Κρούγκμαν: Ο μεγαλύτερος λογαριασμός του Grexit πληρώθηκε ήδη!

H Ευρώπη γλίτωσε τα χειρότερα την Κυριακή. Οι Έλληνες ψηφοφόροι υποστήριξαν σθεναρά την απόρριψη των απαιτήσεων των δανειστών εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης. Κι ακόμα και οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα έπρεπε να αισθάνονται ανακουφισμένοι από αυτό το αποτέλεσμα.

Φυσικά οι πιστωτές δε θα ήθελαν να το δείτε έτσι. Η αφήγησή τους, την οποία αναμεταδίδει εν πολλοίς και ο οικονομικός τύπος, είναι ότι η αποτυχία τους να εκφοβίσουν την Ελλάδα να συναινέσει ήταν ένας θρίαμβος του ανορθολογισμού και της ανευθυνότητας έναντι ορθών τεχνοκρατικών συμβουλών.

Όμως η εκστρατεία του εκφοβισμού - η προσπάθεια να τρομοκρατήσουν τους Έλληνες με το να αποκόψουν τη χρηματοδότηση των τραπεζών και να απειλήσουν με γενικό χάος -, όλα με σχεδόν απροκάλυπτο στόχο να εξωθήσουν την κυβέρνηση στην πτώση της – ήταν μια ντροπιαστική στιγμή για την Ευρώπη, η οποία ισχυρίζεται ότι πιστεύει στις αρχές της δημοκρατίας. Θα ήταν ένα φρικτό προηγούμενο, αν αυτή η εκστρατεία είχε πετύχει το στόχο της, ακόμα κι αν αυτά που έλεγαν οι δανειστές έβγαζαν νόημα.

Πόσο μάλλον τώρα που δεν έβγαζαν. Η αλήθεια είναι ότι οι αυτοαποκαλούμενοι τεχνοκράτες της Ευρώπης, είναι σαν τους μεσαιωνικούς γιατρούς που επέμεναν να συνιστούν την αφαίμαξη των ασθενών – κι όταν η θεραπεία έκανε τους ασθενείς πιο άρρωστους, τότε ζητούσαν περισσότερη αφαίμαξη.

Μία ψήφος της χώρας στο «ναι» θα την είχε καταδικάσει σε χρόνια με περισσότερα δεινά, κάτω από πολιτικές που δε λειτουργούν και οι οποίες, μόνο και μόνο βάσει απλής αριθμητικής, δεν μπορούν να λειτουργήσουν. Η λιτότητα φέρνει πιθανότατα μεγαλύτερη ύφεση απ' ό,τι αντίστοιχη μείωση στο χρέος κι έτσι όλα τα βάσανα που περνά κανείς είναι τελείως άσκοπα. Η σαρωτική και ολοκληρωτική νίκη του όχι δίνει τουλάχιστον τη δυνατότηταστη η χώρα να διαφύγει από αυτήν την παγίδα.

Αλλά πώς θα μπορούσε κανείς να διαχειριστεί αυτήν τη διαφυγή; Υπάρχει κάποιος τρόπος για την Ελλάδα να παραμείνει στο ευρώ; Και είναι κάτι τέτοιο σε οποιαδήποτε των περιπτώσεων επιθυμητό αποτέλεσμα; Το πιο άμεσο ζήτημα αφορά στις ελληνικές τράπεζες.

Σε αναμονή του δημοψηφίσματος, η ΕΚΤ απέκοψε την πρόσβασή τους σε επιπρόσθετα κεφάλαια, ελπίζοντας ότι θα επιταχύνει τον πανικό και θα εξαναγκάσει την κυβέρνηση να επιβάλει capital controls και τραπεζική αργία. Η ΕΚΤ τώρα έχει να κάνει μια περίεργη επιλογή: αν επαναφέρει την κανονική ροή χρήματος θα είναι σαν να παραδέχεται ότι το πάγωμα ήταν πολιτική επιλογή, αλλά αν δεν το κάνει θα έχει εξωθήσει ουσιαστικά την Ελλάδα στην έκδοση νέου νομίσματος.

Ειδικότερα, αν το χρήμα δεν αρχίσει να ρέει από τη Φρανκφούρτη (όπου εδρεύει η ΕΚΤ), η Ελλάδα δε θα έχει άλλη επιλογή από το να αρχίσει να πληρώνει μισθούς και συντάξεις με IOUs, τα οποία de facto θα είναι ένα παράλληλο νόμισμα – και τα οποία θα μπορούσαν σύντομα να μετατραπούν σε νέα δραχμή.

