Να φύγουν οι θεσμικοί «δεινόσαυροι»

Ένα ερώτημα που θέτουν αρκετές φορές στον πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά οι συνομιλητές του είναι το κατά πόσον μπορούν να γίνουν μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα προς την κατεύθυνση της προσαρμογής της χώρας στο ευρωπαϊκό κεκτημένο. Μέσα δε στο πνεύμα αυτό, οι περισσότεροι Ευρωπαίοι ηγέτες αναρωτιούνται ποιες είναι ακόμη και σήμερα οι βαθύτερες αιτίες της ελληνικής κρίσεως - η οποία στις παρούσες συνθήκες έχει ξεκάθαρο θεσμικό χαρακτήρα. Αυτό σημαίνει ότι στη χώρα μας υπάρχουν δυνάμεις που υπονομεύουν σοβαρές θεσμικές μεταρρυθμίσεις, στο μέτρο που αυτές θίγουν συγκεκριμένα κεκτημένα συμφέροντα.

Υπό αυτές τις συνθήκες, έγκυροι παρατηρητές στην Ελλάδα και εκτός αυτής επισημαίνουν ότι η χώρα -η οποία έχει απόλυτη ανάγκη την καινοτομία για να μπορέσει να παραμείνει ενεργή στον διεθνή καταμερισμό της εργασίας- αν δεν πραγματοποιήσει πολύ σύντομα γενναίες θεσμικές μεταρρυθμίσεις, θα χάσει οριστικά το τρένο της σύγχρονης αναπτύξεως. Και αυτό θα συμβεί διότι θα επέλθει η πλήρης διαρθρωτική κατάρρευση της οικονομίας, η οποία, για την ώρα, παρά την οριζόντια και πολύ οδυνηρή προσαρμογή που συνέβη, δείχνει να διατηρεί πολλές δυνάμεις ως προς το ιδιωτικό σκέλος της.

Στο επίπεδο αυτό, λοιπόν, είτε αυτό αρέσει είτε όχι, πρέπει να καταλάβουμε ότι η κρίση της χώρας δεν είναι τόσο οικονομικοπολιτική και κοινωνική, όσο θεσμική και καθολική. Στον βαθμό που η κινητήρια δύναμις του ελληνικού οικοδομήματος ήταν και θα παραμένει ένα κράτος που υπολειτουργεί και θεσμικά βρίσκεται στο περιθώριο του ανεπτυγμένου κόσμου, η κατάσταση θα χειροτερεύει.

Το αποτέλεσμα είναι η μεγάλη σύγχυση. Ας μην ξεχνάμε ότι ζούμε σε μία χώρα της οποίας ο πληθυσμός πίστευε ότι η διαρκής άνοδος του βιοτικού επιπέδου -συλλογικά και ατομικά- είναι εξασφαλισμένη, ανεξαρτήτως του παραγωγικού αποτελέσματος. Πίστευε, μεταφυσικά σχεδόν, ότι λεφτά υπάρχουν και το μόνο που έπρεπε να κάνει ήταν να βάλει μέσον ή να κλείσει κάποιον δρόμο για να τα πάρει. Ζούμε, επίσης, σε μία χώρα όπου τα Μέσα Ενημερώσεως, αφού έχασαν τη μεγαλύτερη είδηση της τελευταίας δεκαετίας, δηλαδή τη χρεοκοπία του κράτους, τσαλαβουτούν σε ιδεολογήματα περί «χαμένης αναπτύξεως», χωρίς να μας λένε τι σημαίνει ο όρος αυτός. Από την πλευρά τους, οι θαμώνες των τηλεκαφενείων δίνουν προς πάσαν κατεύθυνση οδηγίες εξόδου από την κρίση αγνοώντας πλήρως ποια είναι τα σύγχρονα εργαλεία που μπορούν να επιτρέψουν κάτι τέτοιο.

Πόσοι θεσμικοί δεινόσαυροι, για παράδειγμα, γνωρίζουν ποιον ρόλο παίζουν και θα παίζουν στη χρηματοοικονομική πραγματικότητα τα ψηφιακά πορτοφόλια; Σε ποιον βαθμό έχει γίνει αντιληπτή η σημασία των Big Data για την εξωστρέφεια μιας επιχειρήσεως; Ποιοι αντιλαμβάνονται ότι η ενηλικίωση των κοινωνικών μέσων (social media) δημιουργεί πρωτόγνωρες συνθήκες κοινωνικής δικτυώσεως, προωθήσεως προϊόντων και ιδεών, διαχειρίσεως της φήμης επιχειρήσεων και ανθρώπων και δημιουργίας νέων συμπεριφορών σε όλα τα επίπεδα;

