«Τελείωσε ο μήνας του μέλιτος για αναδυόμενες»

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, πολλές υπερβολές ειπώθηκαν σχετικά με τις BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική). Με τον μεγάλο τους πληθυσμό και τη ραγδαία ανάπτυξη, αυτές οι χώρες, όπως είναι το επιχείρημα, σύντομα θα γίνουν από τις μεγαλύτερες οικονομίες στον κόσμο και ειδικότερα όσον αφορά την Κίνα, η μεγαλύτερη από όλες έως το 2020. Αλλά οι BRICS, όπως και οι οικονομίες πολλών άλλων αναπτυσσόμενων χωρών, αντιμετωπίζουν τελευταία μια απότομη οικονομική επιβράδυνση. Επομένως, ο μήνας του μέλιτος τελείωσε;

Το ΑΕΠ της Βραζιλίας αυξήθηκε μόλις 1% τον τελευταίο χρόνο και είναι πιθανόν να μην αυξηθεί περισσότερο από 2% φέτος, με τη δυνητική της ανάπτυξη να βρίσκεται μόλις πάνω από 3%. Η οικονομία της Ρωσίας μπορεί να αναπτυχθεί με μόλις 2% φέτος, με τη δυνητική ανάπτυξη μόλις 3%, παρά το γεγονός ότι οι τιμές του πετρελαίου βρίσκονται περίπου στα 100 δολάρια το βαρέλι.

Η Ινδία παρουσίασε δύο χρόνια ισχυρής ανάπτυξης πρόσφατα (11,2% το 2010 και 7,7% το 2011), αλλά επιβράδυνε στο 4% το 2012. Η οικονομία της Κίνας αναπτυσσόταν με 10% τον χρόνο τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, αλλά επιβράδυνε στο 7,8% τον τελευταίο χρόνο και κινδυνεύει με απότομη προσγείωση. Και η Νότια Αφρική αναπτύχθηκε μόλις με 2,5% την τελευταία χρονιά και μπορεί να μην αναπτυχθεί με περισσότερο από 2% αυτόν τον χρόνο.

Πολλές άλλες από τις παλαιότερα γρήγορα αναπτυσσόμενες οικονομίες -για παράδειγμα η Τουρκία, η Αργεντινή, η Πολωνία, η Ουγγαρία και πολλές άλλες της κεντρικής και της ανατολικής Ευρώπης- βιώνουν παρόμοια επιβράδυνση. Οπότε, τι ενοχλεί τις BRICS και τις άλλες αναπτυσσόμενες αγορές;

Πρώτον, οι περισσότερες αναπτυσσόμενες οικονομίες είχαν υπερθερμανθεί το 2010-2011, με την ανάπτυξη πάνω από τις δυνατότητές τους και τον πληθωρισμό να αυξάνεται ξεπερνώντας τους στόχους. Ως αποτέλεσμα, πολλές από αυτές έσφιξαν τη νομισματική τους πολιτική το 2011, με συνέπειες στην ανάπτυξη το 2012, που συνεχίζονται και φέτος.

Δεύτερον, η ιδέα ότι οι αναπτυσσόμενες οικονομίες θα μετατρέπονταν πλήρως από οικονομικά αδύναμες σε ανεπτυγμένες ήταν παρατραβηγμένη. Η ύφεση στην ευρωζώνη, η παρ' ολίγον ύφεση στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Ιαπωνία το 2011-2012, καθώς και η χαμηλή οικονομική ανάπτυξη στις ΗΠΑ ήταν πάντα πιθανό να επηρεάσουν αρνητικά την απόδοση των αναπτυσσόμενων οικονομιών, μέσω του εμπορίου, των χρηματοοικονομικών δεσμών και της επιχειρηματικής εμπιστοσύνης.

Για παράδειγμα, η συνεχιζόμενη κάμψη της ευρωζώνης έχει πλήξει την Τουρκία και τις αναπτυσσόμενες οικονομίες στην κεντρική και στην ανατολική Ευρώπη, εξαιτίας των εμπορικών δεσμών.

