«Χωλαίνουν» οι εξαγωγές, παρά τις «θυσίες» στα κόστη

Σημαντική υστέρηση στην εξέλιξη των εξαγωγών εγχώριων προιόντων και υπηρεσιών, σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης, που εφάρμοσαν προγράμματα προσαρμογής, διαπιστώνει μελέτη της Eurobank, η οποία παρουσιάστηκε κατά τη διάρκεια της φετινής εκδήλωσης «Go International».

Σύμφωνα με τα στοιχεία της μελέτης, την οποία εκπόνησε η Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών της τράπεζας, το μερίδιο αγοράς των ελληνικών προιόντων και υπηρεσιών στο παγκόσμιο εμπόριο διαμορφώθηκε το 2015 στο 0,3%, όσο, δηλαδή, ήταν και το 1995.

Το ενδιαφέρον είναι ότι καθ όλη τη διάρκεια της 20ετίας, το μερίδιο αυξήθηκε ελαφρώς, μόνο για σύντομο χρονικό διάστημα (σ.σ το 2004), φθάνοντας στο 0,4%, για να υποχωρήσει εκ νέου και να παραμείνει στο 0,3% ως σήμερα.

Η Ελλάδα παραμένει διαχρονικά μια μικρή «κλειστή» οικονομία, με το μέσο λόγο εξαγωγών και εισαγωγών προιόντων και υπηρεσιών να διαμορφώνεται στο 56,2% του ΑΕΠ, αισθητά χαμηλότερα από το μέσο όρο της Ευρωζώνης (75,7%).

Η ανάκαμψη των εξαγωγών, ως ποσοστό επί του Ακαθάριστου Εθνικού Προιόντος (ΑΕΠ), μετά την ένταξη της χώρας σε πρόγραμμα προσαρμογής της οικονομίας (σ.σ 2010) οφείλεται κατά κύριο λόγο, σύμφωνα με τη μελέτη, στην υποχώρηση των άλλων συνιστωσών του ΑΕΠ.

Έτσι, το μεν μερίδιο των εξαγωγών εκτοξεύτηκε ως ποσοστό επί του ΑΕΠ από το 19% το 2009 στο 30,2% το 2016, σε απόλυτα, όμως, μεγέθη οι συνολικές εξαγωγές παραμένουν χαμηλότερες σε σχέση με το 2008.

Αντίθετα, χώρες της Ευρωζώνης, οι οποίες βρέθηκαν επίσης στη δίνη της κρίσης, αλλά εξήλθαν επιτυχώς από τα προγράμματα (Ιρλανδία, Πορτογαλία, Κύπρος), έχουν καταγράψει αύξηση εξαγωγών από 20% ως 77% στο διάστημα 2010-16.

Το ανησυχητικό είναι ότι οι επιδόσεις των εξαγωγών παραμένουν χαμηλές, παρά τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας σε όρους σχετικού μισθολογικού κόστους.  

Η εξήγηση, κατά τη μελέτη, οφείλεται αφενός στους υφιστάμενους περιορισμούς, που επιβάλει το κανονιστικό πλαίσιο της αγοράς (σ.σ η Ελλάδα συνεχίζει να υπολείπεται του μέσου όρου των χωρών του ΟΟΣΑ), αφετέρου στην κόπωση της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας (σ.σ τη διετία 2014-16), η οποία λειτουργεί ανασταλτικά στην περαιτέρω βελτίωση της ανταγωνιστικότητας.  

Η διάρθρωση των εξαγωγών

Ο τουρισμός έχει τη μεγαλύτερη συνεισφορά, με τις εξαγωγές ταξιδιωτικών υπηρεσιών να συνεισφέρουν το 2016 το 7,5% του ΑΕΠ. Ακολουθεί η ναυτιλία με συνολική συνεισφορά 6,1% ( στοιχεία ΙΟΒΕ 2013) και άμεση συνεισφορά 3,5%( στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ 2015).

