Η «αποκαθήλωση» Γιούνκερ και η επικράτηση Μέρκελ-Μακρόν

Βερολίνο, ανταπόκριση (Read the article in English on the right column)

Σημαντικές αλλαγές στο «ισοζύγιο δυνάμεων» της ΕΕ έχουν αρχίσει να διαφαίνονται μετά την ανάπαυλα του καλοκαιριού, όμως οι διεργασίες έχουν ξεκινήσει εδώ και έναν περίπου χρόνο, όταν ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε κατάρτιζε αθόρυβα το «σχέδιο Χ», την αναδιάρθρωση της ευρωζώνης (restructuring of the Euro area). Το είχαμε γράψει εδώ και πολλούς μήνες, καθώς συζητήθηκε για πρώτη φορά και παρουσιάστηκε από τον ίδιο σε μικρή μερίδα «υγειών» κρατών τον Φεβρουάριο του 2017.

Τώρα, όλοι αναφέρονται στην ανάγκη αναδιάρθρωσης της ευρωζώνης (ακόμα και ο Ελληνας πρωθυπουργός, αν και εννοεί άλλου είδους αναδιάρθρωση), λες και αποτελεί τη λεγόμενη κανονικότητα (state-of-play).

Χωρίς να υπάρξει ανοικτή συζήτηση και πλήρης ενημέρωση, το σχέδιο αυτό αναμένεται σιγά σιγά να εφαρμοστεί από τον γαλλογερμανικό άξονα, αφού η Γερμανίδα καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ βρήκε στο πρόσωπο του Μακρόν, τον ιδανικό παρτενέρ: Ο λόγος του θυμίζει Γιούνκερ (μετριοπαθής, υπέρ του Νότου, αγαπητός και δημοφιλής), στις πράξεις του θυμίζει τον Νικολά Σαρκοζί (εφαρμογή αντιλαϊκών μέτρων χωρίς πολλά πολλά).

Αλλωστε φέτος η Γαλλία ανακοίνωσε ότι θα μειώσει το έλλειμμα κάτω από το όριο του 3% του ΑΕΠ, για πρώτη φορά από το 2008.

Τι ακριβώς όμως περιλαμβάνει το «σχέδιο Χ»; Εχουμε γράψει ότι ο κ. Σόιμπλε «ονειρεύεται» μια μικρότερη ευρωζώνη με δημοσιονομικά και οικονομικά υγιείς χώρες και έναν δεύτερο, ευρύτερο πυρήνα δορυφόρων, που ίσως και να χρειάζεται υιοθετήσουν διπλό νόμισμα και φυσικά δεν θα συμμετέχουν στο κέντρο λήψεως αποφάσεων. Εξ όσων γνωρίζουμε, αφού έχει ήδη αποφασιστεί η έξοδος του ΔΝΤ από την Ευρώπη και η μετατροπή του ESM σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, θα υπάρχει και option για default χώρας εντός ευρωζώνης ή οικειοθελούς αποχώρησης με αποζημίωση.

Η Γερμανία δέχτηκε επίσης τη δημιουργία της θέσης του υπουργού Οικονομικών της ΕΕ, που πιθανότατα θα είναι και πρόεδρος του Eurogroup, και με αυτό τον τρόπο ο έλεγχος των δημοσιονομικών και της εφαρμογής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης θα περάσει στα χέρια των χωρών-μελών μέσω του νέου Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου.

Ας μην «ξαφνιαστούμε», εάν η αλλαγή της συνθήκης του ESM πραγματοποιηθεί στο τέλος του χρόνου, όπως άλλωστε ξέφυγε από τα λόγια του κ. Ντάισελμπλουμ πριν αρκετούς μήνες, σε συνέντευξη Τύπου του Eurogroup, όμως κανείς δεν έδωσε ιδιαίτερη σημασία.

«Don’t be surprised if it happens as early as December» είπε στο τέλος μιας απάντησής του, όταν η κάμερα έδειχνε την αίθουσα αλλά το μικρόφωνό του ήταν ανοικτό.

Η «αυτο-αποκαθήλωση» Γιούνκερ

Είναι κοινό μυστικό στον 13ο όροφο του κτιρίου της Κομισιόν ότι ο πρόεδρός της Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ είναι, μετά το καλοκαίρι, παρών-απών. Κάποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι κρατάει χαμηλούς τόνους λόγω των γερμανικών εκλογών. Ομως η αλήθεια είναι άλλη.

Γι' αυτούς που τον γνωρίζουν καλά, είδαν έναν Γιούνκερ να εκφωνεί μια καταστροφική -για τον ίδιο- ομιλία στο State-of-the-Union, όπου ήταν βασικά ένα κολάζ από προτάσεις που μάζεψε από τους επιτρόπους του και βεβαίως από την κυρία Μέρκελ.

Παρά την προστασία και το λεγόμενο δημοσιογραφικό «σπινάρισμα» που παρείχαν οι έμπιστοί του κ.κ. Σχοινάς και Σαλμάγιερ, η απουσία έμπνευσης και οδικού χάρτη για μελλοντικό σχέδιο ήταν κάτι παραπάνω από εμφανής.

