Telegraph: Η Ευρώπη πρέπει να σώσει την Ελλάδα

H Ελλάδα έχει ξαναπεράσει στο παρελθόν το τραύμα της χρεοκοπίας και της κατάρρευσης του νομίσματος. Τότε το πράγμα δεν είχε πάει καθόλου καλά.

Η αλληλουχία των γεγονότων κατά τα χρόνια του μεσοπολέμου παρουσιάζει ανατριχιαστικές αναλογίες με το σήμερα. Το 1932, η Ελλάδα στράφηκε προς την Κοινωνία των Εθνών και τους Βρετανούς τραπεζίτες σε μια τελευταία προσπάθεια να υπερασπιστεί τη δραχμή υπό τον Κανόνα του Χρυσού, καθώς τα αποθέματά της λιγόστευαν ολοένα και περισσότερο.

Οι πιστωτές αμφιταλαντεύονταν για τρεις μήνες, αλλά στο τέλος είπαν όχι. Η Ελλάδα έκανε τότε υποτίμηση και επέβαλε 70% κούρεμα στα δάνειά της. Το κόστος εξυπηρέτησης των δανείων έπεσε, με μία κίνηση, κατά δύο τρίτα. Αυτό στην αρχή φάνταζε ως απελευθέρωση. Η οικονομία άρχισε να αναπτύσσεται και πάλι, πάνω από 5%, μόλις μέσα σε ένα χρόνο. Όμως λίγο αργότερα, τα αποτελέσματα της αρχικής αυτής ώθησης άρχισαν να ξεθωριάζουν. Το πιστωτικό σύστημα παρέμενε κατεστραμένο. Και η ελληνική βιομηχανία είχε μείνει πολύ πίσω για να εκμεταλλευτεί τη φθηνότερη ισοτιμία - σε αντίθεση π.χ. με την ιαπωνική βιομηχανία υπό τον Takahashi Korekiyo κατά την ίδια εποχή.

Η κυβέρνηση δεν αποκατέστησε ποτέ την αξιοπιστία της. Υπήρξαν τέσσερεις απόπειρες για πραξικοπήματα και η κατάληξη ήταν η στρατιωτική δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά. Τα πολιτικά κόμματα απαγορεύτηκαν. Οι συνδικαλιστές φυλακίστηκαν ή εκτελέστηκαν και η Ελλάδα διολίσθησε σε έναν φασισμό βαλκανικού τύπου.

Aυτό το προειδοποιητικό ιστορικό επεισόδιο υπήρξε αντικείμενο ανάλυσης ενός σημαντικού άρθρου του Πανεπιστημίου Αθηνών. «Το 1930 ίσως θα πρέπει να προσεχθεί περισσότερο από αυτούς που υποστηρίζουν ένα σενάριο Grexit», κατέληξε το άρθρο. 

Κανείς όμως δε θα έπρεπε να υποτιμά τον πολιτικό τυφώνα που θα ακολουθήσει αν η Ευρώπη αποδειχθεί ανίκανη να κρατήσει ανέπαφη την Ευρωζώνη και η Ελλάδα βρεθεί ξαφνικά σε μια κατάσταση εκτός ελέγχου. Ήδη η μεταπολεμική τάξη πραγμάτων βρίσκεται σε υπαρξιακό κίνδυνο από μια ρεβανσιστική Ρωσία. Την ίδια ώρα, η κρατική εξουσία έχει καταρρεύσει εν μέσω σφαγών σε ένα τόξο που ξεκινά από τη μέση Ανατολή και φτάνει ως τη βόρια Αφρική, ενώ μία ολοκληρωτική νεο-οθωμανική Τουρκία απομακρύνεται ολοένα και περισσότερο από το δυτικό στρατόπεδο.

Το να χαθεί η Ελλάδα σε αυτές τις συνθήκες – και να χαθεί τόσο άσχημα – θα ήταν ένας σεισμός. Και αυτό είναι ακριβώς που ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας επικαλέστηκε σε ένα ξέσπασμά του στην εφημερίδα Le Monde, λίγο-πολύ απειλώντας οικονομική και στρατηγική απόρριψη της Δύσης, εάν οι δυνάμεις των πιστωτών εξακολουθήσουν να εγείρουν «παράλογες απαιτήσεις».

