* Οι πίνακες που αφορούν στους "Μεγαλύτερους παραγωγούς χρυσού - Τα αποθέματα και η πορεία του χρυσού" δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό". 

H κρίση κρατικού χρέους στον δυτικό κόσμο, οι πληθωριστικές προσδοκίες, η «έκρηξη» των επενδυτικών τοποθετήσεων στα ΕΤFs χρυσού αλλά και οι ανοδικές (long) θέσεις στις προθεσμιακές αγορές συντήρησαν μεταξύ άλλων την καλή εικόνα του χρυσού, ο οποίος, σημειώνοντας κέρδη πάνω από 370% από τον Απρίλιο του 2001, καταγράφει την πιο μακροχρόνια ανοδική πορεία των τελευταίων 40 ετών.

Καθώς παραδοσιακά όταν οι προσδοκίες για την πορεία του πληθωρισμού είναι ανοδικές οι επενδυτές τείνουν να αγοράζουν χρυσό, δεδομένου ότι η πραγματική αξία των μετρητών πέφτει, για αρκετούς η έλξη προς το συγκεκριμένο μέταλλο, ειδικά στη φυσική του μορφή, παραμένει ισχυρή. Μεσοπρόθεσμα, λοιπόν, οι προβλέψεις των αναλυτών βλέπουν τη μέση τιμή του χρυσού στα 1.200 - 1.500 δολάρια ανά ουγκιά, ενώ ειδικά το 2011 πιστεύεται ότι οι σημερινές, αντίθετες για ορισμένους επενδυτές, προσδοκίες μεταξύ αποπληθωρισμού και πληθωρισμού θα πάρουν πιο ξεκάθαρη εικόνα υπέρ του δεύτερου, γεγονός που θα ενισχύσει τον χρυσό.

Εξάλλου, όπως λέγεται, ο δυτικός κόσμος θα θελήσει να αποφύγει μία παγίδα χρέους και στασιμοπληθωρισμό τύπου Ιαπωνίας, γεγονός που επίσης ευνοεί το μέταλλο. Η Deutsche Bank π.χ. αύξησε την πρόβλεψή της για τη μέση τιμή του χρυσού το 2011 στα 1.450 δολ./ουγκιά και στα 1.600 δολ./ουγκιά το 2012.

Αν και ιστορικά η άνοδος της τιμής συνοδεύεται από αύξηση της μεταβλητότητας, με αποτέλεσμα οι διακυμάνσεις στην τιμή του πολύτιμου μετάλλου μάλλον να συνεχιστούν, οι αναλυτές σημειώνουν πως σε πραγματικούς όρους ο χρυσός βρίσκεται σήμερα πολύ κάτω από το μέγιστο της δεκαετίας του ’80, δεδομένου ότι, εάν αποπληθωριστεί η τότε τιμή των 850 δολ./ουγκιά, σήμερα αντιστοιχεί σε πάνω από 2.000 δολάρια.

Από την άλλη πλευρά, ωστόσο, υπάρχουν και φωνές που σημειώνουν πως, καθώς π.χ. στις 13 Μαΐου παρουσιάστηκε ένα μηχάνημα αυτόματης πώλησης, που διανέμει ράβδους χρυσού, στο Emirates Palace, ξενοδοχείο του Abu Dhabi, αυτή η «φρενίτιδα» για το μέταλλο, η οποία εξαπλώθηκε σε πολλά μέρη του κόσμου, ίσως παρουσιάζει και κάποια χαρακτηριστικά φούσκας, με αποτέλεσμα ο χρυσός να μην είναι τελικά και τόσο «ασφαλές καταφύγιο».

-- Οι καταλύτες της ανόδου

Η ανοδική πορεία του μετάλλου, πάντως, σήμερα συνεπικουρείται από τις εξής παραμέτρους:

1. Η τάση τεχνικά παραμένει ανοδική, ενώ συνολικά η ζήτηση για επενδυτικά προϊόντα με βάση τον χρυσό αποτέλεσε τον πιο σημαντικό παράγοντα στη δημιουργία αγοράς χρυσού με συμπεριφορά «ταύρου». Τα στοιχεία, μάλιστα, που μέχρι τώρα λειτούργησαν ενθαρρυντικά στην αύξηση της ζήτησης τέτοιων επενδυτικών προϊόντων παραμένουν αμετάβλητα και στην κορυφή της σχετικής λίστας βρίσκονται η αξία του αμερικανικού νομίσματος και η μακροπρόθεσμη τάση του πληθωρισμού.

