H θανάσιμη παγίδα του παραλογισμού

Ο Γουσταύος Λε Μπον ήταν αυτός που στο βιβλίο του «Η Ψυχολογία των Όχλων» έγραφε ότι στη μάζα, τα άτομα εξισώνονται προς τα κάτω, με αποτέλεσμα η ατομική συνείδηση να διαλύεται και να μετατρέπεται σε συλλογικό ασυνείδητο.

Στη φάση αυτή κυριαρχούν βαθύτερες ανορθολογικές τάσεις, οι οποίες εντείνονται όσο η μάζα διέπεται από την ανωνυμία και την ανευθυνότητα. Στο επίπεδο αυτό, η επικοινωνία με τη μάζα έχει μία ανορθολογική βάση -τις συλλογικές πεποιθήσεις και, κυρίως, ένα εργαλείο, την άμεση ή από απόσταση υποβολή.

Η τελευταία, όπως υποστηρίζει και ο καθηγητής Ψυχολογίας κ. Νικ. Χρηστάκης, συνίσταται στο να «βάζουμε» στο μυαλό του «μαζικού ανθρώπου» μία ιδέα και αυτός να αισθάνεται ότι την έχει σκεφθεί ο ίδιος, με αποτέλεσμα να ταυτίζεται με αυτήν. Συνεπώς, τα «μαζικά άτομα» δεν μπορούν να σκεφθούν λογικά, δεν γνωρίζουν τις αποχρώσεις, δεν ανέχονται τον αντίλογο και δεν προάγουν στο εσωτερικό τους τις διαλεκτικές συζητήσεις, υιοθετώντας ή απορρίπτοντας τις απόψεις στο σύνολό τους.

Είναι ετεροκίνητα, εύπιστα, ευμετάβλητα, ασταθή, παρορμητικά, μισαλλόδοξα, δογματικά, ουτοπικά, αυταρχικά και συντηρητικά -ειδικά δε το τελευταίο σημαίνει ότι τείνουν πάντα να επαναφέρουν την τάξη πραγμάτων την οποία μόλις ανέτρεψαν και, συνεπώς, η επαναστατικότητά τους είναι μυθώδης και φαινομενική.

Από την άλλη μεριά, θα πρέπει να γίνει δεκτή η -ιστορικά αποδεδειγμένη- άποψη ότι ο συλλογικός παραλογισμός είναι όντως άρρηκτα συνδεδεμένος με μαζικές καταστροφές. Τα ιστορικά παραδείγματα είναι πάμπολλα: το μαζικό πατριωτικό παραλήρημα στρατιωτών και λαού των δυτικών εθνών όταν ξεκινούσε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, η πιο παράλογη και αναίτια μαζική καταστροφή στην ιστορία της ανθρωπότητας· η αντίστοιχη συμπεριφορά του γερμανικού λαού στις παραμονές του Β' Παγκοσμίου Πολέμου· η άνοδος του φασισμού στην Ιταλία· η αποδοκιμασία του Ελευθ. Βενιζέλου στις εκλογές του 1920 και, πιο πρόσφατα, ο παραλογισμός πρώην κομμουνιστικών ηγετών στα Βαλκάνια -είναι όλα παραδείγματα τα οποία αποδεικνύουν τον ολέθριο χαρακτήρα αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών της μάζας.

Η ελληνική κοινωνία βρίσκεται σήμερα ακριβώς σε μία τέτοια στιγμή φορτίσεως και μαζικού αποπροσανατολισμού.

Με τη βοήθεια και ενός σκοτεινού και ανώνυμου Διαδικτύου, οι ολέθριες δυνάμεις του συλλογικού παραλογισμού αναδεύονται, ανέρχονται και αναδεικνύονται, ένα βήμα πριν μαζικοποιηθούν, με τρόπο θανάσιμα επικίνδυνο για τη συνοχή και το μέλλον της ελληνικής κοινωνίας. Μιας κοινωνίας, η οποία τριάντα και πλέον χρόνια τώρα βιώνει τις πιο αποκρουστικές και ρυπαρές μορφές κάθε μορφής λαϊκισμού.

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον ο ανήμπορος πολίτης βομβαρδίζεται μέσω Διαδικτύου με ουρανομήκεις ψευδολογίες και δήθεν ερμηνείες για την κρίση, αλλά και με προτάσεις να προσχωρήσει σε «κινήματα» σαφέστατα ολοκληρωτικού και χυδαίου στο έπακρον προσανατολισμού. Ευκολότερα, έτσι, ο γενικώς μη ενημερωμένος πολίτης -που, ωστόσο, αμφιβάλλουμε για το αν επιθυμεί και να ενημερωθεί- οδηγείται στις ολισθηρές ατραπούς των προκαταλήψεων και στις γελοίες, αλλά εύκολες, λύσεις των εξωτερικών εχθρών που «επιβουλεύονται το έθνος».

Μέσα σε αυτό το κλίμα, ο επίπεδος και ανιστόρητος αντιευρωπαϊσμός που καλλιεργείται στην Ελλάδα αποτελεί νάρκη στα θεμέλια μίας χώρας σε κρίση, η οποία, αν στέκεται ακόμα όρθια, το οφείλει στην ευρωπαϊκή της ένταξη. Αν λοιπόν η χώρα αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως επιδιώκουν οι εσωτερικοί εχθροί της, ο καταποντισμός της θα είναι βέβαιος.

Σίγουρα δε δεν θα σωθούν από αυτόν και οι κράχτες του αντιευρωπαϊσμού, όπως αυτό φαίνεται να συμβαίνει στο Ηνωμένο Βασίλειο, με τους καραγκιόζηδες που προκάλεσαν το Brexit.