Μειώσεις μισθών ή χαμηλότερα επιτόκια;

«Κανένας δεν πρόκειται να αρνηθεί την πρόταση, ότι μια μείωση των ονομαστικών μισθών η οποία συνοδεύεται από την ίδια συνολική ενεργό ζήτηση όπως πρώτα θα συνδέεται με αύξηση της απασχόλησης, ωστόσο, το ακριβές ερώτημα στην προκειμένη περίπτωση είναι αν η μείωση των ονομαστικών μισθών θα συνοδεύεται ή όχι από την ίδια συνολική ενεργό ζήτηση όπως πρώτα, μετρούμενη σε όρους χρηματικούς, ή πάντως, από μια συνολική ενεργό ζήτηση που δεν μειώνεται πλήρως αναλογικά προς τη μείωση των ονομαστικών μισθών (δηλαδή, που είναι κάπως μεγαλύτερη μετρούμενη σε όρους μονάδων μισθού)» .

Προφανώς το πρόβλημα είναι αυτό που περιγράφει, με απόλυτη ακρίβεια, ο Keynes.

Πώς επιδρά, λοιπόν, η μείωση των ονομαστικών μισθών στην οικονομία μιας χώρας ενταγμένης σε μια νομισματική ένωση (όπως η ευρωζώνη);

Σύμφωνα με τους αναλυτές του ΔΝΤ και τα στατιστικά αποτελέσματα της προσομοίωσης που χρησιμοποίησαν «υποθέτοντας μείωση 2% στους μισθούς και στον πληθωρισμό», θα επέλθει βελτίωση της ανταγωνιστικότητας ως προς τις τιμές και στις εξαγωγές, ενώ η συνολική επίδραση στο ΑΕΠ, βραχυχρόνια, θα είναι αβέβαιη. Ο λόγος ότι χαμηλότεροι μισθοί και πληθωρισμός -ίσως και αντιπληθωρισμός- δύναται να συμπιέσουν την εγχώρια ζήτηση και να αυξήσουν το βάρος του χρέους. Συνεπώς η ανταγωνιστικότητα ως προς τις τιμές και η εγχώρια ζήτηση κινούνται σε αντίστροφες κατευθύνσεις».

Κατ' αρχάς είναι λάθος να υποθέσουμε ότι μια συγκεκριμένη μείωση των ονομαστικών μισθών (στην υπόθεση της μελέτης 2%) θα συνοδευθεί από ισόποση μείωση των τιμών. Συνήθως η μείωση των τιμών θα είναι μικρότερη.

Επομένως, θα προκληθεί κάποια αναδιανομή του πραγματικού εισοδήματος α) από τους μισθωτούς σε άλλους συντελεστές που συμπεριλαμβάνονται στο οριακό βασικό κόστος των οποίων δεν έχει μειωθεί η αμοιβή. Το αποτέλεσμα της αναδιανομής, δηλαδή της μεταφοράς από τους μισθωτούς σε άλλους συντελεστές, πιθανώς να μειώσει τη ροπή προς κατανάλωση. Βεβαίως μέσω του «λάθους» αποφεύγονται οι συνέπειες που περιγράψαμε και οι οποίες δεν συμπεριλαμβάνονται στη μελέτη.

Ως γνωστόν, για να αξιολογήσουμε την επίδραση μιας μείωσης του ονομαστικού μισθού στην αύξηση της απασχόλησης θα πρέπει να διερευνήσουμε την επίδρασή της στη ροπή προς κατανάλωση, την οριακή αποδοτικότητα του κεφαλαίου και το επιτόκιο.

Σύμφωνα με τους ερευνητές του ΔΝΤ, η επίδραση της επεκτατικής νομισματικής πολιτικής θα επέλθει επί των επιτοκίων: θα μειωθούν διευκολύνοντας τις δυνητικές επενδύσεις στην οικονομία. Όμως, με την προϋπόθεση ότι η ποσότητα του χρήματος καθαυτή δεν είναι συνάρτηση του επιπέδου των μισθών και των τιμών, αλλά είναι ουσιαστικά καθορισμένη, «είναι φανερό ότι η ποσότητά της σε όρους μονάδων μισθού μπορεί να αυξάνεται απεριόριστα μέσω της επαρκούς μείωσης των ονομαστικών μισθών και ότι η ποσότητά της σε σχέση με τα εισοδήματα, γενικά, μπορεί να αυξάνεται σημαντικά, με το όριο της αύξησης αυτής να εξαρτάται από τον λόγο του κόστους των μισθών προς το οριακό βασικό κόστος και από την απόκριση άλλων στοιχείων του οριακού βασικού κόστους προς τη μειούμενη μονάδα μισθού».

Μπορούμε, επομένως, τουλάχιστον θεωρητικά, να προκαλέσουμε τα ίδια ακριβώς αποτελέσματα στο επιτόκιο μειώνοντας τους μισθούς, ενώ θα αφήνουμε αμετάβλητη την ποσότητα του χρήματος, με εκείνα που μπορούμε να προκαλέσουμε αυξάνοντας την ποσότητα του χρήματος, ενώ θα αφήσουμε αμετάβλητο το επίπεδο των τιμών.

Σημειώνουμε ότι και οι δύο μέθοδοι, προκειμένου να επιτευχθεί αύξηση της απασχόλησης (πλήρης απασχόληση), υπόκεινται στους ίδιους περιορισμούς: μικρές δόσεις μπορεί να είναι ανεπαρκείς, μεγάλες δόσεις μπορεί να είναι πλήρως αποσταθεροποιητικές.

Ενώ οι δύο μέθοδοι, από αναλυτική άποψη, καταλήγουν στο ίδιο αποτέλεσμα, εντούτοις διαφέρουν από άλλες απόψεις.

Σε μια ελεύθερη οικονομία, δεν υπάρχει τρόπος να εξασφαλιστούν ομοιόμορφες μειώσεις μισθών για κάθε τάξη εργαζομένων. Μια μεταβολή στην ποσότητα του χρήματος αντιθέτως ανήκει στη δικαιοδοσία της κυβέρνησης. Εφαρμόζεται πιο εύκολα και χωρίς κοινωνικούς κραδασμούς.

Η μέθοδος της αύξησης της ποσότητας χρήματος, σε όρους μονάδων μισθού, με μείωση της μονάδας μισθού, αυξάνει αναλογικά το βάρος του χρέους, ενώ η μέθοδος παραγωγής του ίδιου αποτελέσματος, με αύξηση της ποσότητας του χρήματος, κρατώντας αμετάβλητη τη μονάδα μισθού, έχει το αντίθετο αποτέλεσμα.

Αν μια πτώση επιτοκίου πρέπει να προέλθει από πτώση του επιπέδου των μισθών, υπάρχει για τους προαναφερθέντες λόγους, διπλή πίεση στην οριακή αποδοτικότητα του κεφαλαίου και διπλός λόγος αποφυγής της επένδυσης και, επομένως, αναβολή της ανάκαμψης.

Η επεκτατική νομισματική πολιτική μειώνοντας τα επιτόκια επιδρά και στη διολίσθηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας επιτυγχάνοντας με τον τρόπο αυτό θετική προσαρμογή του εξωτερικού ισοζυγίου, με όλες τις προϋποθέσεις που επιβάλλονται από την οικονομική θεωρία. Υπάρχει παράλληλα μεγάλη πιθανότητα να χειροτερεύσουν οι όροι εμπορίου, με αποτέλεσμα τη μείωση των πραγματικών εισοδημάτων.