Εξι μέρες πριν την ομιλία και ως πρώτο και μοναδικό ταξίδι μετά τις καλοκαιρινές διακοπές, ο κύριος Γιούνκερ ταξίδεψε στο Βερολίνο και είχε γεύμα εργασίας με την κυρία Μέρκελ. Στην ομιλία του περιείχε όλες τις γερμανικές θέσεις παρά την προσπάθεια να «σώσει» την υπόσταση της Κομισιόν ως της κινητήριας δύναμης πίσω από τις αλλαγές της ευρωζώνης που θα έρθουν. Ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι ο εκπρόσωπος τύπου της Κομισιόν Μαργαρίτης Σχοινάς βομβαρδίστηκε από ερωτήσεις δημοσιογράφων που ζητούσαν εάν ο κος Γιούνκερ θα έβλεπε ή θα μιλούσε και με άλλους αρχηγούς κρατών, γιατί ως είθισται πριν από την ομιλία αυτή παίρνει τις απόψεις όλων. Οι απαντήσεις του κου Σχοινά δεν έδωσαν περισσότερη καθαρότητα και έτσι μια μέρα πριν την ομιλία δεν υπήρχαν συγκεκριμένα ονόματα (και φαινόταν ότι δεν ήξερε με ποιους υπήρξε επικοινωνία). 

Στην ομιλία μάλιστα υπήρχε και η θέση του κ. Σόιμπλε ότι όλες οι χώρες της ΕΕ πρέπει να υιοθετήσουν το ευρώ.

Ο κ. Γιούνκερ το είπε τόσο άτσαλα, που για πρώτη φορά ο εκπρόσωπος Τύπου Μαργαρίτης Σχοινάς αναγκάστηκε να κάνει διευκρίνιση στα μέσα ενημέρωσης και να «ξαναερμηνεύσει» τι εννοούσε ο πρόεδρος της Κομισιόν.

Και να ήταν μόνο αυτό; Για τους καλά γνωρίζοντες, στον κ. Γιούνκερ αρέσει να αλλάζει τις ομιλίες, να βγαίνει εκτός κειμένου (προκαλώντας πονοκεφάλους στο επιτελείο, όταν πέρυσι για παράδειγμα κυκλοφόρησαν δύο ομιλίες) και να βάζει «φωτιά» στα σημεία που εκείνος θεωρεί casus belli.

Φέτος, όπως ανέφεραν και οι FT, οι θέσεις του προέδρου της Κομισιόν είναι σαν ουτοπικό όνειρο και δεν πρόκειται να εφαρμοστούν.

«Δίνει την εικόνα ενός ομοσπονδιακού εγχειρήματος, αλλά είναι η δική του περσόνα, ο δικός του ρόλος», ανέφερε ένας διπλωμάτης εκτός ευρωζώνης στους FT.

«Είπε ότι έτσι θέλει να γίνει, αλλά ξέρει πως δεν θα συμβεί». Πράγματι, η ικανότητα του κ. Γιούνκερ να διαβάζει πολύ καλά το πολιτικό κλίμα προσθέτει άλλη μια πιθανότητα στις πολιτικές εξελίξεις: Μήπως εξετάζει το ενδεχόμενο να αποσυρθεί πριν τη λήξη της θητείας του; Η πιθανότητα αυτή σίγουρα έχει περάσει από το μυαλό του.

Το μεγάλο «φάουλ»

Αν υπάρχει ένα στοιχείο που φαίνεται να τον ενδιαφέρει, αυτό είναι η υστεροφημία του. Ομως, αν κοιτάξει κανείς το πρόγραμμά του είναι όχι μόνο ιδιαίτερα «ελαφρύ», αλλά και προκαλεί ερωτήματα για τους αξιωματούχους που βλέπει το ότι δεν κατηγοριοποιούνται ως «παίκτες πρώτης γραμμής».

Το βαρύ φορτίο μοιράστηκε στους επιτρόπους του ενώ την ώρα που αρκετοί βρίσκονταν στη Νέα Υόρκη για τη σύνοδο των Ηνωμένων Εθνών, ο ίδιος ήταν (στο δεύτερο ταξίδι του) και πάλι στη Γερμανία, για να μιλήσει για 9 λεπτά στα 75α γενέθλια του «φίλου» του κ. Σόιμπλε. Ηταν όντως τόσο πιο σημαντικό; Στο κάτω κάτω, αν διαβάσει κάποιος την ομιλία του, μάλλον αυτογκόλ έβαλε στην υστεροφημία του ως του ενωτικού και φιλο-νότιου κ. Γιούνκερ. Ή μήπως όχι;

Η ομιλία ήταν στα γερμανικά. Ζητήσαμε και πήραμε την επίσημη μετάφραση από το γραφείο Τύπου της Κομισιόν, καθώς δόθηκαν μόνο κάποια κύρια σημεία στους δημοσιογράφους.

Κατά τον κ. Γιούνκερ, ο κ. Σόιμπλε είναι πλέον:

1. Το πιο ταιριαστό πολιτικό ταίρι του.

