Αλήθειες και ψέματα για το παράλληλο νόμισμα

Αν γυρίσουμε τη μνήμη μας στην αρχή της κρίσης, θα θυμηθούμε πάρα πολλούς «ειδικούς» που εξέφραζαν βεβαιότητες για το πόσο καταστροφικό θα ήταν το «κούρεμα» του δημόσιου χρέους.

Είχαν ασχοληθεί με ένα θέμα για το οποίο δεν είχαν μπει στον κόπο να μάθουν ούτε τα βασικά. Δεν είχαν μελετήσει τα ιστορικά προηγούμενα. Τις αναφορές των πραγματικά ειδικών διεθνώς. Πηγές τους ήταν οι πολιτικοί αναλυτές, οι οποίοι είχαν την αξιοπιστία που έχουν οι αθλητικογράφοι όταν αναφέρονται στην ομάδα της αρεσκείας τους.

Αντίστοιχα σήμερα εκφράζουν βεβαιότητες για το παράλληλο σύστημα συναλλαγών, χωρίς να μπουν καν στον κόπο να μάθουν τι είναι. Πώς εφαρμόζεται. Πού έχει ξαναγίνει και με τι αποτελέσματα. Αν τελικά βοηθάει την παραμονή της χώρας στο ευρώ ή τη δυσκολεύει.

Απλά παρασύρονται από άλλους ημιμαθείς αλλά εξίσου σίγουρους πως έχουν δίκιο!

Γεγονός είναι πως η συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου δεν γνωρίζει τι σημαίνει παράλληλο νόμισμα. Η άγνοια για το θέμα ενισχύεται από τα δημοσιεύματα, λες και οι εμπνευστές τους έχουν επιδοθεί σε διαγωνισμό παραπληροφόρησης.

Αξιοπερίεργο είναι ότι όσοι επιθυμούν την επιστροφή σε εθνικό νόμισμα κατηγορούν το σχέδιο, θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο η χώρα θα έμενε στο ευρώ. Ταυτόχρονα, οι υποστηρικτές της παραμονής στο ευρώ κατηγορούν το παράλληλο σύστημα πληρωμών ότι σημαίνει επιστροφή στη δραχμή.

Από αυτό και μόνο είναι φανερό πως ενώ πολλοί εκφράζουν γνώμη, ελάχιστοι έχουν καταλάβει την αρχιτεκτονική του παράλληλου συστήματος πληρωμών.

Το καλό και το κακό σενάριο

Σύμφωνα με το σχέδιο, η κυβέρνηση θα ξεκινούσε την εφαρμογή του από τους δημόσιους υπαλλήλους, εκδίδοντας κουπόνια για το 10% του μισθού τους. Τα κουπόνια θα ήταν μεταβιβάσιμα και θα χρησίμευαν για την εξόφληση πληρωμών στην εφορία, στο πρότυπο των κουπονιών σίτισης που υπάρχουν σε χώρες όπως οι ΗΠΑ.

Το παράδοξο είναι πως οι ίδιοι που δαιμονοποιούν τους υψηλούς μισθούς του δημοσίου, αγανακτούν με το σχέδιο να πληρωθούν οι δημόσιοι υπάλληλοι με μια μορφή παράλληλου νομίσματος μέρος του μισθού τους.

Γιατί όμως;

Ας πάρουμε το κακό σενάριο. Ότι το σχέδιο οδηγείται σε αποτυχία. Αυτό σημαίνει πως τα κουπόνια θα αποδειχθούν κουρελόχαρτα, χωρίς καμία αξία. Συνεπώς οι δημόσιοι υπάλληλοι θα υποστούν μείωση της τάξης του 10%. Αυτό που επιδίωκαν δηλαδή από την αρχή!

Στο καλό σενάριο, όμως, θα ενισχυθεί η ρευστότητα και η πίστωση. Το κυριότερο πρόβλημα κατά τους περισσότερους που ασχολούνται με τις επιχειρήσεις αυτή τη στιγμή. Και αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί χωρίς να ξοδευτεί ούτε ένα πολύτιμο «κανονικό» ευρώ παραπάνω από όσα θα δίνονταν από μια αντίστοιχη μείωση του μισθού των δημόσιων υπαλλήλων.

Το χρήμα δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια υπόσχεση πληρωμής. Ο λόγος που ένα νόμισμα γίνεται αποδεκτό στις συναλλαγές είναι η εμπιστοσύνη. Εάν ένας συναλλασσόμενους δεν έχει εμπιστοσύνη στο μέσο πληρωμής, απλά δεν θα δεχθεί την εξόφληση με τη συγκεκριμένη μορφή διακανονισμού και το χρέος θα συνεχίζει να υφίσταται. Η ιστορία είναι γεμάτη με χιλιάδες νομίσματα που απλώς έπαψαν να υπάρχουν κάποια στιγμή.

Ορισμένοι μπερδεύουν το παράλληλο σύστημα με τις ιδιωτικές επιταγές. Οι επιταγές πράγματι μπορούν να οπισθογραφηθούν και να μεταβιβαστούν. Αυτό που τις εμποδίζει να εξελιχθούν σε επίσημα χαρτονομίσματα είναι ότι δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε πληρωμή φόρων.

