Pritchard: Μήπως τελικά ο Τσίπρας παγίδευσε τους ευρωπαίους ηγέτες;

Η μέρα του «όχι» έχει μεγάλη συμβολική σημασία στην Ελλάδα. Θυμίζει το γενναίο ελληνικό «όχι» στο τελεσίγραφο του Μουσολίνι τον Οκτώβριο του 1940 και την ηρωική υποδοχή από τους Έλληνες της προοπτικής ενός πολέμου με μία τερατωδώς μεγαλύτερη πολεμική δύναμη. Είναι η ίδια λέξη που θα επιγράφεται στην κορυφή των ψηφοδελτίων, όταν οι Έλληνες θα κληθούν να ψηφίσουν σε ένα δημοψήφισμα-αστραπή για τις απαιτήσεις των δανειστών, και ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας δε διστάζει να επικαλεστεί γι' αυτό το σκοπό, το ίδιο ακριβώς πνεύμα, αυτό της αντίστασης στην περίοδο ενός πολέμου.

Ο κ. Τσίπρας μάλιστα κατηγόρησε «ακραίους δεξιούς κύκλους» ότι οδήγησαν στο κλείσιμο των ελληνικών τραπεζών και στην επιβολή capital controls. Eπιτέθηκε κατά των «αυταρχικών» που βρίσκονται στην ηγεσία του ΔΝΤ και των ευρωπαϊκών θεσμών. Μίλησε για προσπάθειες εκβιασμού κατά του ελληνικού λαού. Και δεσμεύτηκε να κάνει εκστρατεία κατά του πακέτου βοήθειας των πιστωτών - το οποίο, αυστηρά μιλώντας, δεν είναι πλέον στο τραπέζι – χαρακτηρίζοντάς το ως «καταστροφή της Ευρώπης».

Το πού θα τον οδηγήσει αυτό, και το που θα οδηγήσει την Ελλάδα, κανείς δεν ξέρει. Η τελευταία δημοσκόπηση της εφημερίδας των Συντακτών δείχνει την πλευρά του «Όχι» να ηγείται με 54% έναντι 33% του «Ναι», ενώ άλλη να προηγείται το «ναι». 

Αλαφιασμένοι συνταξιούχοι συνωστίζονται σχηματίζοντας μικρά, αλλά οξύθυμα πλήθη έξω από τις τράπεζες, προσπαθώντας να σηκώσουν το εβδομαδιαίο τους "βοήθημα" των €120. Πολλοί δεν πληρώθηκαν. Άλλοι διαμαρτυρήθηκαν χτες την Τετάρτη το πρωί έξω από το υπουργείο οικονομικών, αποκηρύσσοντας μετά βδελυγμίας και στον ίδιο βαθμό τόσο την «δικτατορία» της Ε.Ε. όσο και τον κ. Τσίπρα.

Εν τω μεταξύ, υπάρχουν ασθενοφόρα σε σημεία της βόρειας Ελλάδας που έχουν ξεμείνει από καύσιμα. Το ελληνικό εμπορικό επιμελητήριο προειδοποιεί για σοβαρές ελλείψεις σε βασικά αγαθά και σε φαρμακευτικά αποθέματα σε λίγες ημέρες. Έτσι, η ριζοσπαστική αριστερή κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ ισορροπεί σε τεντωμένο σκοινί.

Οι Ευρωπαίοι πιστωτές της Ελλάδας έχουν λοιπόν πετύχει να γονατίσουν την Ελλάδα, όμως ταυτόχρονα έχουν πληρώσει ένα φοβερό τίμημα και οι ίδιοι: όπως είπε ο Πύρρος μετά τη μάχη στο Άσκλον: «Άλλη μια τέτοια νίκη, και θα έχουμε καταστραφεί παντελώς». Μπορούμε ήδη να διαπιστώσουμε ότι η ίδια η Ε.Ε. έχει υποστεί μια καταστροφή της φήμης της σε πολλά μέτωπα: αυτό έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία μέσα στον ορυμαγδό των γεγονότων από τις καθημερινές αναταράξεις και ανατροπές στην Αθήνα.

