Με έξι αγωγούς η Ελλάδα στον «ενεργειακό πόλεμο» της Μεσογείου

Κεντρικό ρόλο στην ενεργειακή σκακιέρα της Ν.Α. Μεσογείου διεκδικεί η Ελλάδα, με έργα 10 δισ. ευρώ. Ο EastMed, o IGB, oι σταθμοί αποθήκευσης Ρεβυθούσας και Αλεξανδρούπολης, ο Νότιος Ευρωπαϊκός Αγωγός και ο TAP.

Δημοσιεύθηκε: 19 Μαρτίου 2018 - 10:02

Χρήστος Κολώνας [email protected]

Με έξι αγωγούς μεταφοράς φυσικού αερίου και εγκαταστάσεις αποθήκευσης και αεριοποίησης LNG, η Ελλάδα διεκδικεί ρόλο στην ενεργειακή σκακιέρα της νοτιοανατολικής Μεσογείου.

Επενδυτικά σχέδια αξίας τουλάχιστον 10 δισ. ευρώ, τα οποία στηρίζονται από τις Βρυξέλλες, αποσκοπούν στην προμήθεια με ποσότητες φυσικού αερίου της Ε.Ε. Οι ανάγκες της εκτιμώνται σε επιπλέον 100 δισ. κυβικά μέτρα μέχρι το 2030 και η κούρσα για την ανακάλυψη κοιτασμάτων στη Μεσόγειο φέρνει μαζί της και εκείνη των αγωγών.

Η Ε.Ε. επιδιώκει τη διαφοροποίηση των ενεργειακών πηγών και οδεύσεων, θέλοντας την ασφάλεια εφοδιασμού. Ήδη στη Λεκάνη της Λεβαντίνης στο Ισραήλ, στην Αίγυπτο (Ζορ) και στην Κύπρο έχουν εντοπιστεί αποθέματα φυσικού αερίου 1,7 τρισ. κυβικών μέτρων. Η Ουάσιγκτον στηρίζει τις επιλογές των Βρυξελλών για τις εναλλακτικές πηγές εφοδιασμού της, ενώ την ίδια στιγμή η Ε.Ε. στα νέα σχέδια των αγωγών θέλει να αποφύγει τη διέλευσή τους μέσω Τουρκίας. Η ανησυχία, όπως αναφέρουν πηγές, για τη δημιουργία μίας «νέας Ουκρανίας» είναι έκδηλη.

Παράλληλα, η Ρωσία, ο βασικός προμηθευτής της Γηραιάς Ηπείρου με φυσικό αέριο, αναζητά νέα όδευση για τις ποσότητες της Gazprom μέσω του Turk Stream 2.

Η Ελλάδα, σε όλο αυτό το παιχνίδι μέσω της ΔΕΠΑ και εταίρων της, καθώς και άλλων ξένων μεγάλων παικτών, προσπαθεί να αποκτήσει στρατηγικό ρόλο.

Ο αγωγός EastMed

Ο αγωγός Eastern Mediterranean Pipeline («EastMed») αποσκοπεί στην απευθείας διασύνδεση των κοιτασμάτων της Νοτιοανατολικής Μεσογείου με το Ευρωπαϊκό Σύστημα Φυσικού Αερίου, μέσω της Ελλάδας. Εκτείνεται σε μήκος περίπου 1.900 χιλιομέτρων, με σχεδιαζόμενη δυναμικότητα 10 δισ. κυβικών μέτρων φυσικού αερίου ετησίως, ξεκινώντας από τα κοιτάσματα φυσικού αερίου στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο μέχρι το σημείο διασύνδεσης με τον αγωγό ΠΟΣΕΙΔΩΝ (Ελληνοϊταλικός - IGI). Το έργο, με αρχικό κόστος 5,2 δισ. ευρώ και δυνατότητα αναβάθμισης της δυναμικότητάς του στα 20 δισ. κ.μ., αποτελείται από τα παρακάτω επιμέρους τμήματα:

- 165 χλμ. περίπου υποθαλάσσιου αγωγού από την Λεκάνη της Λεβαντίνης μέχρι την Κύπρο.

- 732 χλμ. περίπου υποθαλάσσιου αγωγού από την Κύπρο έως την Κρήτη.

- 421 χλμ. περίπου υποθαλάσσιου αγωγού από την Κρήτη μέχρι την Πελοπόννησο.

- 292 χλμ. περίπου για τη διάσχιση της Πελοποννήσου μέχρι τα παράλια του Πατραϊκού κόλπου.

- 17 χλμ. περίπου υποθαλάσσιου αγωγού για τη διάσχιση του Πατραϊκού κόλπου.