2. Η έκρηξη επενδύσεων σε exchange traded funds - ΕΤFs (διαπραγματεύσιμα αμοιβαία κεφάλαια) χρυσού είναι τόση που υπερκαλύπτει την προσφορά, καθιστώντας τα εν λόγω funds βασικό μοχλό για την αύξηση της επενδυτικής ζήτησης. Σήμερα, τα συνολικά αποθέματα χρυσού που είναι δεσμευμένα σε ΕΤFs και άλλα παρόμοια εργαλεία αποτιμώνται κοντά στους 2.000 τόνους, γεγονός που ωθεί εκ νέου τις τιμές.

3. Στις προθεσμιακές αγορές τα επενδυτικά κεφάλαια έχουν τοποθετηθεί ανοδικά (long) στο κίτρινο μέταλλο και οι θέσεις αυτές κινούνται σε επίπεδα-ρεκόρ.

4. Για περισσότερο από έναν αιώνα η Νότιος Αφρική ήταν η μεγαλύτερη παραγωγός χώρα χρυσού. Σήμερα, όμως, βρίσκεται στην τρίτη θέση, πίσω από την Κίνα και τις Ηνωμένες Πολιτείες, αφού η πτώση της εξορυκτικής δραστηριότητας υποχώρησε στο χαμηλότερο σημείο από το 1995, ενώ και η παγκόσμια παραγωγή υπολογίζεται πως θα μειωθεί την ερχόμενη πενταετία σε ποσοστό 10% - 15%.

5. Επειδή χρησιμοποιείται και ως μέσο σταθερότητας ενάντια στη μεταβλητότητα των αγορών, η μεταβολή της τιμής του χρυσού αναδείχτηκε και σε είδος βαρομέτρου των οικονομικών φόβων, με τις «κορυφές» και τους «πάτους» να ακολουθούν τα τελευταία χρόνια τον κύκλο των τραπεζικών μετοχών. Από τα μέσα του 2007, καθώς η πιστωτική κρίση άρχισε να εξαπλώνεται, το μέταλλο ακολούθησε ανοδική πορεία, για να φτάσει στο υψηλό των 1.023 δολ. ανά ουγκιά στις 17 Μαρτίου 2008, ενώ η απομόχλευση και η κατάρρευση των εμπορευμάτων στη συνέχεια οδήγησαν την τιμή στα 680 δολ. ανά ουγκιά στις 24 Οκτωβρίου 2008.

6. Καθώς η αποτίμηση του χρυσού γίνεται με όρους δολαρίου, η αξία μιας ράβδου συνδέεται άμεσα με την ισχύ του αμερικανικού νομίσματος. Παρ’ όλα αυτά, αν το σκεφτούμε ως πραγματικό περιουσιακό στοιχείο, η ποσότητα που διαθέτει κάποιος δεν μεταβάλλεται και δεν ακολουθεί τις συναλλαγματικές διακυμάνσεις.

7. Η πορεία του δολαρίου και του κίτρινου μετάλλου σήμερα είναι σχεδόν παράλληλη, αντί για την ιστορικά αντίθετη, και σημειώνουν παράλληλη άνοδο. Κάτι τέτοιο έχει επαναληφθεί, όμως, προς το τέλος του 2008 και στις αρχές του 2009, ανασύροντας έτσι μνήμες από την περίοδο κατάρρευσης της Lehman, σε μια χρονική συγκυρία όπου ο φόβος για επέκταση της ελληνικής κρίσης χρέους, όχι μόνο στον ευρωπαϊκό Νότο αλλά και στο σύνολο των υπερχρεωμένων χωρών των ανεπτυγμένων οικονομιών, περιπλέκει το οικονομικό σκηνικό, επαναφέροντας μάλιστα τις ανησυχίες για διπλή ύφεση στην παγκόσμια οικονομία.