Η Ευρώπη έχει προκαλέσει μια κατάσταση, στην οποία ένα μέλος της δικής της οικογένειας, της ευρωζώνης, έγινε η πρώτη ανεπτυγμένη χώρα στην ιστορία που χρεοκόπησε έναντι του ΔΝΤ. Ας είμαστε ξεκάθαροι για το τι σημαίνει κάτι τέτοιο: Η ίδια η νομισματική ένωση είναι παραβατική. Οι πλούσιες χώρες του ευρωπαϊκού βορά αρνούνται να πληρώσουν αφρικανικές, ασιατικές χώρες και χώρες της Λατινικής Αμερικής. Το να κατηγορεί κανείς αποκλειστικά την Ελλάδα, δεν περνάει πια τόσο απλά. Τέλος, η ίδια η ευρωζώνη έχει δείξει ότι είναι ανίκανη να διαχειριστεί τις βασικές της ηθικές ευθύνες. Ο Ρώσος πρόεδρος Βλάντιμιρ Πούτιν με το ζόρι κρύβει τη χαρά του, όταν εκφράζει τη βαθιά του ανησυχία για τη χαμένη αξιοπιστία της Ε.Ε.

Η χρεοκοπία είναι μάλιστα διπλά ντροπιαστική, δεδομένου ότι το πρώτο δάνειο της Τρόικα και του ΔΝΤ το 2010 δεν προοριζόταν να σώσει την Ελλάδα. Το επιπρόσθετο χρέος επιβλήθηκε σε ένα ήδη χρεοκοπημένο ελληνικό κράτος, ώστε να κερδίσει χρόνο για το ευρώ, και μάλιστα ενάντια στα ελληνικά συμφέροντα. Όσα έγγραφα έχουν διαρρεύσει δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι ο πραγματικός σκοπός ήταν να σωθεί η νομισματική ένωση και το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα – να αποφευχθεί μία Ευρω-Lehman, όπως το είπε το ίδιο το ΔΝΤ – σε μία στιγμή που η Ευρωζώνη δεν είχε καμία άμυνα έναντι της μετάδοσης της κρίσης.

Ακόμα χειρότερα, η σκληρή αναμέτρηση μεταξύ Ελλάδας και πιστωτών έχει κάνει πλέον αποκρουστικά ξεκάθαρο αυτό που πολλοί υποπτευόντουσαν εδώ και καιρό, ότι οι κυρίαρχες δημοκρατίες «δεν πιάνουν μία» όταν τα πράγματα «στριμώξουν» στην ευρωζώνη.

Στο τελευταίο αυτό κεφάλαιο ίσως η ΕΚΤ δεν παίζει το ρόλο του πιο σκληρού «κακού» της υπόθεσης. Είναι σε μια πλήρως αδιέξοδη κατάσταση. Ωστοσο οι πολίτες σε όλη την Ευρώπη βλέπουν πλέον με τα μάτια τους, ότι η ΕΚΤ περιορίζει την έκτακτη ρευστότητα σε μια γονατισμένη χώρα ως εργαλείο πολιτικής πίεσης και ότι εξαναγκάζει το ΣΥΡΙΖΑ να πάρει το δραστικό μέτρο του κλεισίματος των τραπεζών με το να παγώνει τον ELA στα €89 δισ.

Είναι ένα περίεργο θέαμα το να βλέπει κανείς μία κεντρική τράπεζα με το καθήκον, ορισμένο από τις συνθήκες, να διατηρεί τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, να αποφασίζει στοχευμένα την επιτάχυνση της κατάρρευσης των τραπεζών που ρυθμίζει. Αλλά το βαθύτερο ζήτημα εδώ είναι η παρανοϊκή κατασκευή του ευρώ – μία γυμνή νομισματική ένωση χωρίς δημοσιονομικά και πολιτικά θεμέλια –, που τείνει αναπόφευκτα σε μία αυταρχική νομισματική δυστοπία.

Ωστόσο, είναι πολύ νωρίς ακόμα να συμπεράνουμε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα υποχωρήσει στις απαιτήσεις των πιστωτών. Σίγουρα είναι δύσκολο κανείς να διακρίνει τις πραγματικές προθέσεις του κ. Τσίπρα. Για παράδειγμα, η επαναστατική του στάση το βράδυ της Τετάρτης δε συνάδει καθόλου με το γράμμα που έστειλε νωρίτερα στους αξιωματούχους της ευρωζώνης και του ΔΝΤ την Τρίτη, όπου φαινόταν, σε μια πρώτη ανάγνωση, να κάνει μεγάλες παραχωρήσεις. Αλλά τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται σε αυτό το αλλοπρόσαλλο δράμα.