- 245 χλμ. για τη διάσχιση της Δυτικής Ελλάδας μέχρι το Φλωροβούνι Θεσπρωτίας (σημείο διασύνδεσης με τον υποθαλάσσιο αγωγό Ελλάδας - Ιταλίας ΠΟΣΕΙΔΩΝ).

Στο σημείο αυτό προβλέπεται η διασύνδεση με τον υποθαλάσσιο αγωγό φ.α. Ελλάδας - Ιταλίας ΠΟΣΕΙΔΩΝ, μήκους 210 χλμ. περίπου.

Αποτελεί σύμπλεγμα υποθαλάσσιων και χερσαίων αγωγών, το οποίο θα συνδέει απευθείας τα αποθέματα φυσικού αερίου της ανατολικής Μεσογείου με την ηπειρωτική Ελλάδα, μέσω της Κύπρου και της Κρήτης, και σε συνδυασμό με τον αγωγό ΠΟΣΕΙΔΩΝ με την Ιταλία.

Τη διετία 2011-2012, η ΔΕΠΑ διερεύνησε τη δυνατότητα κατασκευής του αγωγού Eastern Mediterranean Pipeline (Eastmed), με αρχικό σχεδιασμό τη μεταφορά 8 δισ. κυβικών μέτρων ετησίως (ΔΚΜ), ισραηλινό και κυπριακό αέριο από τα κοιτάσματα της Λεβαντίνης. Η αφετηρία του θα είναι υποθαλάσσια από τα κοιτάσματα προς το Βασιλικό της Κύπρου, στη συνέχεια θα συνεχίζει την όδευσή του προς τις ακτές της Κρήτης και στη συνέχεια, μέσω της Πελοποννήσου και της Δυτικής Ελλάδος προς την Ιταλία, μέσω του αγωγού IGI-Poseidon (ΠΟΣΕΙΔΩΝ).

O EastMed γνώρισε σε δύο φάσεις έντονο ανταγωνισμό από εναλλακτικά σχέδια. Η μία ήταν τη διετία 2012-2013, όταν η Κύπρος σχεδίαζε τερματικό σταθμό εισαγωγής - εξαγωγής, αλλά οι Βρυξέλλες δεν το ενέκριναν.

Το 2014, στο έργο μαζί με τη ΔΕΠΑ μπήκε και η ιταλική Edison, με την οποία η δημόσια επιχείρηση έχει συστήσει την εταιρία ΠΟΣΕΙΔΩΝ, που περιλαμβάνει τον αγωγό Ελλάδας - Ιταλίας (IGΙ) και τον ελληνοβουλγαρικό (IGB). Η Edison συμμετέχει στην ανάπτυξη κοιτασμάτων του Ισραήλ και της Αιγύπτου, οπότε έχει κάθε λόγο να στηρίζει τον EastMed.

Το Ισραήλ σχεδίαζε επίσης τη μεταφορά των κοιτασμάτων του στην Ε.Ε. και μέσω Τουρκίας με διασύνδεση του αγωγού στο σύστημα του TANAP - TAP. Οι Βρυξέλλες, όμως, δεν θέλουν τέτοια όδευση, ανησυχώντας για τον ρόλο της Τουρκίας.

Στις 26 Απριλίου 2017, η Ε. Επιτροπή δημοσίευσε την τέταρτη πρόσκληση υποβολής προτάσεων σχετικά με τη χρηματοδότηση Ενεργειακών Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος. Στις 12 Οκτωβρίου 2017 υπεβλήθησαν 26 προτάσεις και τελικά επελέγησαν 17 έργα για συγχρηματοδότηση. Ο πίνακας με την επιλογή της Ε. Επιτροπής εγκρίθηκε από τους εκπροσώπους των κρατών-μελών στις 25.01.2018.

Σχετικά με τα έργα ελληνικού ενδιαφέροντος, ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει για τον αγωγό Eastmed της ΔΕΠΑ / IGI-Poseidon,, ο οποίος είναι το μόνο έργο στον τομέα του φυσικού αερίου που αξιολογήθηκε επιτυχώς.
Η Ευρ. Επιτροπή αξιολόγησε θετικά την πρόταση της IGI Poseidon σχετικά με το έργο EastMed και προτείνει να συγχρηματοδοτήσει τα κύρια εναπομείναντα στάδια της ανάπτυξης και ωρίμανσης του έργου με 34,5 εκατ. ευρώ.

Το ποσό καλύπτει κατά 50% το κόστος για την εκπόνηση των περιβαλλοντικών μελετών, της Μελέτης Εφαρμογής (Front End Engineering Design - FEED) καθώς και τη διενέργεια της Λεπτομερούς Υποθαλάσσιας Έρευνας (Detailed Marine Survey - DMS).