8. Παραδοσιακά, ο χρυσός είναι μέσο διαφύλαξης αξίας. Όταν οι προσδοκίες π.χ. για την πορεία του πληθωρισμού είναι ανοδικές, οι επενδυτές τείνουν να αγοράζουν χρυσό, αφού η αναμενόμενη πραγματική αξία των μετρητών πέφτει. Επίσης, επειδή το πολύτιμο μέταλλο αποτελεί πραγματικό περιουσιακό στοιχείο, ενδεχόμενη μεταβολή της αγοραστικής δύναμης ενός υποκείμενου νομίσματος μπορεί έως έναν βαθμό να αντισταθμιστεί από τη μεταβολή της τιμής του ίδιου του χρυσού. Το γεγονός αυτό, προς το παρόν, επιδρά στις αγορές χρυσού, αφού οι κεντρικές τράπεζες σε ολόκληρο τον κόσμο ακολουθούν την οδό της ποσοτικής χαλάρωσης στη νομισματική τους πολιτική και οι αγορές ανησυχούν για την πιθανότητα η τακτική αυτή να πυροδοτήσει τον πληθωρισμό.

9. Άλλοι παράγοντες, οι οποίοι θα μπορούσαν να επηρεάσουν θετικά την άνοδο της τιμής του μετάλλου, είναι η μείωση της προσφοράς από την πλευρά των εξορυκτικών επιχειρήσεων και το ενδεχόμενο πτώσης των καθαρών πωλήσεων από τις κεντρικές τράπεζες. Στην πραγματικότητα, οι κεντρικές τράπεζες μπορεί να περάσουν, όπως λέγεται, κάποια στιγμή σε θέση καθαρού αγοραστή για τον χρυσό.

10. Όσον αφορά στο πώς επηρεάζονται οι μετοχές των εταιρειών χρυσού, οι αναλυτές λένε πως λειτουργούν ως μέσο μόχλευσης για την τιμή της ράβδου, φαινόμενο το οποίο τα προηγούμενα χρόνια απουσίαζε εξαιτίας του αυξανόμενου λειτουργικού κόστους των επιχειρήσεων αυτών. Η μείωση των πιέσεων αναφορικά με το κόστος λειτουργίας, σε συνδυασμό με τη διεύρυνση της κερδοφορίας των εταιρειών του κλάδου λόγω της ανόδου της τιμής του μετάλλου, έχει ως αποτέλεσμα οι επενδυτές να επανακάμψουν ως αγοραστές των συγκεκριμένων μετοχών.

-- Τα πέντε ράλι των τελευταίων 40 ετών

H ανάγκη δημιουργίας αποθεμάτων χρυσού από κεντρικές τράπεζες ή από άλλους εκδοτικούς οργανισμούς υπήρξε σημαντική πηγή ζήτησης κίτρινου μετάλλου στην παγκόσμια οικονομία μέχρι και το 1971. Μετά τη διακοπή της μετατρεψιμότητας του χρυσού σε δολάρια με σταθερή ισοτιμία τη χρονιά εκείνη, η τιμή του παρουσίασε σημαντική αύξηση, η οποία οφειλόταν αφενός στη μεγάλη υποτίμηση του αμερικανικού νομίσματος και αφετέρου στην πρώτη μεγάλη πετρελαϊκή κρίση, που είχε και ως συνέπεια την αλματώδη άνοδο του πληθωρισμού και την κάμψη των χρηματιστηριακών αγορών.

Έτσι, η πρώτη ανοδική κίνηση του χρυσού τα τελευταία 40 περίπου χρόνια αρχίζει από το χαμηλό των 35,4 δολ./ουγκιά τον Αύγουστο του 1971, για να βρεθεί τον Φεβρουάριο του 1975 στα 183,9 δολ./ουγκιά (σε 42 μήνες), σημειώνοντας κέρδη 419%.

H δεύτερη πετρελαϊκή κρίση το 1978 εκτίναξε την τιμή του σε νέο ιστορικά υψηλό σημείο, καθώς η παγκόσμια ζήτηση παρουσίασε πτώση, οι κεφαλαιαγορές σημείωσαν έντονες διακυμάνσεις και ο πληθωρισμός στις Ηνωμένες Πολιτείες αναρριχήθηκε στο 15% το 1980, στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 40 ετών, με οδυνηρές συνέπειες για τις αγορές ομολόγων. Όσον αφορά στον χρυσό, από το χαμηλό των 103,5 δολ./ουγκιά τον Αύγουστο του 1976 σημείωσε κέρδη 721% σε 41 μήνες, έως τον Ιανουάριο του 1980, αγγίζοντας τα 850 δολ./ουγκιά.