Ωστόσο, ως προς τα αυστηρά οικονομικά ζητήματα, κανείς δεν ξέρει αν η Ελλάδα θα προόδευε ή θα αποτύγχανε εκτός ευρώ. Κανένα από τα προηγούμενα σενάρια αποχώρησης από νομίσματα – ρούβλι, γιουγκοσλαβικό δινάριο ή αυστροουγκρικές κορώνες – δε λέει πολλά σε αυτήν την περίπτωση.

Πάντως, οι εν χορώ προειδοποιήσεις των ηγετών της νομισματικής ένωσης, ότι ένα Grexit θα ήταν καταστροφικό για τους Έλληνες είναι είτε ένα διαπραγματευτικό χαρτί στα πλαίσια των συνομιλιών με την Ελλάδα, είτε απλώς λόγια του αέρα. Τα τελευταία είκοσι χρόνια, όλοι, και ιδίως οι πιο διαδεδομένοι, ισχυρισμοί των προπαγανδιστών της νομισματικής ένωσης έχουν αποδειχθεί αβάσιμοι. Το ευρώ δεν ενίσχυσε την ανάπτυξη, δεν απέφερε σύγκλιση οικονομιών, δεν αντικατέστησε το δολάριο ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, δεν έφερε τα κράτη της ένωσης πιο κοντά το ένα στο άλλο και οι αρνητές του - Βρετανία, Σουηδία και Δανία - δεν πλήρωσαν το «τίμημα» που έμειναν έξω.

Στην περίπτωση που οι Ευρωπαίοι έχουν πιστέψει τα δικά τους δόγματα και για την Ελλάδα, διακινδυνεύουν να εκτιμήσουν λάθος τις πολιτικές διαθέσεις της Αθήνας. Διότι αυτά τα δόγματα τους οδηγούν στην υπόθεση ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί παρά να μπλοφάρει.

Ο Κώστας Λαπαβίτσας, μέλος της κοινοβουλευτικής ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ και καθηγητής οικονομικών στο Λονδίνο, πιστεύει ότι η νέα δραχμή θα έχανε αρχικά 50% σε σχέση με το ευρώ προτού σταθεροποιηθεί στο -20% της σημερινής ισοτιμίας. Το τραύμα θα επουλωνόταν σε έξι μήνες. «Η Ελλάδα θα αναπτυσσόταν 5% μέσα σε ένα χρόνο και θα συνέχιζε έτσι για πέντε χρόνια», είπε.

Εν τω μεταξύ, έχει υπάρξει μόνο μία επιστημονική έρευνα για τα μακροοικονομικά ενός Grexit, από τον Θεόδωρο Μαριόλη και τον Αποστόλη Κατσίνο στο Πάντειο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Κατέληξε στην υπόθεση ότι μία υποτίμηση 50% δεν θα πυροδοτούσε ασυγκράτητο πληθωρισμό – αντίθετα με τις ευρέως διαδεδομένες απόψεις – αλλά θα αποκαθιστούσε γρήγορα την ανταγωνιστικότητα.

Ο Gabriel Sterne της Oxford Economics ανέφερε επίσης ότι τεράστια χρηματικά ποσά βρίσκονται πλέον σε ξένους λογαριασμούς, περιμένοντας να επιστρέψουν στην Ελλάδα μόλις σπάσει το απόστημα της νομισματικής ένωσης και απομακρυνθεί ο κίνδυνος της υποτίμησης. Η συνολική φυγή κεφαλαίων έχει φτάσει στο 60% του ΑΕΠ. «Οι πρώτοι μήνες θα είναι απολύτως χαοτικοί αλλά τα λεφτά θα έρθουν γρήγορα. Τα hedge funds θα μαζευτούν στην Ελλάδα, αγοράζοντας φτηνά περιουσιακά στοιχεία».

