Ποια προσόντα ανοίγουν πόρτες στην αγορά εργασίας

Πριν λίγες εβδομάδες συμπλήρωσε τα 51 χρόνια ζωής και είναι μέσα στη λίστα των 50 πλουσιότερων ανθρώπων στον κόσμο. Τον λένε Jimmy Wales, είναι ο άνθρωπος που δημιούργησε μαζί με τον Larry Sanger τη Wikipedia και θεωρείται από πολλούς «ιεραπόστολος της τεχνολογίας». Ξεκίνησε να γίνεται πλούσιος στα μέσα της δεκαετίας τού 1990, χάρη σε επιτυχημένες επενδυτικές κινήσεις του με τις ισοτιμίες νομισμάτων.

Δηλώνει οπαδός της Ayn Rand (1905-1982) αλλά, όπως και η διάσημη συγγραφέας, αρνείται τον τίτλο του «φιλελευθεριστή» (libertarian). «Ο νέος καπιταλισμός», τονίζει σε όσους τον ρωτούν, «προσφέρει απίστευτες ευκαιρίες απασχόλησης και πλουτισμού, υπό τον όρο ότι θα πρέπει να καταλάβει κανείς ποιο είναι το νέο περιβάλλον. Υπό αυτή την έννοια, ο "ορθολογικός εγωισμός" της Ayn Rand είναι όσον ποτέ άλλοτε επίκαιρος».

Πρώην τροτσκιστής και συγγραφέας που με τέσσερα βιβλία του συσσώρευσε 16 εκατ. δολάρια, ο Τζέρεμι Ρίφκιν, για να δώσει σήμερα μία διάλεξη, το λιγότερο που ζητά είναι 10.000 δολάρια για μία ώρα και κάτι. Όμως, λόγω παλαιάς γνωριμίας μας, δέχτηκε να απαντήσει σε κάποια ερωτήματά μας ως πρόεδρος του Ιδρύματος Οικονομικών Τάσεων στην Ουάσινγκτον.

Αφορμή για τα σχόλιά του τα βιβλία του για το Τέλος της Εργασίας, αφενός, και την Τρίτη Βιομηχανική Επανάσταση, αφετέρου. «Τόσο ο καπιταλισμός όσο και η εργασία αλλάζουν», τονίζει ο Αμερικανός συγγραφέας. «Μπαίνουμε σε μία νέα φάση, στο πλαίσιο της οποίας η αποκαλούμενη “οικονομία του διαμοιρασμού” (share economy), την οποία άλλοι αποκαλούν και συνεργατική οικονομία, θα κερδίζουν σταθερά έδαφος».

Αναφορικά με την εργασία και τη φύση της, ο Τζέρεμι Ρίφκιν υποστηρίζει ότι είμαστε μάρτυρες μίας θεμελιώδους αλλαγής παραδείγματος, με πολύ σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις. Έτσι, στο πλαίσιο αυτής της νέας και ιστορικής για τον άνθρωπο πραγματικότητας, ενώ θα απαιτείται η αφρόκρεμα των επιχειρηματιών, διοικητικών στελεχών, ελεύθερων επαγγελματιών και τεχνικών για να διευθύνουν την επίσημη οικονομία του μέλλοντος, ολοένα και λιγότεροι εργαζόμενοι θα έχουν κάποιο ρόλο να διαδραματίσουν στην παραγωγή αγαθών και στην παροχή υπηρεσιών. Η αγοραστική αξία της εργασίας μειώνεται και η πτώση της θα συνεχιστεί.

Μετά από αιώνες προσδιορισμού της ανθρώπινης αξίας με καθαρά «παραγωγικούς» όρους, η ομαδική αντικατάσταση της ανθρώπινης εργασίας από μηχανές αφήνει τον απλό εργάτη χωρίς ταυτότητα ή κοινωνικό λειτούργημα. Παράλληλα, η ψηφιακή τεχνολογία και η ραγδαία διάδοση του Διαδικτύου μεταβάλλουν τόσο τους συντελεστές παραγωγής πλούτου όσο και τις πηγές αυξήσεως της παραγωγικότητας. Έτσι, όπως είναι επόμενο, στην υπό ταχύτατη εκκόλαψη οικονομία του 21ου αιώνα, εξαφανίζεται η ανάγκη για παραδοσιακή ανθρώπινη εργασία -φαινόμενο το οποίο έχει ιδιαιτέρως σημαντικό ιστορικό χαρακτήρα.

Όμως, για τον Τζέρεμι Ρίφκιν, πέρα από αυτή τη θεμελιακή και πολύπλευρη αλλαγή, η μετάβαση από μία οικονομία που βασίζεται σε υλικά, ενέργεια και εργασία, σε μία άλλη η οποία βασίζεται στην πληροφορική και την επικοινωνία, περιορίζει τ σημασία του έθνους-κράτους ως βασικού παίκτη για την εγγύηση της πορείας μιας αγοράς. Πρωταρχικό λειτούργημα του έθνους-κράτους από την εμφάνισή του έως σήμερα ήταν η ικανότητά του να χρησιμοποιεί στρατιωτική ισχύ για να καταλαμβάνει ζωτικούς πόρους και να αξιοποιεί τις εγχώριες ή ακόμα και παγκόσμιες δεξαμενές υλών και εργασίας.

Τώρα, που η ενέργεια, οι ορυκτοί πόροι και η εργασία αποκτούν μικρότερη σημασία από τις πληροφορίες, τις επικοινωνίες και την πνευματική ιδιοκτησία στο μείγμα της παραγωγής, η ανάγκη της στρατιωτικής επέμβασης είναι λιγότερο προφανής.

Η πληροφορική και οι επικοινωνίες -οι πρώτες ύλες της παγκόσμιας οικονομίας υψηλής τεχνολογίας- δεν γνωρίζουν φυσικά σύνορα. Εισβάλλουν σε φυσικούς χώρους, διαβαίνουν πολιτικές γραμμές και διαπερνούν τα βαθύτερα στρώματα μίας εθνικής ζωής.

Μέσα σε αυτό το νέο περιβάλλον, τόσον ο Τζέρεμι Ρίφκιν όσο και άλλοι γνωστοί οικονομολόγοι, όπως οι Γάλλοι Κλοντ Αλέγκρ, Ζαν Τιρόλ (νομπελίστας) και Πασκάλ Σαλέν, υποστηρίζουν ότι η άνοδος της «οικονομίας της μοιρασιάς» φέρνει στο προσκήνιο νέα προσόντα για τους εισερχόμενους στην αγορά εργασίας.

«Τόλμη, ρίσκο και έφεση για μάθηση είναι τα προσόντα που θα ανοίξουν πόρτες», λέει ο Πασκάλ Σαλέν και στο νέο υπό έκδοση βιβλίο του καταρρίπτει πολλούς μύθους -κυρίως δε αυτούς που εφεξής θα χωρίζουν τις κοινωνίες σε αναπτυσσόμενες και βυθιζόμενες στο τέλμα του παρελθόντος.