Η ΥΑΦΑ Ποσειδών συνεργάζεται με την Ε. Επιτροπή προκειμένου να υπογραφεί έως το τέλος Μαρτίου 2018 η σύμβαση επιχορήγησης (Grant Agreement), ύψους 34,5 εκατ. ευρώ από τους πόρους του προγράμματος Connecting Europe Facility για την εκπόνηση της Μελέτης Εφαρμογής (FEED) και τη διενέργεια της Λεπτομερούς Υποθαλάσσιας Έρευνας & Χαρτογράφησης (DMS).

Ο IGB

Στο παιχνίδι των οδεύσεων του φυσικού αερίου ενεργό ρόλο έχουν κι άλλα έργα ελληνικού ενδιαφέροντος.

Ένα από αυτά είναι ο IGB. Αν και πρόκειται για μικρό αγωγό, μόλις 182 χλμ., κόστους 240 εκατ. ευρώ και δυναμικότητας 3 δισ. κ.μ. ετησίως, εντούτοις θεωρείται από τα στρατηγικής σημασίας επενδυτικά σχέδια.
Ο διασυνδετήριος αγωγός Ελλάδας - Βουλγαρίας έχει και τη δυνατότητα αντίστροφης ροής. Τον υλοποιούν οι ΔΕΠΑ, Edison και η βουλγαρική BEH και αυτός αναμένεται να «κουμπώσει» με τον TAP, ώστε να δίνει αζέρικο αέριο ή ποσότητες από άλλα κοιτάσματα της Κασπίας στη γειτονική χώρα.

Ο IGB, που ξεκινά να κατασκευάζεται στο δεύτερο εξάμηνο, αποτελεί τον πρώτο κρίκο μιας αλυσίδας αγωγών που θα μπορούσε να φτάνει στην Ουκρανία καθώς και σε άλλες χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, δημιουργώντας τον Κάθετο Διάδρομο. Ο ελληνοβουλγαρικος αγωγός θα μπορεί να εφοδιάζεται και από τον πλωτό σταθμό της Αλεξανδρούπολης (FSRU Αλεξανδρούπολης) κι έχει τη δυνατότητα της αύξησης της δυναμικότητάς του στα 6 δισ. κ.μ. ετησίως.

Τον IGB δεν ήθελαν αρχικά οι Βούλγαροι, σύμφωνα με όσα διαδραματίστηκαν στα προηγούμενα χρόνια, διαπραγματευόμενοι με Ρώσους και Τούρκους για δίκτυα κι άλλων αγωγών. Τελικά το 2015 άλλαξαν στάση στο πλαίσιο και της υλοποίησης σχεδίων για τη δημιουργία ενός hub τιμολόγησης φυσικού αερίου στη Βάρνα.

FSRU Αλεξανδρούπολης

Από τα έργα-υποδομές που στηρίζουν οι ΗΠΑ είναι και ο πλωτός σταθμός αεριοποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου (FSRU) ανοικτά στην Αλεξανδρούπολη. Υλοποιείται από την Gastrade (80% όμιλος Κοπελούζου - 20% Gaslog). Το κόστος είναι στα 380 εκατ. ευρώ και έχει δυναμικότητα 3 δισ. κ.μ. αεριοποίησης ετησίως.
Το έργο «Νέο Τερματικό ΥΦΑ Βορείου Ελλάδος» συμπεριελήφθη τόσο στην τελική λίστα των 10 έργων απολύτου προτεραιότητας CESEC (Dubrovnik 10/07/2015), όσο και στην 3η λίστα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα Έργα Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος (Projects of Common Interest) περιόδου 2018-2019.

Στις 2 Οκτωβρίου 2017, ΔΕΠΑ και Gastrade υπέγραψαν Συμφωνία Συνεργασίας με αντικείμενο τη συμμετοχή της ΔΕΠΑ στο μετοχικό κεφάλαιο της Gastrade. Επίσης σε αυτό συνεργασία υπάρχει και με τη βουλγαρική BEH, ενώ θέλει να μπει και η αμερικανική Tellurian, ως προμηθευτής με ποσότητες LNG.

Ο FSRU Αλεξανδρούπολης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την προμήθεια επιπλέον ποσοτήτων φυσικού αερίου των κρατών των Βαλκανίων μέσω του IGB.

Ο Νότιος Ευρωπαϊκός Αγωγός

Ένα από τα σχέδια που επιθυμούν οι Ρώσοι να προωθήσουν είναι ο Νότιος Ευρωπαϊκός Αγωγός. Ο Νότιος Ευρωπαϊκός Αγωγός (SEEC) σχεδιάζεται για τη μεταφορά ρωσικού φυσικού αερίου 10 δισ. κ.μ. ετησίως, με δυνατότητα αναβάθμισης στα 20 δισ. κ.μ. Ξεκινά από τον Εβρο και καταλήγει στην Ιταλία (980 χλμ.) αξιοποιώντας τον IGI.

