NYT: Ο γερμανικός θυμός για την Ελλάδα

Τελικά επιτεύχθηκε η συμφωνία που θα μπορούσε να κρατήσει την Ελλάδα στην ευρωζώνη. Λίγοι όμως είναι ευχαριστημένοι με το αποτέλεσμα. Έχουμε ακούσει πολλά για το πόσο ταπεινωμένοι αισθάνονται οι Έλληνες. Αλλά έχουμε ακούσει λιγότερα για το γερμανικό θυμό - αν και ξέρουμε ότι οι Γερμανοί είναι θυμωμένοι.

Ο υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε λέγεται ότι άρχισε να φωνάζει κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων το βράδυ του Σαββάτου. Η Γαλλία και η Ιταλία έχουν δώσει τεράστια δάνεια προς την Ελλάδα, αλλά καμία χώρα δεν έχει εκφράσει εχθρότητα για τη χώρα. Γιατί η Γερμανία είναι τόσο θυμωμένη;

Ως ιστορικός της οικονομίας, πήρα μια γεύση αυτής της δυσαρέσκειας κατά τη διάρκεια μιας διάσκεψης για το ελληνικό δημόσιο χρέος που πραγματοποιήθηκε στο Μόναχο την περασμένη εβδομάδα.

Έλαβε χώρα στο Κέντρο Οικονομικών Μελετών και το Ινστιτούτο Ifo, με επικεφαλής τον Hans-Werner Sinn, Γερμανό οικονομολόγο και υποστηρικτή εδώ και καιρό του Grexit. Στο συνέδριο συμμετείχαν οικονομολόγοι, λογιστές, δημοσιογράφοι, επενδυτές και κυβερνητικοί αξιωματούχοι από την Ελλάδα και τη Γερμανία.

Διαφορετικές και ενίοτε αποκλίνουσες απόψεις εκφράστηκαν από τον Mitu Gulati, τον καθηγητή νομικής στο Duke, ο οποίος βοήθησε στο σχεδιασμό μιας παλαιότερης ελληνικής διάσωσης, τον Ashoka Mody, πρώην οικονομολόγο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, ο οποίος υποστηρίζει ελάφρυνση του χρέους, κι άλλους, ειδικούς εμπειρογνώμονες, οι οποίοι συμφώνησαν ότι το συνολικό χρέος της Ελλάδας φαίνεται να έχει διογκωθεί. Και τέλος βέβαια από τον κ Sinn.

Αλλά όταν μίλησαν οι Γερμανοί οικονομολόγοι στην τελευταία συνεδρίαση, μια εντελώς διαφορετική ατμόσφαιρα απλώθηκε στην αίθουσα. Μέσα στις οικονομικές θεωρίες και τους αριθμούς κρυβόταν πάντα ένα ηθικό μήνυμα: οι Γερμανοί ήταν οι ειλικρινείς εργάτες-σκλάβοι και οι Έλληνες διεφθαρμένοι, αναξιόπιστοι και ανίκανοι. Και οι δύο πλευρές μετατράπηκαν έτσι σε καρικατούρες του εαυτού τους. Είχαμε ακούσει βέβαια όλη αυτή την ιστορία κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, αλλά σε εκείνο το δωμάτιο, ήταν σαφές πόσο η δυσαρέσκεια αυτή τελικά διαμορφώνει τις απόψεις των Γερμανών οικονομολόγων.

Ο Clemens Fuest, του Κέντρου Ευρωπαϊκών Οικονομικών Ερευνών, ο οποίος διετέλεσε σύμβουλος του κ. Σόιμπλε, συνέχισε να παραθέτει αριθμούς για το ελληνικό χρέος και την ανάπτυξη, λέγοντας ότι οι Έλληνες είχαν αποτύχει σε όλα τα επίπεδα τα τελευταία χρόνια όσον αφορά στη διαχείριση του χρέους τους. Πίστευε ότι θα πρέπει απλώς να πεταχτούν εκτός ευρωζώνης. Ο Henrik Enderlein, του φιλοευρωπαϊκού Jacques Delors Institute, υποστήριξε ότι η Ελλάδα πρέπει να παραμείνει στην ευρωζώνη, αλλά μόνο αν εφαρμόσει περισσότερη λιτότητα και καλύτερη διαχείριση.

Ο Daniel Gros, διευθυντής του Κέντρου Μελετών Ευρωπαϊκής Πολιτικής, διατύπωσε τη θεωρία ότι το ελληνικό χρέος και τα οικονομικά προβλήματα μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με καλύτερες επιδόσεις στις εξαγωγές.

Όλα τα επιχειρήματα ήταν σημαντικά, αλλά αν ακούσει κανείς αυτούς τους οικονομολόγους, η Γερμανία δεν έπαιξε κανένα πραγματικό ρόλο στην ελληνική τραγωδία. Παρέδωσε απλώς τα χρήματά της και μετά παρακολουθούσε πώς οι ίδιοι οι Έλληνες κατέστρεφαν τους εαυτούς τους τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Τώρα οι Έλληνες αξίζουν ό,τι κι αν πάθουν.