H τρίτη ανοδική κίνηση αρχίζει τον Ιανουάριο του 1982: από τα 296,8 δολ./ουγκιά σημειώνει κέρδη 71,6% σε οκτώ μήνες μέχρι τον Φεβρουάριο του 1983, στα 509,25 δολ./ουγκιά.
Η τέταρτη αύξηση της τιμής του μετάλλου ξεκινά τον Φεβρουάριο του 1985 από τα 284,3 δολ./ουγκιά και ολοκληρώνεται έπειτα από 34 μήνες με κέρδη 75,8% στα 499,75 δολ./ουγκιά τον Δεκέμβριο του 1987.

Στη συνέχεια, και μέχρι την αρχή του 2001, ο χρυσός βρισκόταν σε μακροχρόνια πτωτική τάση, αφού παρατηρούνταν συνεχιζόμενη πτωτική τάση του πληθωρισμού, με συνέπεια τις πωλήσεις χρυσού τόσο από τις κεντρικές τράπεζες όσο και από τους ιδιώτες επενδυτές.

Εκτός από την εξασθένηση της λειτουργίας του ως μέσου διαφύλαξης αξίας, το πολύτιμο μέταλλο είχε χάσει και μέρος της χρησιμότητάς του ως ασφαλούς καταφυγίου (safe heaven), δηλαδή ως επένδυσης την οποία όλοι προτιμούν σε περιόδους κρίσης, επειδή αφενός το διεθνές περιβάλλον ήταν σχετικά ασφαλές και αφετέρου το δολάριο ανέλαβε αυτόν τον ρόλο, κυρίως μέσα από επενδύσεις σε αμερικανικά κρατικά ομόλογα.

Μετά το 2001, όμως, πολλοί από τους παράγοντες που επιδρούσαν αρνητικά στην πορεία του μετάλλου ανατράπηκαν. Πρώτα απ’ όλα, οι προσδοκίες για την πορεία του πληθωρισμού έφτασαν στο ναδίρ τους, οπότε χάθηκε η κύρια δύναμη πίσω από την πτωτική τάση του χρυσού. Επίσης, από τα μέσα του 2001 άρχισε να γίνεται συνείδηση στις αγορές πως το δολάριο είναι υπερτιμημένο. Ωστόσο, εκείνη την περίοδο κανένα άλλο νόμισμα παγκοσμίως δεν ήταν σε θέση να αναλάβει ηγετικό ρόλο.

Έτσι δημιουργήθηκε στην παγκόσμια αγορά «έλλειμμα ισχυρού νομίσματος», το οποίο ήρθε να συμπληρώσει ο χρυσός, μερικώς τουλάχιστον, ενώ οι κλυδωνισμοί στην παγκόσμια οικονομία και στο γεωπολιτικό τοπίο αύξησαν το ασφάλιστρο κινδύνου (risk premium) παγκοσμίως, με αποτέλεσμα τη ζήτηση για χρυσό.

Η τελευταία, λοιπόν, ανοδική κίνηση του πολύτιμου μετάλλου αρχίζει από τα 255,85 δολάρια/ουγκιά τον Απρίλιο του 2001, η οποία παρά τις προσωρινές διορθωτικές κινήσεις στα μέσα των ετών 2006 (-25%) και 2009 (-32%) πιστεύεται ότι δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη, παρότι με την τιμή του χρυσού σήμερα πάνω από τα 1.200 δολάρια/ουγκιά τα κέρδη του ξεπερνούν το 370%.

* Οι πίνακες που αφορούν στους "Μεγαλύτερους παραγωγούς χρυσού - Τα αποθέματα και η πορεία του χρυσού" δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

** Αναδημοσίευση από το 636ο φύλλο της εβδομαδιαίας οικονομικής εφημερίδας «ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ», 28 Μαΐου - 1 Ιουνίου 2010.