Τρίτον, οι περισσότερες BRICS και μερικές άλλες αναπτυσσόμενες αγορές έχουν μετατοπιστεί προς μια παραλλαγή του κρατικού καπιταλισμού. Αυτό υποδηλώνει επιβράδυνση στις μεταρρυθμίσεις που αυξάνουν την παραγωγικότητα του ιδιωτικού τομέα, ταυτόχρονα με έναν μεγαλύτερο οικονομικό ρόλο για τις κρατικές επιχειρήσεις, όπως επίσης και εθνικισμό στον τομέα των πόρων, προστατευτισμό στο εμπόριο, βιομηχανικές πολιτικές υποκατάστασης εισαγωγών και επιβολή ελέγχων κεφαλαίου.

Αυτή η προσέγγιση μπορεί να δούλεψε στα προηγούμενα στάδια ανάπτυξης και όταν η παγκόσμια οικονομική κρίση προκάλεσε πτώση της δαπάνης του ιδιωτικού τομέα, αλλά τώρα αυτό προκαλεί στρεβλώσεις στην οικονομική δραστηριότητα και καταπνίγει την πιθανή ανάπτυξη. Πράγματι, η επιβράδυνση της Κίνας αντανακλά ένα οικονομικό μοντέλο που όπως είπε και ο πρώην πρωθυπουργός της Κίνας Wen Jiabao «είναι ασταθές, μη ισόρροπο, ασυντόνιστο και μη διατηρήσιμο» και τώρα επηρεάζει δυσμενώς την ανάπτυξη στην αναπτυσσόμενη Ασία και στις εξαγωγικές αναπτυσσόμενες αγορές από την Ασία ως τη Λατινική Αμερική και την Αφρική. Το ρίσκο ότι η Κίνα θα βιώσει μια δύσκολη προσγείωση τα επόμενα δύο χρόνια μπορεί να τραυματίσει ακόμα περισσότερο τις αναπτυσσόμενες οικονομίες.

Τέταρτον, ο εξαιρετικός κύκλος των αγαθών που βοήθησε τη Βραζιλία, τη Ρωσία, τη Νότια Αφρική και άλλες αναπτυσσόμενες εξαγωγικές οικονομίες μπορεί να φτάνει στο τέλος του. Πράγματι, μια άνθηση θα είναι δύσκολο να διατηρηθεί, δεδομένων της επιβράδυνσης της κινεζικής οικονομίας, των μεγαλύτερων επενδύσεων σε τεχνολογίες εξοικονόμησης ενέργειας, της μικρότερης έμφασης στα προσανατολισμένα κεφαλαιακά μοντέλα ανάπτυξης και της καθυστερημένης αύξησης στην προσφορά, που προκαλούν οι υψηλές τιμές.

Ο πέμπτος και πιο πρόσφατος παράγοντας είναι τα σινιάλα της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, ότι μπορεί να σταματήσει την πολιτική της ποσοτικής χαλάρωσης νωρίτερα του αναμενόμενου και οι υποδείξεις της για έξοδο από τα μηδενικά επιτόκια, οι οποίες έχουν προξενήσει αναταράξεις στις οικονομίες των αναπτυσσόμενων χωρών.

Ακόμα και πριν από το σήμα της FED, οι μετοχές και τα εμπορεύματα των αναπτυσσόμενων αγορών είχαν υποαποδόσει φέτος, εξαιτίας της επιβράδυνσης της Κίνας. Από τότε, τα νομίσματα των χωρών αυτών και οι τίτλοι σταθερού εισοδήματος (κρατικά και εταιρικά ομόλογα) έχουν υποστεί πλήγμα. Η εποχή του φθηνού με μηδενικό επιτόκιο χρήματος, που οδήγησε σε μεγάλη ρευστότητα και στο κυνήγι μεγάλων αποδόσεων -ομόλογα, μετοχές, νομίσματα και εμπορεύματα-, στις αναπτυσσόμενες αγορές φτάνει στο τέλος της.

