Η χαμένη... Διαύγεια στη λειτουργία του ελληνικού Δημοσίου

Ας υποθέσουμε πως κάποιος αναζητεί τον αριθμό των εργαζομένων στο δημόσιο και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα.

Σπεύδει, λοιπόν, στον σχετικό δικτυακό τόπο (http://apografi.yap.gov.gr/) και πέφτει πάνω σε έναν πίνακα, ο οποίος ανανεώνεται κάθε μήνα, με τους υπαλλήλους που μισθοδοτούνται από το κρατικό ταμείο. Ο πίνακας έχει ξεχωριστά στοιχεία για τους μόνιμους, ξεχωριστά για όσους είναι με συμβάσεις (χωρίς να μαθαίνουμε τη χρονική διάρκεια των συμβάσεων κ.λπ.) και πρόσθετα στοιχεία για όσους απασχολούνται στις κρατικές εταιρείες που ελέγχει κάθε υπουργείο.

Μαθαίνουμε, για παράδειγμα, πως τον Σεπτέμβριο οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) απασχολούσαν, ως τακτικό προσωπικό, 82.671 υπαλλήλους. Απασχολούσαν επιπλέον και 24.428 υπαλλήλους, που τους εντοπίζουμε στον πίνακα του «εκτάκτου προσωπικού ορισμένου χρόνου - συμβάσεις έργου - ωρομίσθιοι». Στον τρίτο πίνακα, με το «τακτικό προσωπικό» των Νομικών Προσώπων Ιδιωτικού Δικαίου (ΝΠΙΔ), βλέπουμε πως οι ΟΤΑ απασχολούσαν άλλους 6.307 υπαλλήλους.

Από τον τέταρτο πίνακα, με το «έκτακτο προσωπικό ΝΠΙΔ» μαθαίνουμε πως στα τέλη Σεπτεμβρίου απασχολούσαν και άλλους 5.841 υπαλλήλους. Δηλαδή το συνολικό προσωπικό, διαφόρων κατηγοριών, στους ΟΤΑ έφτανε στα τέλη Σεπτεμβρίου τις 119.247 υπαλλήλους.

Στον συγκεκριμένο δικτυακό τόπο δεν υπάρχει κανένα άλλο στοιχείο πέραν του αριθμού των υπαλλήλων (για όσους έχουν το κουράγιο να κάνουν τις προσθέσεις). Κανένα στοιχείο για τη μισθολογική δαπάνη ανά υπουργείο ή κατηγορία προσωπικού, κανένα στοιχείο για τις δαπάνες για υπερωρίες και τα άλλα πρόσθετα/έκτακτα έξοδα κ.λπ.

Το ελληνικό δημόσιο θεωρεί πως εξαντλεί την υποχρέωση ενημέρωσης των πολιτών για το προσωπικό του στον πίνακα που «ανεβάζει» κάθε μήνα. Κατά τα άλλα, η ιστοσελίδα «φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα πολύτιμο εργαλείο πληροφόρησης για τους πολίτες»…

Αντίστοιχη είναι η εικόνα και σε άλλους δικτυακούς τόπους που δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο της Διαύγειας ή της «ανοικτής διακυβέρνησης», αλλά στην ουσία μεταδίδουν μόνο επιλεκτικά στοιχεία, τα οποία έχουν περάσει από την κρησάρα της πολιτικής ηγεσίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα δεδομένα για την απασχόληση και τις συντάξεις που συγκεντρώνει το υπουργείο Εργασίας.

Ακόμα και σήμερα είναι δύσκολο να καταλάβουμε ποιος είναι ο μέσος όρος ηλικίας όσων λαμβάνουν πρόωρες συντάξεις, ποια είναι η μέση σύνταξή τους, πόσοι έχουν φύγει με προγράμματα εθελουσίας από τράπεζες ή άλλους πρώην κρατικούς φορείς κ.λπ. Παρά τον πλούτο των δεδομένων, ελάχιστα φτάνουν στους πολίτες, παρά τις υποσχέσεις για λογοδοσία, όπως επισημαίνουν όσοι παρακολουθούν την υπόθεση.

Το πρόβλημα με την ποιότητα, το εύρος, αλλά και τη δυνατότητα αξιοποίησης των τεράστιων δεδομένων που αφορούν στη λειτουργία του δημοσίου παραδέχεται και η κυβέρνηση. Όπως επισημαίνεται, στο σχέδιο ψηφιακής στρατηγικής που είχε τεθεί προ εβδομάδων σε διαβούλευση, αν και σε ορισμένους δείκτες η χώρα μας παίρνει καλή βαθμολογία στην «ανοικτή διακυβέρνηση», τελικά βουλιάζει στις τελευταίες θέσεις της ευρωπαϊκής κατάταξης με βάση την επίπτωση/αξιοποίηση των δεδομένων για κοινωνικούς και οικονομικούς σκοπούς.

