H οικονομία αλλάζει αλλά εμείς το αγνοούμε

Το υψηλό ποσοστό ανεργίας είναι συνυφασμένο στο μυαλό όλων μας με περιόδους μεγάλης ύφεσης.

Στο αποκορύφωμα της ελληνικής κρίσης, το ποσοστό ανεργίας ακούμπησε το 27%.

Την περίοδο του μεγάλου κραχ στις ΗΠΑ, η ανεργία πλησίασε το 24%, προκαλώντας αλυσιδωτές κοινωνικές και πολιτικές αντιδράσεις, που κατέληξαν στο “New Deal” και στις κεϋνσιανές πολιτικές ενεργούς ζήτησης.

Χρειάστηκε να περάσουν δεκαετίες και να έλθει ο στασιμοπληθωρισμός της δεκαετίας του 1970 για να επανέλθουν στο προσκήνιο οι θεωρίες και οι πολιτικές που ενστερνίζονταν οικονομολόγοι όπως ο Μίλτον Φρίντμαν (μονεταρισμός), ο Φρίντριχ Χάγιεκ (Αυστριακοί) και οι υποστηρικτές των οικονομικών της προσφοράς (supply side economics) εκτός των άλλων.

Μέχρι σήμερα, τα διλήμματα της οικονομικής πολιτικής συμπυκνώνονται στην αντιμετώπιση των εξής φαινομένων:

Yψηλή ανεργία με ύφεση ή χαμηλό ρυθμό ανάπτυξης και σχετικά χαμηλό πληθωρισμό.

Υψηλός πληθωρισμός με ισχυρό ρυθμό ανάπτυξης και χαμηλό ποσοστό ανεργίας.

Στασιμοπληθωρισμός με υψηλό πληθωρισμό και ανεργία και τέλος, αποπληθωρισμός με μηδενικό έως αρνητικό πληθωρισμό και ανεμικό ως μη ικανοποιητικό ρυθμό ανάπτυξης.

Ολες οι οικονομικές θεωρίες και προτεινόμενες πολιτικές στόχευαν στην αντιμετώπιση μιας από τις ανωτέρω καταστάσεις που συνδέονται με το παρελθόν.

Όμως, καμία δεν έχει ασχοληθεί με το φαινόμενο που είναι πολύ πιθανό να βρούμε μπροστά μας τα επόμενα χρόνια και σίγουρα -κατ’ εμάς- τις επόμενες δεκαετίες.

Τη συνύπαρξη των υψηλών ρυθμών ανάπτυξης με υψηλά έως πολύ υψηλά ποσοστά ανεργίας, της τάξης του 40%-50%, και χαμηλά επίπεδα πληθωρισμού.

Κι όμως αυτό εκτιμάται πως θα είναι το αποτέλεσμα της περιβόητης 4ης βιομηχανικής επανάστασης που «παντρεύει» τα μηχανήματα με κομπιούτερ τα οποία χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ), Machine Learning κ.τ.λ.

Σε μια μελέτη για το θέμα του McKinsey Global Institute το 2017, που έφερε τον τίτλο «Το μέλλον που δουλεύει: Αυτοματισμός, απασχόληση  και παραγωγικότητα», ανέφερε πως οι μισές περίπου δραστηριότητες που κάνουν σήμερα άνθρωποι και για τις οποίες πληρώνονται 16 τρισ. δολάρια σε μισθούς, μπορούν να αυτοματοποιηθούν με βάση τις υφιστάμενες τεχνολογίες.

Φυσικά, αύξηση της ανεργίας και της παραγωγικότητας παρατηρήθηκε επίσης κατά την 1η βιομηχανική επανάσταση, που συνδέεται με την εφεύρεση της ατμομηχανής, τη 2η βιομηχανική επανάσταση που ήταν απότοκος της εκμετάλλευσης της ηλεκτρικής ενέργειας και την 3η βιομηχανική επανάσταση, που συνδέθηκε με τα κομπιούτερ και το διαδίκτυο.

Η διαφορά της 4ης βιομηχανικής επανάστασης σε σχέση με τις προηγούμενες θα είναι η πολύ μεγαλύτερη αύξηση της παραγωγικότητας και οι μεγάλες απώλειες θέσεων εργασίας, με μικρή ανθρώπινη παρουσία στη βιομηχανική παραγωγή.

Σ’ αυτό το περιβάλλον, με τους υπολογιστές να γίνονται ολοένα και καλύτεροι στην εκτέλεση περισσότερων έργων και το 3-D printing να καθιερώνεται στη βιομηχανική παραγωγή, η αυτοματοποίηση θα βελτιώσει την ποιότητα και την ποικιλία των προϊόντων και τα κόστη μεταφοράς θα πέσουν καθώς τα αυτόνομα αυτοκίνητα θα κερδίζουν έδαφος μαζί με τις πράσινες μορφές ενέργειας.

Η οικονομία θα αναπτύσσεται με υψηλούς ρυθμούς και ο πληθωρισμός θα πέσει καθώς οι τιμές των περισσότερων προϊόντων με πιθανή εξαίρεση τα τρόφιμα θα πέφτουν.

Σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον, ποσοστά ανεργίας της τάξης του 30%-50% δεν θα πρέπει να εκπλήσσουν.

Όμως, καμία οικονομική θεωρία από εκείνες που εφαρμόσθηκαν στο παρελθόν δεν θα μπορεί να εφαρμοσθεί.

Πρόκειται για μια πρωτόγνωρη κατάσταση που ενέχει ευκαιρίες για εκείνες τις χώρες που θα προσαρμοσθούν γρήγορα και δυσμενή έως καταστροφικά αποτελέσματα για τις υπόλοιπες.

Δυστυχώς, η Ελλάδα, λόγω κουλτούρας, κατεστημένων συμφερόντων κ.τ.λ., ανήκει στις δεύτερες.