήμερα ο φορολογούμενος βιοπαλαιστής να ξεπληρώσει αυτά τα δάνεια;

* Ο Τάκης Μίχας σπούδασε Ανθρωπολογία στη Δανία και εργάστηκε για πολλά χρόνια σε Ελευθεροτυπία και Καθημερινή. Υπήρξε αρθρογράφος της Wall Street Journal και άλλων διεθνών εντύπων καθώς και συγγραφέας βιβλίων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ζει στη Λατινική Αμερική, όπου γράφει βιβλίο για το φαινόμενο του Populismo.