«Αυτοί που λένε ότι έχουμε ένα μυστικό σχέδιο να βγάλουμε την Ελλάδα από το ευρώ, λένε ψέματα», ορκίστηκε, με ένα εντυπωσιακά ειλικρινές ύφος. Αρνήθηκε ότι ένα «Όχι» θα σήμαινε ένα Grexit – παρότι οι ηγέτες της Γαλλίας της Γερμανίας και της Ιταλίας λένε ότι σημαίνει ακριβώς αυτό – γνωρίζοντας ότι λίγοι Έλληνες θα ήταν πρόθυμοι για ένα τόσο δραστικό βήμα. Ωστόσο, μπορεί κανείς να υποπτεύεται – και προσωπικά δεν είμαι ακόμα σίγουρος – ότι τόσο ο ίδιος όσο και ο στενός εσωτερικός κύκλος του ΣΥΡΙΖΑ, συμπέραναν τον Απρίλιο ότι δεν μπορούν πλέον να τα βγάλουν πέρα με ένα καθεστώς στην ευρωζώνη που λειτουργεί αποκλειστικά ως εργαλείο επιβολής των δανειστών.

Μπορεί να συμπέραναν ότι οι απαιτήσεις για περαιτέρω δημοσιονομικό περιορισμό ήταν μια οικονομική τρέλα – μία άποψη που την μοιράζεται μαζί τους η κοινότητα των Νόμπελ οικονομίας και το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών – κι ότι καμία σοβαρή ελάφρυνση χρέους δεν είναι στο τραπέζι, άρα θα ήταν καλύτερα να χρεοκοπήσουν και να επαναφέρουν το εθνικό νόμισμα της Ελλάδας. 

Εάν τα πράγματα είναι έτσι, τότε δεν μπορούν να το παραδεχτούν. Θα πρέπει να φαίνεται ότι αυτή η απόφαση τους επιβλήθηκε έξωθεν, όπως ο Γάλλος Leon Blum έπρεπε να πει μερικά αθώα ψεματάκια για να απελευθερώσει τη χώρα του από το χρυσό κανόνα το 1936.

Τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ έχουν απόλυτη επίγνωση ότι η άμεση συνέπεια μιας ψήφου στο Όχι θα ήταν ένα παράλληλο νόμισμα – ή τα IOUs – ταυτόχρονα με την εθνικοποίηση των τραπεζών, όπως και στο «ισλανδικό μοντέλο». Η αριστερή πλατφόρμα του ΣΥΡΙΖΑ έχει ήδη κάνει σχέδια πάνω σε αυτή τη γραμμή. Διάφορες παραλλαγές υπάρχουν σίγουρα στο ελληνικό υπουργείο Οικονομικών.

Μία τέτοια ενέργεια οδηγεί στη δραχμή μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα. Οι Έλληνες θα συνεχίσουν να ισχυρίζονται ότι η χώρα παραμένει μέλος του ευρώ, με πλήρη νομικά δικαιώματα – κατηγορώντας τους δανειστές για παράνομες δράσεις.

Μόνο με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσαν να διασφαλίσουν ότι όλες οι απώλειες από ένα Grexit θα αφορούν αποκλειστικά την ΕΚΤ και τα ταμεία της ευρωζώνης, ενώ τα κεφάλαια των Ελλήνων πολιτών θα παραμείνουν ανέπαφα σε ξένους λογαριασμούς και ελεύθερα στη συνέχεια ώστε να ξαναχτίσουν το νέο τραπεζικό σύστημα.

Εάν τώρα έχετε ένα καχύποπτο νου, ίσως αναρωτιέστε μήπως ο κ. Τσίπρας ουσιαστικά παρέσυρε τους ευρωπαίους ηγέτες σε μία νομική παγίδα, και ότι αυτοί έφαγαν το δόλωμα.

Ίσως οι «βυζαντινογενείς» διαπραγματευτικές τακτικές του να βγάζουν απολύτως νόημα τελικά. Απλώς μια σκέψη...