Έτσι έγινε και στο Μεξικό, μετά την «κρίση της τεκίλα» και στην ανατολική Ασία μετά την κατάρρευση του νομίσματος το 1998. Το μοτίβο αυτό είναι γνωστό σε όποιον παρακολουθεί τις αναδυόμενες αγορές. «Κατά την άποψή μας, η Ελλάδα, εκτός από τα πολύ αρχικά στάδια, θα είναι οικονομικά σε καλύτερη κατάσταση εκτός ευρώ, αν ακολουθήσει λογικές πολιτικές». Αυτό φυσικά είναι ένα μεγάλο «αν».

Το πράγμα όμως πρόκειται να φανεί σύντομα. Όλα δείχνουν ότι το ελληνικό υπουργείο οικονομικών έχει αρκετά μετρητά για να πληρώσει το ΔΝΤ τα €300 εκ. την Παρασκευή, αλλά δεν μπορεί να καλύψει τα €750 εκ. που πρέπει να πληρωθούν την επόμενη εβδομάδα.

Αν και η χρεοκοπία είναι θεωρητικά δυνατή εντός της Ε.Ε., η Ελλάδα θα αναγκαζόταν σίγουρα να επιβάλει ελέγχους στην κίνηση κεφαλαίων, να κρατικοποιήσει τράπεζες, και να δημιουργήσει έναν δικό της «δανειστή έκτακτης ανάγκης». Με λίγα ακόμα βήματα, αυτό θα μετατραπεί σε Grexit.

O κ. Τσίπρας συναντήθηκε με τους προέδρους της Κομισιόν και του Eurogroup χτες το βράδι. Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι εμφανίστηκαν βέβαιοι ότι ο κ. Τσίπρας κινείται προς μία συμφωνία κι ότι η συνάντηση ήταν μία σημαντική εξέλιξη μετά από τέσσερεις μήνες τακτικών ελιγμών.

Ίσως. Οι πιστωτές έχουν κάνει για πρώτη φορά υποχωρήσεις, καθώς είχαν αρνηθεί να μπουν σε μία ουσιαστική διαπραγμάτευση από τότε που ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε με διαφορά τις εκλογές τον Ιανουάριο. Έχουν μειώσει τις απαιτήσεις τους για πρωτογενή πλεονάσματα στο 1% του ΑΕΠ για αυτό το χρόνο και στο 1,5% για τον επόμενο, αλλά δεν υπάρχει ακόμα καμία μείωση στο χρέος.

Ο κ. Sterne ανέφερε ότι ο Έλληνας ηγέτης ίσως έχει συμπεράνει ήδη ότι έχει περισσότερα να χάσει αν προδώσει τις προεκλογικές του υποσχέσεις από ό,τι αν παραμείνει σταθερός και επιταχύνει ένα Grexit, ωστόσο πρέπει να πείσει και το λαό του ότι η ρήξη του επιβλήθηκε.

Η άποψή μου είναι ότι οι ηγέτες του ΣΥΡΙΖΑ δε γνωρίζουν ακόμα οι ίδιοι τι πρέπει να κάνουν. Οι ψευδαισθήσεις τους σίγουρα διαλύθηκαν. Ένα «πολεμικό συμβούλιο» εννέα ωρών πριν από τρεις Κυριακές υπήρξε σημείο καμπής: ήταν η στιγμή που η ηγεσία του κόμματος υποσχέθηκε να διατηρήσει την ενότητά της και ορκίστηκε να παλέψει.

