Άρθρο-καταπέλτης κατά των οίκων αξιολόγησης από τον νομπελίστα οικονομολόγο κ. Paul Krugman στους «New York Times». Το απόλυτα διεφθαρμένο σύστημα, ο βασικός ρόλος των οίκων αξιολόγησης και οι προτάσεις για να παταχθεί.

Με αφορμή τα e-mails στελεχών της Goldman Sachs, στα οποία υπερηφανεύονταν για τα λεφτά που κέρδισαν ποντάροντας κατά της αγοράς στεγαστικών δανείων των ΗΠΑ, ο κ. Krugman στρέφει την προσοχή μας σε κάποια άλλα e-mails που το φως της δημοσιότητας δεν τα «φώτισε» και τόσο πολύ. Πιο αναλυτικά:

«Τα e-mails στα οποία θα πρέπει να δώσετε την προσοχή σας είναι αυτά μεταξύ των υπαλλήλων των οίκων αξιολόγησης, οι οποίοι πρόσφεραν αξιολόγηση «ΑΑΑ» για αμφίβολες επενδύσεις εκατοντάδων δισ. δολαρίων, οι οποίες -σχεδόν όλες- αποδείχθηκε ότι ήταν «τοξικές». Δεν πρόκειται για υπερβολή: το 93% των τιτλοποιημένων στεγαστικών δανείων subprime που είχαν παλιά αξιολόγηση «ΑΑΑ», σήμερα έχει αξιολόγηση «junk»!

Αυτό που αποδεικνύουν αυτά τα e-mails είναι ένα βαθιά διεφθαρμένο σύστημα. Ένα σύστημα το οποίο η μεταρρύθμιση των εποπτικών αρχών, τουλάχιστον με τον τρόπο που πραγματοποιείται, δεν πρόκειται να βελτιώσει, να φτιάξει.

Οι οίκοι αξιολόγησης ξεκίνησαν ως ερευνητές των αγορών, πουλώντας διαβεβαιώσεις για το εταιρικό χρέος στους ανθρώπους που εξέταζαν κατά πόσον θα ήταν καλό ή κακό να επενδύσουν σε αυτό το χρέος. Τελικώς, όμως, μετατράπηκαν σε κάτι εντελώς διαφορετικό: εταιρίες τις οποίες προσλάμβαναν αυτοί που πουλούσαν το χρέος, προκειμένου να λάβουν καλές αξιολογήσεις.

Αυτές οι αξιολογήσεις άρχισαν να διαδραματίζουν πρωτεύοντα ρόλο στο χρηματοοικονομικό μας σύστημα, ιδιαίτερα για θεσμικούς επενδυτές όπως τα pension funds, τα οποία αγοράζουν τα ομόλογά σας μόνο εάν έχετε αξιολόγηση «ΑΑΑ».

Ήταν ένα σύστημα που έμοιαζε αξιόπιστο και τίμιο επιφανειακά. Όμως παρήγε τεράστια σύγκρουση συμφερόντων. Οι εκδότες του χρέους -κυρίως εταιρίες της Wall Street που έκοβαν και τιτλοποιούσαν προϊόντα όπως αυτά του subprime- είχαν την ευκαιρία να διαλέξουν μεταξύ αρκετών οίκων αξιολόγησης. Ως εκ τούτου, μπορούσαν να κατευθυνθούν προς τον οίκο που πίστευαν ότι θα ήταν πιο πρόθυμος να τους δώσει θετική αξιολόγηση και έτσι να μη θέσει σε κίνδυνο τη δουλειά που είχαν τόσο πολύ κοπιάσει να τελειώσουν. Είναι πολύ εύκολο να καταλάβει κανείς, εκ των υστέρων, πόσο εύκολο ήταν να διαφθαρεί αυτό το σύστημα.

Και όντως υπήρξε διαφθορά. Η επιτροπή της Γερουσίας έχει επικεντρώσει την προσοχή της σε δύο οίκους αξιολόγησης, τους Moody’s και Standard & Poor’s. Επιβεβαιώνει το χειρότερο σενάριό μας. Σε ένα e-mail στέλεχος της Standard & Poor’s υπογραμμίζει ότι θα πρέπει να υπάρξει «συνάντηση προκειμένου να προσαρμοστούν τα κριτήρια» που αφορούν σε τιτλοποιημένα στεγαστικά δάνεια καθώς «υπάρχει η απειλή να χάσουμε τη δουλειά».

Είναι ξεκάθαρο ότι ο βασικός στόχος των οίκων αξιολόγησης ήταν να ικανοποιήσουν τους πελάτες τους.

Με αυτόν τον τρόπο το χρηματοοικονομικό σύστημα ανέλαβε πολύ περισσότερο ρίσκο από ό,τι ήταν ασφαλές. Καλύτερα όλων το έχει θέσει ο κ. Paul McCulley της Pimco (ο οποίος πρώτος χρησιμοποίησε τον όρο «σκιώδες τραπεζικό σύστημα»): «Η έκρηξη του σκιώδους τραπεζικού συστήματος ήταν ο διοργανωτής του πάρτι. Ένα πάρτι με πολλά ποτά αλλά καμία εποπτεία. Ένα πάρτι στο οποίο συμμετείχαν, αλλά με ψεύτικες ταυτότητες, οι οίκοι αξιολόγησης».

Τι θα πρέπει να κάνουμε ώστε να μην επαναληφθούν τα ίδια;

Η πρόταση νόμου που εξετάζει η Γερουσία προσπαθεί να κάνει κάτι, αλλά δεν είναι αρκετό. Ο μόνος τρόπος για να λύσουμε το πρόβλημα είναι να καταστήσουμε ευκολότερες τις μηνύσεις κατά των οίκων αξιολόγησης εάν καθίσταται σαφές ότι εμπλέκονται σε καταστάσεις όπου δεν φρόντισαν να πράξουν τα απαραίτητα και μάλιστα εσκεμμένα. Ακόμη, όμως, και αυτό δεν είναι αρκετό, με δεδομένο ότι η Wall Street μπορεί να προσλάβει δικηγόρους και μάλιστα τους καλύτερους.

Αυτό που χρειαζόμαστε είναι μία δομική αλλαγή. Δεν μπορούμε, σαφώς, να επιστρέψουμε στις εποχές όπου οι οίκοι αξιολόγησης πουλούσαν στατιστικά βιβλία. Άλλωστε τα στατιστικά υπάρχουν στο Διαδίκτυο, κανείς δεν δίνει λεφτά για να τα αγοράσει.

Κάτι, όμως, πρέπει να γίνει για να δώσει τέλος στο δομικά διεφθαρμένο σύστημα των επί πληρωμή οίκων αξιολόγησης.

Ένας τρόπος έχει προταθεί από τον κ. Matthew Richardson, του Lawrence White of New York University. Βάσει αυτού, οι εταιρίες που εκδίδουν ομόλογα μπορούν να προσλάβουν έναν οίκο αξιολόγησης, όμως η SEC θα είναι αυτή που θα επιλέγει ποιος θα είναι ο οίκος.

Δεν είμαι υπέρμαχος αυτής της πρότασης. Όμως το να μην κάνεις τίποτα είναι τεράστιο λάθος. Είναι σαν να προσποιείσαι ότι η πιστωτική κρίση προκλήθηκε από ανθρώπινα, τίμια λάθη. Δεν προήλθε από αυτό. Προήλθε από ένα ευρύτατα διεφθαρμένο σύστημα. Και οι οίκοι αξιολόγησης ήταν βασικό τμήμα αυτής της διαφθοράς».