«Φτωχός συγγενής» έγιναν οι επενδύσεις

Απεγνωσμένα προσπαθώ τις τελευταίες ημέρες να ανακαλύψω τι έχει αλλάξει στα βασικά της πολιτικής οικονομίας από τότε που σπούδαζα, ώστε να μπορέσω να καταλάβω ποια οικονομική πολιτική θα ακολουθήσει η παρούσα κυβέρνηση.

Θυμάμαι, από τα πρώτα μου βήματα στην οικονομική σκέψη, ένας από τους καθηγητές μου, ο μεγάλος Ζαν Φουραστιέ (1907-1990), μας έλεγε ότι «η οικονομική επιστήμη είναι ένας κολοσσός με χάρτινα πόδια», γιατί στην ουσία πρόκειται για γνώσεις που δεν είναι επιστήμη.

«Στον κόσμο μας, με εξαίρεση το οξυγόνο του αέρα, δεν υπάρχει κατανάλωση χωρίς εργασία. Παράλληλα, όμως, δεν υπάρχει και παραγωγή χωρίς επενδύσεις», έλεγε ο Ζαν Φουραστιέ. Άρα, για να πάει μπροστά μία χώρα, έχει ανάγκη από επενδύσεις, με τις τελευταίες να αποτελούν την κινητήρια δύναμη της ανάπτυξης.

Παρατηρώ, ωστόσο, ότι αυτές οι δύο λέξεις, επενδύσεις και ανάπτυξη, απουσιάζουν παντελώς από το κυβερνητικό λεξιλόγιο – όπως, βεβαίως, αποτελούσαν ευσεβή πόθο και στο παρελθόν. Προσπαθώ έτσι να καταλάβω πώς θα μοιράζει χρήμα η παρούσα κυβέρνηση χωρίς επενδύσεις, χωρίς ανάπτυξη, με άδεια τα δημόσια ταμεία και με χρέος κάπου 320 δισ. ευρώ.

Άρχισα να πιστεύω ότι ενδεχομένως το επιτελείο της οικονομίας έχει ανακαλύψει νέους τρόπους δημιουργίας πλούτου, που δεν αναφέρονται στα παραδοσιακά οικονομικά εγχειρίδια – πλην όμως, ούτε στα καινούρια εντόπισα κάτι σχετικό.

Ακόμα και ο νέος ροκ σταρ της πολιτικής οικονομίας, ο Γάλλος Τομά Πικετύ, στο ογκώδες βιβλίο του «Το Κεφάλαιο στον 21ο Αιώνα», ναι μεν επισημαίνει τις νέες ανισότητες, τονίζει όμως ότι ανάπτυξη άνευ επενδύσεων δεν γίνεται. Υπογραμμίζει, επίσης –όπως και ο Μαρξ στο παρελθόν– ότι, για να πάει μπροστά μια χώρα, απαιτούνται εργατικότητα, εμπιστοσύνη, αέναη ανανέωση και πνεύμα του επιχειρείν – ασχέτως αν στη συνέχεια ο παραγόμενος πλούτος κατανέμεται άδικα.

Για όλα αυτά επικρατεί απόλυτη σιωπή στις κυβερνητικές τάξεις. Συμβαίνει, όμως, το δραματικό πρόβλημα της οικονομίας μας να μην είναι το χρέος, αλλά η παραγωγική ανεπάρκειά της και η ασήμαντη εξωστρέφειά της.

Την ώρα που κυβερνητικοί παράγοντες κάνουν θεατρικές επιδείξεις για εσωτερική κατανάλωση, η εγχώρια αγορά έχει παραλύσει και αμέτρητες μικρές και μεγάλες επενδύσεις αναστέλλονται. Η εμπιστοσύνη έχει πάει περίπατο και δύσκολα θα επανέλθει με τα διάφορα ήξεις-αφήξεις. Από την ημέρα που αποφασίστηκε η διάλυση της προηγούμενης Βουλής με την προσφυγή στις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου, στην Ελλάδα επικρατεί οικονομική αβεβαιότητα, η οποία εντείνεται με τη στάση της νέας κυβέρνησης.