Θα μπορούσε κανείς να πει ότι η Ελλάδα έχει ήδη περάσει μια διαδικασία εσωτερικής υποτίμησης, μία βάναυση πολιτική, που σπάει τις αντιστάσεις έναντι των περικοπών με μέσο τη μαζική ανεργία. Η πραγματική ισοτιμία έχει πέσει κατά 24% από το 2009, σύμφωνα με την ΕΚΤ. Τα χειρότερα πέρασαν. Γιατί λοιπόν να φύγουν τώρα;

Όμως τελικά τα πράγματα μπορεί να κριθούν και από συναισθηματικούς παράγοντες. Δεν θα ήθελα να επαναλάβω το ηθικό δίδαγμα αυτού του δράματος, αλλά από την ελληνική σκοπιά, το πακέτο των δανείων που επιβλήθηκε από την Τρόικα της Ε.Ε. και του ΔΝΤ το 2010 ήταν σχεδιασμένο για να σώσει το ευρώ και τις ευρωπαϊκές τράπεζες σε ένα χρονικό σημείο που η νομισματική ένωση δεν είχε άμυνες κατά της μετάδοσης. Τα κείμενα που έχουν διαρρεύσει από το ΔΝΤ υποστηρίζουν αυτά τα επιχειρήματα. Με αυτά τα δεδομένα, τα δάνεια Που επιβλήθηκαν στους Έλληνες φορολογούμενους θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και ως «επαχθές χρέος» υπό τη διεθνή νομοθεσία.

Οι πολιτικές της Τρόικα έχουν αυταπόδεικτα αποτύχει. Η Ελλάδα σήμερα είναι πιο χρεοκοπημένη από ότι ήταν στην αρχή της κρίσης με ένα χρέος στο 180% του ΑΕΠ. Οι δανειστές της ευρωζώνης εξακολουθούν να επιμένουν σε ένα καθεστώς που θα αφήσει τη χώρα το ίδιο χρεοκοπημένη για την επόμενη δεκαετία, χωρίς να μπορεί να επιδείξει τίποτα μετά από μια δεκαετία ύφεσης και λιτότητας.

Είτε αποδέχεστε ή όχι αυτή την επιχειρηματολογία, είναι η βαθιά πεποίθηση του ΣΥΡΙΖΑ. Βρίσκεται πίσω από τα οργισμένα λόγια του κ. Τσίπρα στη Le Monde, όταν κατηγόρησε τους πιστωτές ότι δημιούργησαν ένα ολοκληρωτικό τέρας για να εφαρμόσει «δόγματα ακραίου νεοφιλελευθερισμού». Ισχυρίστηκε επίσης ότι ο πραγματικός τους στόχος είναι να κάνουν την Ελλάδα παράδειγμα προς αποφυγή, ώστε κανείς να μην τολμήσει να ακολουθήσει το δρόμο της, και υπονόησε ότι η χώρα του θα ανταποδώσει. «Αν κάποιοι πιστεύουν ότι αυτή η απόφαση αφορά μόνο στην Ελλάδα, κάνουν μεγάλο λάθος».

Πώς η κατάληξη θα εξελιχθεί, δεν μπορεί να το ξέρει κανείς. Η Paddy Power τοποθετεί τις πιθανότητες της Ελλάδας να έχει δικό της νόμισμα μέχρι το τέλος του 2017 στο 50-50. Κι αυτό ακούγεται σωστό.

Εάν η επιστροφή της Ελλάδας στη δραχμή καταλήξει σε μία καταστροφή για τη χώρα ή όχι, θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τις μετά-το-Grexit πολιτικές των κρατών της νομισματικής ένωσης. Θα μπορούσαν να επιλέξουν τη σταθεροποίηση της ισοτιμίας του νέου νομίσματος και του ελληνικού τραπεζικού ζητήματος, ή να κάνουν τα πράγματα χειρότερα.

Αυτό που είναι σίγουρο είναι, πως αν προσπαθήσουν επίτηδες να εμποδίσουν την ανάκαμψη της Ελλάδας – είτε από πείσμα, είτε για να προειδοποιήσουν τους υπόλοιπους ότι μία έξοδο οδηγεί αναπόφευκτα στην καταστροφή – τότε θα καταστρέψουν συνολικά την ηθική αξιοπιστία της Ε.Ε. και θα θέσουν σε κίνηση τη συνολική κατάρρευση του εγχειρήματος. Θα πρέπει να σώσουν την Ελλάδα, με ή χωρίς δραχμή.