2. Δουλεύουν πάντα πολύ καλά μαζί (!) -(που πήγαν άραγε οι τσακωμοί για το Grexit;).

3. Θέλει τον κ. Σόιμπλε και την κα Μέρκελ να παραμείνουν, γιατί αυτό είναι για το καλό της ΕΕ. (Ο κολλητός φίλος του κ. Γιούνκερ, Μάρτιν Σουλτς αφέθηκε στη «μοίρα» του;).

4. Ο κ. Σόιμπλε είναι άνθρωπος που συμβιβάζεται γιατί είναι δημοκράτης (Ξεχνάει ο κ. Γιούνκερ ότι ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών έφερνε την Ελλάδα στο χείλος της καταστροφής σε κάθε διαπραγμάτευση, για να περάσει ακριβώς εκείνα που ήθελε;).

5. Ο κ. Σόιμπλε είναι άνθρωπος των λύσεων (ή της δικής του ή Grexit, όπως έλεγε παλαιότερα ο κ. Γιούνκερ, που παραδέχθηκε ουκ ολίγες φορές δημοσίως ότι ο κ. Σόιμπλε επιθυμούσε διακαώς να πετάξει την Ελλάδα έξω από το ευρώ).

6. Η ΕΕ χρωστάει πολλά στον κ. Σόιμπλε! (Τρία μνημόνια για την Ελλάδα, δύο για την Πορτογαλία, ένα για την Ιρλανδία, τον κατακερματισμό του κυπριακού τραπεζικού συστήματος. Σε όλα αυτά πρωτοστάτης ήταν ο κ. Σόιμπλε. Και τώρα αναμένουμε την αναδιάρθρωση της ευρωζώνης κατά τα γερμανικά πρότυπα).

7. Ο κ. Σόιμπλε δεν λέει κακίες για άλλους.

8. Ο κ. Σόιμπλε έκανε τον κόσμο καλύτερο (με το δόγμα της λιτότητας;).

Ο Γιούνκερ προφανώς και μιλούσε σε γερμανικό ακροατήριο αλλά γνώριζε πολύ καλά ότι η ομιλία του μεταδιδόταν ζωντανά από το κανάλι της Κομισιόν. Και βεβαίως όλοι θα την άκουγαν. Προτίμησε ωστόσο να πει τα πιο πάνω, βάζοντας σε ρίσκο τη δική του «ακεραιότητα» και τα δικά του λεγόμενα, που αντικρούουν τις φιλικές κορώνες του «φιλευρωπαϊστή» Σόιμπλε.

Το 2019 είναι ένα κρίσιμο έτος καθώς όλες οι καρέκλες ηγεσίας της ΕΕ και της ΕΚΤ θα αδειάσουν και το «μαγείρεμα» άρχισε από τώρα μεταξύ Μέρκελ και Μακρόν, καθώς η Γερμανία ετοιμάζεται για πρώτη φορά να χτυπήσει και τη θέση του Μάριο Ντράγκι και άλλη μία...

Βέβαια, η στάση Γιούνκερ, που κατά πρώτη ανάγνωση μπορεί να φαίνεται αυτοκαταστροφική, κατά δεύτερη φαίνεται ότι απλά αποδέχθηκε την επανεκλογή Μέρκελ...

Ο χρησμός Μέρκελ για τον μέλλον Σόιμπλε

Κατά την ομιλία της, η καγκελάριος ευχήθηκε στον κ. Σόιμπλε να περάσει περισσότερο χρόνο με την οικογένειά του και να κάνει πράγματα που του αρέσουν. Αυτό ερμηνεύτηκε ότι δεν θα ξαναδούμε τον κ. Σόιμπλε στο υπουργείο Οικονομικών και ίσως στην πολιτική σκηνή της Γερμανίας μετά τις εκλογές. Σε ένα συνασπισμό, το δεύτερο κόμμα έχει δικαίωμα να διαλέξει ένα «πρώτο» υπουργείο, που αυτή τη φορά μάλλον θα είναι το Οικονομικών και όχι το Εξωτερικών.

Οπως μας διεμήνυσε όμως Γερμανός διπλωμάτης, ο κ. Σόιμπλε θα παραμείνει είτε στο προσκήνιο είτε στο παρασκήνιο, γιατί ως «νονός» του «πλάνου Χ» θα το φέρει και σε εφαρμογή. Είτε από κάποιο άλλο υπουργείο, είτε ως σύμβουλος της καγκελαρίου. Και πριν βιαστούν κάποιοι να πανηγυρίσουν το τέλος της λιτότητας, η πηγή ανέφερε ότι ίσως η αλλαγή στο υπουργείο Οικονομικών της Γερμανίας να συμφέρει το ίδιο το Βερολίνο να παρουσιάσει, έστω επιφανειακά, μια πιο διαλλακτική μορφή, ενώ επί της ουσίας το δόγμα της λιτότητας δεν θα πάει πουθενά...

* Δείτε την ομιλία Γιούνκερ στην εκδήλωση για τα 75α γενέθλια του Β. Σόιμπλε (στα αγγλικά) στη στήλη Συνοδευτικό Υλικό.