Το γεωστρατηγικό «στοίχημα» της ελληνικής κρίσης

Η διατήρηση της Ελλάδας στην ευρωζώνη ενδέχεται να μη σχετίζεται με τα οικονομικά της, αλλά με τη γεωστρατηγική της θέση, γράφει σε άρθρο του το Bloomberg.

«Η γεωπολιτική προοπτική της Ελλάδας έχει χρησιμοποιηθεί ως υπόσχεση, αλλά κυρίως ως απειλή», λέει στο πρακτορείο η Ειρήνη Καραμούζη, λέκτορας σύγχρονης ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Sheffield και συγγραφέας βιβλίου για τις σχέσεις της Ελλάδας με την Ευρώπη κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. «Πάντα υπήρχε η απειλή μιας καταστροφικής μετάδοσης της κρίσης αν η Ελλάδα αφηνόταν μόνη της, ή ακόμα χειρότερα, αν μετατρεπόταν σε αδρανές κράτος στην αυλή της Ευρώπης».

Ιστορικά, το ατού της ήταν η θέση της στη νοτιοανατολική πλευρά του ΝΑΤΟ. Καθώς το Ισλαμικό Κράτος κερδίζει έδαφος προς τα νότια και ανατολικά, η Ρωσία καταπατά τα βόρεια και οι μετανάστες κατακλύζουν την Ευρώπη, το ερώτημα που τίθεται είναι αν η Ελλάδα αξίζει περισσότερα από τα δισεκατομμύρια που χρειάζεται για να βγει από την οικονομική της «τρύπα».

Την ώρα που η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα και οι πιστωτές της χώρας τσακώνονται για ποσοστιαίες διαφορές στις απαιτήσεις του προϋπολογισμού, οι ηγέτες μιλούν για ασφάλεια και πολιτική.

Στη σύνοδο του G7 στη Γερμανία, ο Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα απηύθυνε έκκληση για μεγαλύτερες προσπάθειες ώστε να επιλυθεί η κρίση. Στη συνέχεια, η Γερμανίδα καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ, ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ και ο Α. Τσίπρας συσκέφθηκαν για δυο ώρες στο περιθώριο συνόδου για τη Λατινική Αμερική στις 10 Ιουνίου, προκειμένου να καταλήξουν σε μια συμφωνία πριν από το τέλος του μήνα.

Ο Α. Τσίπρας θα πρέπει να προχωρήσει σε οικονομικές μεταρρυθμίσεις και σε διορθώσεις στον προϋπολογισμού προτού λάβει τα 7,2 δισ. ευρώ από το πρόγραμμα διάσωσης της χώρας. Πριν από αυτό, όμως, ο προγραμματίζεται να πάει στην Αγία Πετρούπολη προκειμένου να συμμετάσχει σε οικονομικό φόρουμ στις 18 Ιουνίου.

Αυτή θα είναι η δεύτερη φορά από τότε που ήλθε στην εξουσία που θα συναντηθεί με τον Βλαντιμίρ Πούτιν στη Ρωσία. Αυτή η σχέση προκάλεσε το ενδιαφέρον του Βερολίνου και της Ουάσιγκτον, καθώς ΗΠΑ και ΕΕ επιδιώκουν την επιβολή κυρώσεων κατά της Ρωσίας για το ουκρανικό ζήτημα. Ο Α. Τσίπρας έχει συμφωνήσει να συνεργαστεί με τη Ρωσία για ένα deal στο φυσικό αέριο το οποίο έχουν επικρίνει οι ΗΠΑ.

Η Α. Μέρκελ σημείωσε το στρατηγικό «στοίχημα» στην πρώτη της συνάντηση με τον Α. Τσίπρα τον Μάρτιο. «Έχουμε κοινές γεωπολιτικές προκλήσεις που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν», είχε δηλώσει τότε. Η Ευρώπη είναι μια «τεράστια ειρηνευτική προσπάθεια που πρέπει να προωθείται από κάθε πολιτική γενιά».

Η ανάγκη να διατηρηθεί η Ελλάδα στην «αγκαλιά» της Δύσης πάντα υπαγόρευε τις αποφάσεις για τον ρόλο της στην Ευρώπη. Η Ελλάδα έγινε το 10ο μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 1981, ενώ για 26 χρόνια –μέχρι την ένταξη της Βουλγαρίας το 2007- δεν είχε κανένα σύνορο με άλλη χώρα της ΕΕ. Υιοθέτησε το ευρώ το 2001, για να αποκαλυφθεί μια δεκαετία αργότερα πως τα οικονομικά της δεν ήταν σε τάξη.

Η προειδοποίηση του Truman

Τα λόγια της Α. Μέρκελ θυμίζουν τη δήλωση του Harry Truman στο Κογκρέσο το 1947, που κατάφερε να εξασφαλίσει έγκριση για στρατιωτική και οικονομική βοήθεια ώστε να αποτρέψει την Ελλάδα από το να εισέλθει στη σφαίρα επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης κατά τον εμφύλιο πόλεμο του 1946-1949: «Αν αποτύχουμε να βοηθήσουμε την Ελλάδα και την Τουρκία σ' αυτή τη μοιραία ώρα, η επίπτωση θα είναι πολύ μεγάλη και προς τη Δύση και προς την Ανατολή», ανέφερε ο Truman. «Πρέπει να αναλάβουμε άμεση και αποφασιστική δράση».

Οι Έλληνες εντάχθηκαν στο ΝΑΤΟ το 1952, τρία χρόνια πριν από τη Γερμανία και την ίδια ώρα με την Τουρκία. Η βοήθεια που έλαβε η χώρα στο πλαίσιο του Δόγματος Τρούμαν και μετά με το Σχέδιο Μάρσαλ χρηματοδότησε για πολλά χρόνια την ανάπτυξη.

Οι Έλληνες αριστεροί εξοργίστηκαν με την αμερικανική επιρροή. Το στρατιωτικό καθεστώς του 1967-1974 θεωρήθηκε ότι «επιχορηγήθηκε» από τις ΗΠΑ. Το άγαλμα του Truman αποτέλεσε πολλές φορές στόχο κατά την πάροδο των ετών ως ένδειξη διαμαρτυρίας έναντι των αμερικανικών πολιτικών στην Ελλάδα και στην περιοχή.

Καθώς ο Α. Τσίπρας προετοιμαζόταν να συναντηθεί με την Α. Μέρκελ στις Βρυξέλλες την Τετάρτη το βράδυ, ο υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Κοτζιάς, δήλωσε στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης ότι τώρα είναι η ώρα να αποφασιστεί αν η επιδίωξη της ασφάλειας, της ευημερίας και της ελευθερίας θα υπερισχύσει της προσοχής που δίνεται στα νούμερα και στα περιθώρια κερδοφορίας.

«Σήμερα ο ρόλος της γεωπολιτικής είναι πιο σημαντικός από πριν», δήλωσε χαρακτηριστικά. «Ο κόσμος μας βρίσκεται στη μέση μιας σύγκρουσης μεταξύ των τρεχουσών αναγκών του και των μελλοντικών απαιτήσεων».

Η ΕΕ «χρειάζεται να μάθει να βλέπει πέρα από τη μύτη της, όπως λέμε στην Ελλάδα», συνέχισε ο υπουργός. «Να διαχειριστούμε το μέλλον μας όχι ως μια στιγμιαία ενέργεια, ούτε όπως μια συνέλευση μετόχων που σκέφτεται σε ορίζοντα τριμηνιαίων κερδών».