Αποτελεί συνέχεια του Turk Stream ΙΙ και τον προωθεί η Gazprom για να παρακάμψει την Ουκρανία, εφοδιάζοντας από άλλη όδευση τους πελάτες της. Οι ΗΠΑ δεν τον επιθυμούν τον αγωγό αυτό. Ωστόσο, τον στηρίζουν οι Ιταλοί και οι Γάλλοι, θέλοντας να αποφύγουν την ενεργειακή εξάρτηση από τη Γερμανία. Η χώρα αποκτά κι άλλη πηγή προμήθειας ρωσικού αερίου μέσω του βόρειου αγωγού Nord Stream 2.

Τον Νότιο Ευρωπαϊκό Αγωγό τρέχουν οι ΔΕΠΑ, Edison και Gazprom. Στις 2 Ιουνίου 2017 υπεγράφη στην Αγ. Πετρούπολη της Ρωσίας Συμφωνία Συνεργασίας (Cooperation Agreement) μεταξύ των τριών εταιριών για την ανάπτυξή του.

Η αναβάθμιση της Ρεβυθούσας

Σημαντικό ρόλο στις εναλλακτικές πηγές προμήθειας της Ε.Ε. παίζουν επίσης ο τερματικός σταθμός της Ρεβυθούσας του ΔΕΣΦΑ. Εκεί αποθηκεύονται ποσότητες υγροποιημένου αερίου (LNG). Με την κατασκευή της τρίτης δεξαμενής, θα έχει τη δυνατότητα αεριοποίησης ποσοτήτων 7 δισ. κ.μ. Το έργο θα έχει ολοκληρωθεί τον Σεπτέμβριο και ο προϋπολογισμός του είναι στα 147 εκατ. ευρώ.

Ο TAP

Το έργο που αναμφίβολα έβαλε την Ελλάδα στη διεθνή ενεργειακή σκακιέρα είναι ο αγωγός TAP. Το τμήμα Ελλάδας - Αλβανίας - Ιταλίας κατασκευάζεται και αυτή τη στιγμή το 50% του έργου επί ελληνικού εδάφους έχει ολοκληρωθεί.

Ο TAP έρχεται ως συνέχεια του δικτύου των αγωγών TANAP (Τουρκία) και SCP (Γεωργία). Το μεγάλο σύμπλεγμα των αγωγών, συνολικού μήκους 3.000 χλμ., θα μεταφέρει ποσότητες φυσικού αερίου από το κοίτασμα του Σαχ Ντενίζ ΙΙ του Αζερμπαϊτζάν, οι οποίες εκτιμάται να δοθούν στην παραγωγή το 2020.

Σε πρώτη φάση θα μεταφέρονται 10 δισ. κ.μ. ετησίως, με δυνατότητα μελλοντικής αναβάθμισης ώστε να χωράει 20 δισ. κ.μ.

Τον ΤΑP στηρίζουν οι ΗΠΑ. Μέτοχοι είναι οι εταιρείες BP, SOCAR (Αζερμπαϊτζάν), Snam (Ιταλία), Fluxys (Βέλγιο), Enagas (Ισπανία) και Axpo (Ελβετία). Το κοίτασμα του Σαχ Ντενίζ εκμεταλλεύονται οι BP, SOCAR και Total.

O ΤΑP ουσιαστικά μπλόκαρε το μεγάλο ρωσικό δίκτυο αγωγών South Stream που σχεδίαζε η Gazprom. Επίσης είχε προκριθεί το 2012, έναντι του άλλου επενδυτικού σχεδίου του Nabucco αλλά και του ελληνοϊταλικού.

Το ελληνικό τμήμα του TAP αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2019. Ο αγωγός που από την Καστοριά θα περνά στην Αλβανία έχει σαν σκοπό τη μεταφορά φυσικού αερίου προς την Ιταλία και την παροχή εναλλακτικών ποσοτήτων στις χώρες των Βαλκανίων έναντι του ρωσικού αερίου.

Τους τελευταίους μήνες, ωστόσο, όπως αναφέρουν πηγές εκτός Ελλάδας, επικρατεί έντονος προβληματισμός ως προς τη δυνατότητα του Σαχ Ντενίζ να είναι έτοιμο, ώστε να εφοδιάσει το 2020 με αέριο τον αγωγό, λόγω της οικονομικής κρίσης που αντιμετώπισε το Αζερμπαϊτζάν. Οι ίδιες πηγές θέλουν να εξετάζεται ο εναλλακτικός εφοδιασμός του από το Τουρκμενιστάν.