Μόνο μια συμμαχία κρατών θα σώσει τον Νότο

Με τα υπέρογκα χρέη τους, την απουσία δυνατότητας ελέγχου της νομισματικής πολιτικής και την έλλειψη περιθωρίου για δημοσιονομικά αναπτυξιακά κίνητρα, η Ελλάδα, η Κύπρος, η Ιρλανδία, η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Ισπανία αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα: μια χαμένη δεκαετία υψηλής ανεργίας και χαμηλής ανάπτυξης του ΑΕΠ. Κάτι τέτοιο θα «αποστράγγιζε» την νομιμότητα του πολιτικού κατεστημένου και θα απέτρεπε την πραγματική ανάκαμψη της Ευρώπης.

Σύμφωνα με τον Thomas Wright καθώς οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις έχουν αποδειχθεί ανεπαρκείς για την δημιουργία διατηρήσιμης ανάπτυξης, αυτό που απαιτείται είναι μια αλλαγή στο εξωτερικό περιβάλλον. Το πιο προφανές σενάριο θα ήταν η παγκόσμια οικονομία να αναπτυχθεί με τόσο ταχύ ρυθμό ώστε να βγάλει την Ευρώπη από τη στασιμότητα. Όμως η επιβράδυνση της ανάπτυξης στις αναδυόμενες οικονομίες σε συνδυασμό με τις ανάμικτες οικονομικές ειδήσεις που έρχονται από τις ΗΠΑ, καθιστούν αυτό το ενδεχόμενο απίθανο.

Μια άλλη λύση θα ήταν η ευρωζώνη να αλλάξει πορεία, τονώνοντας την ζήτηση, αμοιβαιοποιώντας τα χρέη και χαλαρώνοντας την νομισματική πολιτική. Κάτι τέτοιο όμως δεν θα ήταν δυνατόν να γίνει χωρίς την Γερμανία και είναι απίθανο η νέα γερμανική κυβέρνηση να ακολουθήσει μια τέτοια στρατηγική.

Όμως, αυτό το σενάριο ίσως να είναι και ο μοναδικός τρόπος ώστε να αποφύγουν οι προβληματικές χώρες της ευρωζώνης μια χαμένη δεκαετία. Και από αυτήν την άποψη, για να υπάρξει πιθανότητα ανάκαμψης, αυτό που θα απαιτηθεί είναι τόσο μια αποτελεσματική πολιτική, όσο και μια επιδέξια εξωτερική πολιτική.

Όπως επισημαίνει ο Wright, τα τελευταία πέντε χρόνια, οι προβληματικές οικονομίες της περιοχής προσπαθούν πολύ σκληρά να διαχωρίσουν την κατάστασή τους η μία από την άλλη, και κυρίως από την κατάσταση της Ελλάδας. Δεν υπήρξε σχεδόν καμία επίσημη συνεργασία μεταξύ των προβληματικών χωρών.

Αυτό όμως θα πρέπει να αλλάξει. Και οι έξι προβληματικές χώρες αντιμετωπίζουν την προοπτική να θεωρηθούν χώρες «δεύτερης κατηγορίας» στην ευρωζώνη, ενώ έχουν ανάγκη τις πολιτικές της ευρωζώνης που τονώνουν την ζήτηση και παρέχουν μια κάποιου είδους ελάφρυνση χρέους.

Αυτό όμως, κατά τον Wright, σημαίνει ότι θα πρέπει να ενωθούν και να απαιτήσουν ως ένα «σώμα» πολιτικές από τις οποίες εξαρτάται η μελλοντική τους ευημερία. Αυτή η ομάδα των έξι χωρών της ευρωπεριφέρειας, θα μπορούσε να αναπτύξει μια πολιτική στρατηγική προκειμένου να πιέσει την ευρωζώνη προς την ανάπτυξη, ψηφίζοντας ως ένα ενιαίο μπλοκ τα σχετικά θέματα που τίθενται σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης και ευρωζώνης. Η Γαλλία βεβαίως δεν θα αποτελούσε μέλος αυτού του μπλοκ, όμως θα μπορούσε να είναι ένας σημαντικός σύμμαχος, δεδομένου ότι η κυβέρνηση της χώρας αντιτίθεται στη λιτότητα.

Οι στόχοι του μπλοκ θα μπορούσαν να συμπεριλαμβάνουν τη λήψη μέτρων για τη μείωση του χρέους και την αύξηση της εγχώριας ζήτησης, πιθανότατα μέσω στοχευμένων μέτρων από τη Γερμανία, του σχηματισμού τραπεζικής ένωσης με έναν ισχυρό μηχανισμό εκκαθάρισης τραπεζών, και της εισαγωγής των ευρωομολόγων. Το μπλοκ θα μπορούσε επίσης να πιέσει σε διπλωματικό επίπεδο για αλλαγή της αντίληψης που έχουν οι υπόλοιπες χώρες της ευρωζώνης έναντι των έξι –να διασφαλίσουν δηλαδή ότι οι ισχυρότερες οικονομίες της ευρωζώνης θα σταματήσουν θα θεωρούν τις έξι «καρτέλ οφειλετών» που απειλεί να αποσταθεροποιήσει περαιτέρω την ευρωζώνη.

Η συλλογική ισχύς διαπραγμάτευσης που θα δημιουργήσει μια συντονισμένη διπλωματική στρατηγική των έξι θα ήταν αρκετή ώστε να αμφισβητήσει το status quo. Παράλληλα, θα έδειχνε στους πολίτες των έξι προβληματικών χωρών της ευρωζώνης ότι οι ηγέτες τους λαμβάνουν κάθε λογικό μέτρο ώστε να ανακάμψει η οικονομία τους.

Οι επικριτές πιθανότατα θα ισχυριστούν ότι η δημιουργία ενός τέτοιου μπλοκ θα οδηγούσε σε αποξένωση της Γερμανίας και διχασμό της Ευρώπης, κάτι που όμως ήδη συμβαίνει, εάν συγκρίνει κανείς τα ποσοστά ανεργίας στη Γερμανία και την Αυστρία με αυτά της Ισπανίας και της Ελλάδας. Και εάν αυτή η δομή των δυο ταχυτήτων συνεχιστεί, τότε είναι σίγουρο ότι θα οδηγήσει σε διάσπαση της Ευρώπης.

Μπορεί οι ηγέτες του μπλοκ αυτού να έχουν ξεμείνει από εναλλακτικές στην εσωτερική τους πολιτική, όμως έχουν ένα «παράθυρο ευκαιρίας» να αλλάξουν το εξωτερικό περιβάλλον και πρέπει να το εκμεταλλευτούν αμέσως, τονίζει ο Wright.

* Ο Thomas Wright είναι ερευνητής του Brookings Institution. Νωρίτερα, διετέλεσε διευθυντής σπουδών στο Chicago Council on Global Affairs και λέκτορας στο Harris School of Public Policy του πανεπιστημίου του Σικάγο.