Όταν ανέφερα ότι οι Γερμανοί είχαν παίξει σημαντικό ρόλο σε αυτή την κατάσταση, βοηθώντας τουλάχιστον με το να επιμένουν στη λιτότητα και σε ένα μη βιώσιμο χρέος κατά τη διάρκεια των τριών τελευταίων ετών, κάνοντας ελάχιστα για να βελτιώσουν τα λογιστικά πρότυπα, και τώρα ουσιαστικά επιβάλλοντας τον καταστροφικό έλεγχο κεφαλαίων, ο κ. Enderlein και ο κ. Fuest απλώς κορόιδευαν.

Όταν ανέφερα ότι πολλοί είδαν τη λιτότητα ως μια νέα εκδοχή της Συνθήκης των Βερσαλλιών του 1919, η οποία θα έφερνε μια μελλοντική χαοτική και αναξιόπιστη κυβέρνηση στην Ελλάδα - ακριβώς του είδους για το οποίο ο κ. Enderlein προειδοποιούσε σε ένα δοκίμιο στην εφημερίδα The Guardian - αντέτειναν ότι είναι εξοργισμένοι για το ότι τους συνέκριναν με Ναζί και τρομοκράτες.

Όταν σημείωσα ότι δεν έχει σημασία πόσο άσχημα οι Έλληνες είχαν διαχειριστεί την οικονομία τους, παρότι τα γερμανικά αιτήματα και το πιθανό χάος από Grexit θα διακινδύνευε την άνοδο του λαϊκισμού, τις ταραχές και την κοινωνική δυστυχία, παρέμειναν ασυγκίνητοι.

Οι οφειλέτες που χρεοκοπούν, μου εξήγησαν, θα πρέπει απλώς να υποφέρουν, δεν έχει σημασία πόσο σκληρά, ακόμα και αν οι όροι των δανείων είναι άδικοι. Υπήρξαν εκείνοι που χδιαειρίστηκαν τις οικονομίες τους καλά και υπέφεραν σιωπηλά, όπως η Φινλανδία και η Λετονία, μου είπαν. Αντίθετα, μια χώρα όπως η Ελλάδα, όπου πολλοί άνθρωποι δεν πληρώνουν τους φόρους τους, δεν φαίνεται να δικαιολογεί την όποια συμπάθεια. Αυτά τα λόγια μου θύμισαν ότι στα γερμανικά η λέξη για το χρέος, «Schuld», σημαίνει επίσης την ηθική βλάβη, το φταίξιμο.

Όταν ρώτησα αν είχαν επισκεφτεί την Ελλάδα για να δουν τη φτώχεια, το brain drain και το κλείσιμο των επιχειρήσεων, απλώς κούνησαν το κεφάλι τους. Όταν ρώτησα ποια ευθύνη νιώθουν οι ίδιοι οι κορυφαίοι οικονομολόγοι για την ελληνική κρίση, μου απάντησαν ότι δεν μπορώ να καταλάβω την κατάσταση πετώντας μόνο από τις Ηνωμένες Πολιτείες (απλώς για την ιστορία, έχω περάσει το μεγαλύτερο μέρος του έτους στην Ευρώπη, συναντήθηκα με την προηγούμενη ελληνική κυβέρνηση στην Αθήνα, μια πόλη όπου είδα πεινασμένους ηλικιωμένους να συλλέγουν πράγματα από κάδους απορριμμάτων, και αργότερα με μέλη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις Βρυξέλλες).

Όταν το πάνελ διαλύθηκε, οι Γερμανοί συμμετέχοντες με περικύκλωσαν για να μου εξηγήσουν πώς οι Έλληνες ληστεύουν τους Γερμανούς. Δεν θέλουν να είναι θύματα πια. Ενώ σίγουρα αποδέχτηκα τα οικονομικά τους επιχειρήματα και, μάλιστα, την άποψη ότι οι χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης οφείλουν στη Γερμανία τόσο πολλά χρήματα που ακόμα περισσότερες χρεοκοπίες θα μπορούσαν να καταβάλουν μέχρι και την ίδια τη Γερμανία, εντούτοις μου φάνηκε δύσκολο, στο Μόναχο, τουλάχιστον, να δω τους Γερμανούς ως πραγματικά θύματα.

Εδώ βρίσκεται μία μείζονα πολιτιστική ασυμμετρία, καθώς επίσης κι ένας κίνδυνος για τους Γερμανούς.

Διότι φαίνεται ότι η αίσθηση θυματοποίησης τους έχει κάνει να χάσουν την ψυχραιμία τους, τόσο κατά τις διαπραγματεύσεις όσο και κατά τις οικονομικές τους εκτιμήσεις. Αν οι Γερμανοί πρόκειται να ηγηθούν της Ευρώπης, δεν μπορούν να το κάνουν ως θύματα.