Όλα αυτά έχουν τραγικές συνέπειες και στα δημοσιονομικά. Λόγω της επιχειρηματικής αδράνειας, τα φορολογικά έσοδα υστερούν δραματικά. Κάθε μήνα το ελληνικό δημόσιο χάνει περίπου 1 δισ. ευρώ, έναντι των προβλέψεων του προϋπολογισμού – και η χώρα βαίνει προς νέα δημοσιονομική εκτροπή. Αυτά είναι εν προκειμένω «το δάσος».

Εμείς, όμως, ασχολούμαστε με «το δένδρο». Ενώ η ελληνική οικονομία αιμορραγεί, η κυβέρνηση δίνει «μάχες» στις Βρυξέλλες για το ποιες... λέξεις θα περιληφθούν στις κοινές ανακοινώσεις με τους εταίρους της ευρωζώνης. Για το αν η όποια συμφωνία, που θα στηρίζεται κατά 70% στο «κατάπτυστο» μνημόνιο, θα αναφέρεται σε αυτό ή θα βαφτιστεί νέα συμφωνία «γέφυρα», ώστε να ζητοκραυγάζουν τα πλήθη που μαζεύονται στις πλατείες. Και για το αν στη νέα συμφωνία θα περιλαμβάνονται ή όχι κάποιες μεταρρυθμίσεις – οι οποίες στην Ευρώπη θεωρούνται απαραίτητες για την ανάκαμψη των οικονομιών, αλλά στην Ελλάδα συνιστούν κόκκινες γραμμές διότι ο ΣΥΡΙΖΑ έχει δεσμευθεί προεκλογικά ότι θα τις ξηλώσει.

Όμως, τι θα γίνει με την οικονομία; Πώς θα επανεκκινηθεί και πώς θα επανέλθει η παραγωγική διαδικασία; Πώς θα ενεργοποιηθούν μικροί, μεσαίοι και μεγάλοι επιχειρηματίες για να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας; Πώς θα δραστηριοποιηθούν οι εκατοντάδες χιλιάδες ελεύθεροι επαγγελματίες και επιτηδευματίες που σήμερα είτε έχουν μειωμένη δουλειά, είτε είναι τελείως άνεργοι; Για όλα αυτά, η κυβέρνηση δεν μας έχει πει τίποτε. Και μάλλον δεν φαίνεται να την απασχολούν. Στις προγραμματικές δηλώσεις του στη Βουλή, ο πρωθυπουργός δεν τα ανέφερε. Μόνον για κάποια ακαθόριστα σχέδια που «θα» εκπονηθούν μίλησε. Αλλά ούτε και οι υπουργοί δείχνουν ότι ενδιαφέρονται για αυτά.

Υπό αυτές τις συνθήκες, ανεξαρτήτως του ποια θα είναι η τελική έκβαση της διαπραγμάτευσης με τους Ευρωπαίους, η ζημιά την οποία θα έχει υποστεί ο τόπος από όλη αυτή την ιστορία θα είναι ανυπολόγιστη. Ακόμη και αν οι δανειστές μας δεχθούν να αρθούν κάποιοι από τους όρους του μνημονίου, η Ελλάδα και η οικονομία της θα έχουν χάσει σε όλα τα επίπεδα.

Η σύγκρουση με τα άλλα 17 κράτη μέλη της ευρωζώνης (πλην της Κύπρου) μόνον σε κακό θα μας βγει. Ίσως όχι τώρα, αλλά στο μέλλον θα το βρούμε μπροστά μας. Η δε σχεδόν αποκλειστική μας ενασχόληση με τις κόκκινες γραμμές του μνημονίου και η παρέλκυση από την οικονομία –που έχει εν τω μεταξύ παραλύσει– δημιουργεί χειρότερα προβλήματα από αυτά που υποτίθεται ότι ζητούμε από τους ξένους να μας επιλύσουν.

Δίνουμε μάχη για το δένδρο και χάνουμε το δάσος...