Υποθέστε από την άλλη μεριά ότι η ΕΚΤ θα επαναφέρει τον κανονικό δανεισμό κι ότι η τραπεζική κρίση αποσοβείται. Αυτό αφήνει και πάλι ανοικτό το ερώτημα πώς θα αποκατασταθεί η οικονομική ανάπτυξη.

Στις αποτυχημένες διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στο δημοψήφισμα της Κυριακής, το βασικό σημείο τριβής ήταν η απαίτηση της Ελλάδας για μία μόνιμη ελάφρυνση χρέους, ώστε να απομακρυνθεί αυτό το σύννεφο που σκιάζει όλη την οικονομία της.

Η τρόικα – οι θεσμοί που αντιπροσωπεύουν τα συμφέροντα των δανειστών – αρνήθηκε, ακόμα κι αν τώρα πια γνωρίζουμε ότι ένα μέλος της, το ΔΝΤ, είχε ανεξάρτητα συμπεράνει ότι το ελληνικό χρέος δεν μπορεί να πληρωθεί. Αλλά θα συνειδητοποιήσουν τώρα ότι η προσπάθειά τους να ρίξουν την αριστερή ελληνική κυβέρνηση συνασπισμού απέτυχε;

Δεν έχω ιδέα – και σε κάθε περίπτωση τώρα πια υπάρχει ένα ισχυρό επιχείρημα ότι μια ελληνική έξοδος από το ευρώ θα είναι η καλύτερη από πολλές κακές επιλογές. Φανταστείτε για ένα λεπτό ότι η Ελλάδα δεν είχε ποτέ υιοθετήσει το ευρώ και είχε απλώς συνδέσει την αξία της δραχμής με αυτό. Τι θα μας συνιστούσε η βασική οικονομική ανάλυση ότι θα έπρεπε να γίνει τώρα; Η απάντηση θα ήταν, το δίχως άλλο, ότι θα έπρεπε να υποτιμήσει τη δραχμή: κάντε την αξία της δραχμής να πέσει, τόσο για να ενθαρρύνετε τις εξαγωγές όσο και για να ξεφύγετε από τον κύκλο του αποπληθωρισμού!

Βέβαια η Ελλάδα δεν έχει πια το δικό της νόμισμα, και πολλοί αναλυτές λένε ότι η υιοθέτηση του ευρώ ήταν μια ενέργεια χωρίς γυρισμό – άλλωστε, η παραμικρή υπόνοια εξόδου από το ευρώ θα ξεκινούσε ένα bank run και μία χρηματοπιστωτική κρίση. Αλλά αυτό το σκέλος της χρηματοπιστωτικής κρίσης έχει ήδη συμβεί, ώστε το μεγαλύτερο κόστος εξόδου από το ευρώ έχει ήδη πληρωθεί. Γιατί τότε λοιπόν να μην εισπράξει κανείς και τα πλεονεκτήματα;

Θα λειτουργήσει μια ελληνική έξοδος τόσο καλά όσο η σημαντικά επιτυχημένη υποτίμηση της Ισλανδίας το 2008-2009 ή η εγκατάλειψη της πολιτικής της Αργεντινής για 1 πέσο-1 δολάριο το 2001-2002; Ίσως και όχι – αλλά σκεφτείτε τις εναλλακτικές. Εκτός κι αν η Ελλάδα πάρει μία μεγάλη ελάφρυνση χρέους, ή ίσως ακόμα και τότε, η εγκατάλειψη του ευρώ προσφέρει το μόνο ικανό δρόμο διαφυγής από τον ατελείωτο οικονομικό της εφιάλτη.

Κι ας είμαστε ξεκάθαροι: Αν η Ελλάδα φτάσει να εγκαταλείψει το ευρώ, αυτό δε σημαίνει ότι οι Έλληνες είναι κακοί Ευρωπαίοι. Το πρόβλημα του χρέους αντανακλά έναν ανεύθυνο δανεισμό τόσο από την πλευρά του δανειολήπτη, όσο και από αυτήν του πιστωτή. Και στην περίπτωση της Ελλάδας οι Έλληνες έχουν πληρώσει τα αμαρτήματα των κυβερνήσεών τους στο πολλαπλάσιο. Εάν δεν μπορούν να τα βγάλουν πέρα με το κοινό νόμισμα της Ευρώπης, είναι γιατί το κοινό νόμισμα δεν προσφέρει καμία ανακούφιση για τις χώρες που αντιμετωπίζουν πρόβλημα.

Το σημαντικότερο τώρα είναι να γίνει ό,τι μπορεί να γίνει για να σταματήσει η αιμορραγία...