«Δεν μας αντιπροσωπεύουν». Αυτό ήταν το σύνθημα των «Ποδέμος» στην προεκλογική εκστρατεία του περασμένου Μαΐου. Το τρίτο πληθυντικό αναφέρεται στην «κάστα», μια λέξη που έχει περάσει πλέον στο ισπανικό πολιτικό λεξιλόγιο. Και το «μας» παραπέμπει στον λαό.

Η κάστα είναι το ισπανικό κατεστημένο, οι πολιτικοί και οι επιχειρηματίες που - σύμφωνα με το «Ποδέμος» - κυβερνούν τη χώρα τα τελευταία 25 χρόνια. Οι δύο αυτές κατηγορίες εναλλάσσονται στα πολιτικά αξιώματα και τα διοικητικά συμβούλια των επιχειρήσεων.

Δύο πρώην πρωθυπουργοί, ο Φελίπε Γκονθάλεθ και ο Χοσέ Μαρία Αθνάρ, είναι μέλη των ΔΣ δύο μεγάλων επιχειρήσεων. Ο μόνος εν ζωή πρώην πρωθυπουργός που αποτελεί εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα είναι ο Θαπατέρο. Και ο κατάλογος δεν περιλαμβάνει μόνο πρώην πρωθυπουργούς, αλλά επεκτείνεται σε πρώην υπουργούς, πρώην γενικούς διευθυντές κ.λπ. Αυτά τα γνωρίζουν όλοι στην Ισπανία. Όπως γράφει όμως στον ιστότοπο Open Democracy ο ισπανός καθηγητής Αντόνιο Εστέγια, μόνο το «Ποδέμος» τα έφερε δυναμικά στην επιφάνεια.

Στις τελευταίες ευρωεκλογές, το κόμμα αυτό έλαβε 5%. Καμιά δημοσκόπηση δεν είχε προβλέψει ένα τόσο καλό αποτέλεσμα. Από τότε, ένα τμήμα της ισπανικής πολιτικής και οικονομικής ελίτ έχει κηρύξει πόλεμο στο «Ποδέμος», κατηγορώντας το για λαϊκισμό, προσωπολατρία, μεσιανισμό, μαρξισμό, λενινισμό και αναρχισμό ταυτοχρόνως. Η κριτική αυτή δείχνει τη σημασία που έχει λάβει το κόμμα στην ισπανική πολιτική ζωή. Αλλά το ερώτημα παραμένει: είναι πραγματικά το «Ποδέμος» ένα λαϊκιστικό κίνημα;

Ο ισπανός καθηγητής κάνει μια διάκριση ανάμεσα στον λαϊκισμό (populism), που σημαίνει να δίνεις πολιτικές υποσχέσεις με στόχο να κερδίσεις τις εκλογές αν και γνωρίζεις ότι δεν μπορούν να εκπληρωθούν, και στην προώθηση πολιτικών προτάσεων που γνωρίζεις ότι είναι δύσκολο, αλλά όχι αδύνατο να πραγματοποιηθούν (popular-ism). Το «Ποδέμος» ανήκει, κατά την άποψή του, στη δεύτερη κατηγορία.

Τις τέσσερις τελευταίες εβδομάδες, το κίνημα αυτό αποφάσισε μέσα από μια ανοιχτή ψηφοφορία στην ιστοσελίδα του να επικεντρωθεί σε πέντε συγκεκριμένες προτάσεις. 1) Υπεράσπιση της δημόσιας εκπαίδευσης. 2) Μέτρα για την καταπολέμηση της διαφθοράς. 3) Δικαίωμα στη στέγη και τερματισμός των εξώσεων. 4) Υπεράσπιση της δημόσιας υγείας. 5) Λογιστικός έλεγχος του χρέους και μέτρα για την αναδιάρθρωσή του.

Όλες αυτές οι προτάσεις χαίρουν μεγάλης δημοτικότητας στην Ισπανία. Αν όμως οι τέσσερις πρώτες υποστηρίζονται σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό και από την κεντροαριστερά, η πέμπτη αποτελεί βασικά πρόταση του «Ποδέμος».

Ο νέος ηγέτης του Σοσιαλιστικού Κόμματος Πέδρο Σάντσεθ έχει δηλώσει ότι αν το «Ποδέμος» έρθει στην εξουσία, η Ισπανία θα επιστρέψει στη Μεγάλη Ύφεση του '29. Ένας από τους βασικούς οικονομικούς γκουρού του κόμματος, ο Χοσέ Κάρλος Ντίεθ, έχει προειδοποιήσει ότι με το «Ποδέμος» η Ισπανία θα γίνει «η Αργεντινή του 2002». Όμως οι σοσιαλιστές γνωρίζουν πολύ καλά ότι η Ύφεση του '29, όπως και η σημερινή κρίση, ξεκίνησε στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και από εκεί διαδόθηκε στις ευρωπαϊκές χώρες. Όσο για τον Ντίεθ, ο ίδιος έχει προτείνει την αναδιάρθρωση του χρέους σε ένα βιβλίο του που εκδόθηκε πρόσφατα. Δεν πρόκειται άλλωστε για κάτι πρωτότυπο ή ριζοσπαστικό: το ίδιο λένε σχεδόν όλοι οι οικονομολόγοι που μελετούν τη σημερινή ευρωκρίση. Και κανείς από αυτούς δεν έχει χαρακτηριστεί «επικίνδυνος λαϊκιστής».

Αυτό που πραγματικά προκάλεσε αναταραχή στην ισπανική πολιτική ζωή είναι δύο πρόσφατες δημοσκοπήσεις που δείχνουν ότι το «Ποδέμος» μπορεί να αποτελέσει μια από τις κύριες πολιτικές δυνάμεις σε διάστημα λίγων μηνών. Μία δημοσκόπηση μάλιστα το φέρνει στην πρώτη θέση. Θα υπέθετε λοιπόν κανείς ότι οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ θα διπλασιάσουν τώρα τις επιθέσεις τους. Αλλά αυτό είναι εν μέρει μόνο σωστό. Η Άνα Πατρίθια Μποτίν, για παράδειγμα, διάδοχος του Εμίλιο Μποτίν στη διοίκηση της Τράπεζας Σανταντέρ, δήλωσε ότι «το Ποδέμος, όπως και άλλα πολιτικά κόμματα, υποστηρίζει την οικονομική ανάπτυξη της Ισπανίας». Ο Χαβιέρ Μαρτίν, διευθύνων σύμβουλος της ίδιας τράπεζας, δήλωσε ότι είναι πρόθυμος να συναντήσει την ηγεσία του «Ποδέμος».

Το συμπέρασμα του αρθρογράφου είναι ότι οι ισπανικές ελίτ φτάνουν στο συμπέρασμα πως δεν αποκλείεται το «Ποδέμος» να κερδίσει τις εκλογές. Και προτιμούν να κολυμπήσουν με το ρεύμα, παρά εναντίον του.