Καθώς η μετά PC εποχή είναι εδώ, κάθε οργανισμός που δεν έχει σημαντικές επενδύσεις σε κινητά (mobile) εργαλεία και στρατηγικές πολύ απλά είναι νεκρός. Και ας λένε ό,τι θέλουν οι δεινόσαυροι. Οργανισμοί και επιχειρήσεις πρέπει να προχωρήσουν στη βελτιστοποίηση των sites και του περιεχομένου για κινητές συσκευές, όπως τα iPads, iPhones και Android, για τη δημιουργία εφαρμογών και την ανάπτυξη υπηρεσιών, που είναι σηματοδότες της αναπτύξεώς τους. Δημιουργείται, κατά συνέπεια, ένα μοναδικό νέο περιβάλλον, που είναι αδιανόητο -αν όχι εγκληματικό- να εξυπηρετείται από θεσμούς που ανάγονται στα μέσα του 20ού αιώνα.

Υπό αυτές τις συνθήκες, πολλές ζωτικές λειτουργίες των επιχειρήσεων, όπως λ.χ. το μάρκετινγκ, έχουν αρχίσει να μοιάζουν με τρισδιάστατη σκακιέρα. Κάποιος γκουρού της διοίκησης των επιχειρήσεων έλεγε προσφάτως σε παγκόσμιο συνέδριο ότι «οι οργανισμοί, για να πετύχουν στη νέα αυτή εποχή, πρέπει να ξεφύγουν από την αντίληψη της πανοραμικής απόψεως των 360 μοιρών διότι μόνον έτσι θα εντοπίζονται τα σημεία επαφής που επιτρέπουν αποτελεσματικές συνδέσεις επιχειρήσεων, πολιτικών και άλλων φορέων με τους πολίτες, δηλαδή με τα κοινά που τους ενδιαφέρουν».

Πέρα από τις ανωτέρω ανατρεπτικές εξελίξεις, θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι, εκτός από τη χρηματοοικονομική παγκοσμιοποίηση, υπάρχει και η αντίστοιχη της γνώσεως, η οποία δημιουργεί μια νέα τάξη μορφωμένων στελεχών επιχειρήσεων, τα οποία αναζητούν ευκαιρίες, παρουσιάζουν υψηλή κινητικότητα και βέβαια αποφεύγουν δεινοσαυρικά περιβάλλοντα. Ο αριθμός αυτού του τύπου στελεχών που έφυγαν από την Ελλάδα την τελευταία πενταετία ξεπερνά τις 45.000 και η φυγή συνεχίζεται. Θα πάρει δε δραματικές διαστάσεις στο μέτρο που η θεσμική Ελλάδα θα παραμένει απελπιστικά ακίνητη και απωθητική για κάθε νέον άνθρωπο που αναζητά κάτι καινούργιο, δημιουργικό και εξυψωτικό της προσωπικότητός του.

Είναι σαφές ότι, σε καιρούς οικονομικής κρίσεως, οι επιχειρήσεις οφείλουν περισσότερο από ποτέ να ζυγίζουν προσεκτικά τις ευκαιρίες και τους κινδύνους, τόσο του εσωτερικού όσο και του εξωτερικού περιβάλλοντός τους, γιατί οι σύγχρονες επενδυτικές αποφάσεις υπακούουν στον κατά Εντγκάρ Μορέν «αδυσώπητο νόμο της πολυπλοκότητος». Από την άποψη δε αυτή, ο κόσμος μας απέχει κάποια έτη φωτός από το να είναι απλός και άρα να ερμηνεύεται με τις γνωστές υπεραπλουστεύσεις και τα ανούσια ιδεολογήματα άλλων εποχών.

Μία είναι η αλήθεια, υπό τις νέες συνθήκες που περιγράψαμε: οι θεσμικές μεταρρυθμίσεις είναι η μόνη σοβαρή πρόταση εξόδου από την κρίση. Όσο γι' αυτούς που τις υπονομεύουν, θα είναι υπόλογοι μπροστά στην Ιστορία.

*Ο κ. Αθανάσιος Χ. Παπανδρόπουλος είναι δημοσιογράφος, επίτιμος Πρόεδρος της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων και Πρόεδρος του European Business Review (EBR). Μπορείτε να διαβάζετε τα άρθρα του στο www.europeanbusiness.gr και στο εβδομαδιαίο newsletter "EBR Confidential".