Το περίφημο σχέδιο και πού το έχουμε ξανασυναντήσει

Το σχέδιο Βαρουφάκη δεν ήταν σχέδιο για παράλληλο νόμισμα. Είναι ουσιαστικά μία φορολογική πίστωση. Δεν αμφισβητεί την εκδοτική αρχή, αν και χτυπάει τη μονοπωλιακή διάρθρωση του συστήματος πληρωμών από τις τράπεζες. Το βασικό εργαλείο που έχει ένα κράτος στο να επιβάλλει το εθνικό νόμισμα είναι η υποχρέωση των πολιτών του να εξοφλούν τις υποχρεώσεις τους προς αυτό με το συγκεκριμένο νόμισμα.

Από τη στιγμή που το εθνικό νόμισμα είναι ταυτοχρόνως αποκλειστικό και υποχρεωτικό μέσο εξοφλήσεως υποχρεώσεων προς το κράτος, οι ιδιώτες το αποδέχονται στις μεταξύ τους συναλλαγές. Για όσο τουλάχιστον έχουν τη βεβαιότητα ότι τους είναι χρήσιμο, αν όχι απαραίτητο.

Η φιλοσοφία του χρήματος έχει αλλάξει από τότε που έπαψε να χρησιμοποιείται ο χρυσός ως αντίκρισμα. Πλέον προϋπόθεση να έχει αντίκρισμα ένα νόμισμα θεωρείται αν το κράτος το αποδέχεται ως μέσο πληρωμής φόρων.

Εξάλλου όλο το χρήμα που κυκλοφορεί, αποτελεί μέσο μελλοντικών φορολογικών υποχρεώσεων. Με βάση τις λεπτομέρειες που μάθαμε για το περίφημο σχέδιο, οι φόροι θα μπορούσαν να πληρωθούν είτε με τα «κανονικά» ευρώ, είτε με τα «κουπόνια» Βαρουφάκη.

Όταν το κουπόνι καθίσταται μέσο συναλλαγής, αυτομάτως δημιουργείται πρόσθετο χρήμα. Νόμιμα. Το καινούργιο στοιχείο είναι πως η δημιουργία χρήματος φεύγει από την αποκλειστικότητα των τραπεζών. Ένα μέρος του θα πήγαινε στο κράτος. Αντί η κυκλοφορία να στηρίζεται στο ΔΙΑΣ, θα στηριζόταν στο TAXIS.

Στην περίπτωση της Ελλάδας, το πλεονέκτημα είναι πως δεν χρειάζεται εγκρίσεις από τους δανειστές ή την ΕΚΤ. Δημιουργούσε μια γραμμή άμυνας, σε περίπτωση που η κόντρα με τους δανειστές έφτανε στα άκρα.

Ορισμένοι ανησυχούν πως έτσι θα δημιουργηθεί πληθωριστικό χρήμα. Υπό άλλες προϋποθέσεις πράγματι θα υπήρχε κίνδυνος. Όμως σε συνθήκες νομισματικού στραγγαλισμού, είναι αφύσικο να ανησυχούμε για κάτι τέτοιο. Είναι σαν να φοβάται ο υποσιτισμένος πως θα παχύνει, αν αυξήσει λιγάκι τη μερίδα του φαγητού.

Επιπλέον οι οικονομικές συνθήκες έχουν αλλάξει. Η άυλη μορφή του νομίσματος είναι η μεγαλύτερη απόδειξη για την πραγματική του φύση. Πολύ μικρό ποσοστό των χρημάτων παγκοσμίως είναι με τη μορφή χαρτονομισμάτων.

Ο πληθωρισμός στη σημερινή εποχή δεν επηρεάζεται ούτε από την ποσότητα του χαρτιού που κυκλοφορεί, ούτε από τα επιτόκια. Επηρεάζεται από τη διοχέτευση πιστώσεων των τραπεζών.

Οι μη παραγωγικές πιστώσεις, όπως η πλειονότητα των καταναλωτικών δανείων σε μια χώρα με αρνητικό εμπορικό ισοζύγιο, δημιουργούν αρνητικές παρενέργειες. Όταν δεν οδηγούν σε αύξηση παραγωγής και εισοδήματος, φουσκώνουν τις τιμές.

Η φορολογική πίστωση υπό τις ευλογίες του κράτους δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο. Ας μην πέφτουν έκπληκτοι από τα σύννεφα οι «ειδικοί». Έχει ξαναγίνει και μάλιστα στη χώρα μας. Πρόσφατα. Το δημόσιο, όπως είναι γνωστό, έχει παραχωρήσει στις τράπεζες αναβαλλόμενο φόρο για τα επόμενα 30 χρόνια.

* Ο Βασίλης Παζόπουλος ([email protected]) είναι οικονομολόγος, χρηματιστηριακός αναλυτής, συγγραφέας του βιβλίου Επενδυτές χωρίς Σύνορα.