Στους υπόλοιπους τομείς τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των εξαγωγών δεν είναι ενθαρρυντικά. Τα εγχώρια προιόντα και υπηρεσίες χάνουν μερίδιο αγοράς στις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας, ενώ οι εξαγωγές προιόντων τεχνολογίας παραμένουν πολύ χαμηλές.

Οι εγχώριες εξαγωγές αφορούν κυρίως σε προιόντα  παραδοσιακών κλάδων μεταποίησης, όπως τα πετρελαιοειδή, τα λάδια και λίπη, τα καπνικά προιόντα κά. Τα χρόνια της κρίσης οι εξαγωγές παρουσίασαν τάση συγκέντρωσης σε μικρότερο αριθμό προιόντων.

Η παραπάνω εξέλιξη πλήττει μεν τη διαφοροποίηση των εξαγωγών αλλά δυνητικά αυξάνει τη δύναμη αγοράς των εγχώριων εξαγωγικών εταιρειών, τάση που θα μπορούσε να ενισχυθεί περαιτέρω μέσω συγχωνεύσεων και εξαγορών σε σημαντικούς κλάδους της μεταποιητικής βιομηχανίας.

Κλειδί η προσέλκυση ξένων επενδύσεων

Η προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων και η εφαρμογή μέτρων και κινήτρων που θα υποβοηθήσουν την μεταστροφή του υφιστάμενου παραγωγικού ιστού σε εξωστρεφείς δραστηριότητες αποτελούν, σύμφωνα με τη Eurobank, τις βασικές προυποθέσεις για να αναστραφεί η εικόνα και οι εξαγωγές να ανέλθουν σε επίπεδα που αντιστοιχούν στη επιτευχθείσα βελτίωση της ανταγωνιστικότητας.

Η μελέτη προτείνει τη δημιουργία φιλικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος για νέες επενδύσεις αποτελεί, μέσω της υλοποίησης του προγράμματος των ιδιωτικοποιήσεων, του εκσυγχρονισμού της δημόσιας διοίκησης και της επιτάχυνσης της διαδικασίας απονομής δικαιοσύνης (πτωχευτικός νόμος, προπτωχευτική διαδικασία κά).

Η αξιοποίηση του νέου θεσμικού πλαισίου για την αντιμετώπιση του προβλήματος των μη εξυπηρετούμενων – επιχειρηματικών- δανείων θα αποτελέσει ένα από τα εργαλεία προσέλκυσης επενδύσεων, την ώρα μάλιστα που η διαθέσιμη εγχώρια ρευστότητα είναι περιορισμένη. 

Επιπρόσθετα, προτείνεται να χορηγηθούν κίνητρα για έρευνα και ανάπτυξη καθώς και για στρατηγικές συνεργασίες ώστε να αυξηθεί ο βαθμός συγκέντρωσης, να δημιουργηθούν οικονομίες κλίμακος και οι επιχειρήσεις να αποκτήσουν την ευχέρεια χρηματοδότησης επενδύσεων που θα ενισχύσουν την εξαγωγική τους παρουσία ή έστω θα υποκαταστήσουν εισαγωγές. 

Συνεπικουρικά θα λειτουργήσουν η προώθηση περισσότερων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στις αγορές προιόντων και υπηρεσιών, η θεσμοθέτηση απλού και κυρίως σταθερού φορολογικού συστήματος, με μείωση των συντελεστών φορολόγησης κερδών, η εξυγίανση του υφιστάμενου καθεστώτος επιστροφής ΦΠΑ από εξαγωγές, οι επενδύσεις σε υποδομές ( οδικοί άξονες, αεροδρόμια, λιμάνια δίκτυα τηλεπικοινωνιών και πληροφορικής) καθώς και η απλοποίηση των διαδικασιών απόκτησης πιστοποιητικών, διενέργειας ελέγχων και εκτελωνισμού προιόντων.