Επιπλέον, ενώ πολλές αναπτυσσόμενες οικονομίες τείνουν να έχουν πλεονάσματα, ένας αυξανόμενος αριθμός από αυτές -συμπεριλαμβανομένων της Τουρκίας, της Νότιας Αφρικής, της Βραζιλίας και της Ινδίας- έχει ελλείμματα. Και αυτά τα ελλείμματα χρηματοδοτούνται τώρα με τρόπους που ενέχουν μεγαλύτερο ρίσκο: μεγαλύτερο χρέος παρά κεφάλαια, περισσότερο βραχυπρόθεσμο χρέος παρά μακροπρόθεσμο, περισσότερο χρέος σε ξένο παρά σε εγχώριο νόμισμα και περισσότερη χρηματοδότηση από τις ευμετάβλητες διεθνείς διατραπεζικές ροές.

Αυτές οι χώρες μοιράζονται άλλη μία αδυναμία: υπερβολικά δημοσιονομικά ελλείμματα, πληθωρισμό πάνω από τον στόχο και κινδύνους σταθερότητας (που αντανακλούν όχι μόνο στις ταραχές στην Τουρκία και στη Βραζιλία, αλλά και στην εργατική διαμάχη στη Νότια Αφρική και στις πολιτικές αβεβαιότητες στην Τουρκία).

Η ανάγκη να αναχρηματοδοτήσουν το εξωτερικό έλλειμμά τους και να αποφύγουν την υπερβολική υποτίμηση (και τον ακόμα ψηλότερο πληθωρισμό) απαιτεί πολιτική αύξησης των επιτοκίων ή διατήρησής τους σε υψηλά επίπεδα. Αλλά η νομισματική στενότητα θα μπορούσε να επιβραδύνει την ήδη χαμηλή ανάπτυξη.

Επομένως, αναπτυσσόμενες οικονομίες με μεγάλα δίδυμα ελλείμματα και άλλες μακροοικονομικές αδυναμίες μπορεί να βρεθούν αντιμέτωπες με νέες πιέσεις στις χρηματαγορές τους και στους ρυθμούς ανάπτυξής τους.

Αυτοί οι παράγοντες εξηγούν γιατί στις περισσότερες BRICS και σε άλλες αναπτυσσόμενες οικονομίες η ανάπτυξη έχει επιβραδυνθεί απότομα.

Κάποιοι παράγοντες είναι κυκλικοί, άλλοι όμως όπως ο κρατικός καπιταλισμός, η προσγείωση της Κίνας και ο εξαιρετικός κύκλος των εμπορευμάτων είναι πιο δομικοί. Επομένως, οι ρυθμοί ανάπτυξης σε πολλές αναπτυσσόμενες οικονομίες μπορεί να είναι χαμηλότεροι την επόμενη δεκαετία απ' ό,τι την προηγούμενη όπως και τα πολύ μεγάλα κέρδη που αποκόμισαν οι επενδυτές.

Φυσικά, κάποιες από τις αναπτυσσόμενες οικονομίες, με την καλύτερη διαχείριση, θα συνεχίσουν να απολαμβάνουν ραγδαία ανάπτυξη και υπεραπόδοση στοιχείων του ενεργητικού. Όμως πολλές από τις BRICS, μαζί με άλλες αναπτυσσόμενες οικονομίες μπορεί να φτάσουν σε αδιέξοδο, με την ανάπτυξη και τις χρηματαγορές να δέχονται σοβαρό πλήγμα.

*Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με τον αρθρογράφο;

Τι γνώμη έχετε; To Εuro2day.gr ενθαρρύνει τον διάλογο και την έκφραση απόψεων από τους αναγνώστες. Σχολιάστε το άρθρο και πείτε την άποψή σας δημόσια για όσα συμβαίνουν και μας αφορούν όλους. Αν θεωρείτε το άρθρο σημαντικό, διαδώστε το με τα εργαλεία κοινωνικής δικτύωσης.