Στο κείμενο της διαβούλευσης επισημαίνεται πως αποτελεί προτεραιότητα για την κυβέρνηση τόσο η ενοποίηση των διαφόρων μητρώων/βάσεων δεδομένων, αλλά κυρίως η αναβάθμισή τους ώστε να προσφέρουν πρόσφατα και έγκυρα στοιχεία. Όπως αναφέρεται στο κείμενο, «προκειμένου να αυξηθεί η χρηστικότητα των ανοικτών δεδομένων (και κατ’ επέκταση η αξιοποίησή τους με οικονομικούς και κοινωνικούς όρους), είναι απαραίτητο αυτά να διατίθενται «με συγκεκριμένη άδεια χρήσης, σε μορφές αναγνώσιμες από μηχανές και να ενημερώνονται τακτικά (με την κατάλληλη σήμανση και των προηγούμενων δεδομένων ως αρχειοθετημένων), με τεκμηρίωση σε επίπεδο μεταδεδομένων», αλλά κυρίως να διατίθενται «στο σύνολό τους, χωρίς την εφαρμογή κάποιου φίλτρου».

Τέλος, «για το υποσύνολο των ανοικτών δεδομένων από την “υποδομή διασυνδεδεμένων κρατικών μητρώων” θα πρέπει να διασφαλίζεται η ποιότητά τους, ενδεχομένως με τη δυνατότητα των χρηστών να επισημάνουν ανακρίβειες προς διόρθωση».

Είναι, πάντως, χαρακτηριστικό πως σε μία από τις αξιολογήσεις για τα «ανοικτά δεδομένα», η μοναδική κατηγορία που η χώρα μας παίρνει «πράσινο» και στα δέκα κριτήρια είναι τα δρομολόγια των μέσων μαζικής μεταφοράς!

Ποια είναι τα κριτήρια; Αν υπάρχουν τα δεδομένα, αν είναι διαθέσιμα μέσω Διαδικτύου, αν προσφέρονται σε επεξεργάσιμη μορφή, αν είναι επικαιροποιημένα τα στοιχεία, αν είναι εύκολο να βρεις την πληροφορία που ψάχνεις στα συγκεκριμένα στοιχεία κ.λπ.

Η Διαύγεια

Η περίπτωση του συστήματος Διαύγεια, όπου δημοσιεύονται καθημερινά χιλιάδες αποφάσεις δημοσίων οργανισμών με δαπάνες, είναι χαρακτηριστική. Αν κάποιος ψάχνει συγκεκριμένη, παλαιότερ πληροφορία, είναι δύσκολο να την εντοπίσει. Γι’ αυτό π.χ. κάποιοι προτείνουν να προστεθούν επεξεργάσιμα δεδομένα όπως π.χ. το ΑΦΜ του προμηθευτή του δημοσίου. Βεβαίως και λειτουργούν διάφορες εφαρμογές με βάση τη Διαύγεια, που έχουν αναπτύξει ερευνητικοί φορείς ή ιδιώτες, αλλά και πάλι είναι «κουτσές» αφού χρειάζεται μεγάλος κόπος για τη μετατροπή των δεδομένων σε αξιοποιήσιμη μορφή.

Στην κυβέρνηση φαίνεται, πάντως, ότι έχουν αντιληφθεί πως εκτός από τη λογοδοσία, η καλύτερη αξιοποίηση της πληροφορίας που είναι συγκεντρωμένη σε διάφορα μητρώα θα βελτιώσει και τη λειτουργία του δημοσίου και το επίπεδο εξυπηρέτησης των πολιτών. Γι’ αυτό και στο κείμενο της ψηφιακής στρατηγικής αναφέρεται πως στόχος είναι «να διασφαλισθεί η ακεραιότητα, η εκκαθάριση και η διασύνδεσή τους, προκειμένου να μετατραπούν σε μια κρίσιμη και άξια εμπιστοσύνης “υποδομή διασυνδεδεμένων κρατικών μητρώων”.

Η υποδομή αυτή (που θα μπορεί να περιέχει ανοικτά, κλειστά ή ιδιωτικά δεδομένα), θα συμβάλει στην ανάπτυξη εμπιστοσύνης σε όλο το κοινωνικό και επιχειρηματικό πλέγμα, μειώνοντας το κόστος λειτουργίας και συντήρησης της πλεονάζουσας πληροφορίας στους φορείς και περιορίζοντας τα δεδομένα που ζητά η δημόσια διοίκηση από τους πολίτες και τις επιχειρήσεις…».

Προς τις κατευθύνσεις αυτές «θα συγκροτηθούν ομάδες εργασίας για ανοικτά δεδομένα που θα έχουν ως στόχο να οργανώσουν ολόκληρο τον κύκλο ζωής των ανοικτών δεδομένων προς τις πλατφόρμες data.gov.gr και geodata.gov.gr.

Σε συνάφεια με την προτεραιότητα αυτή είναι η παρακολούθηση της εξέλιξης του “Σχεδίου Δράσης για την Ανοικτή Διακυβέρνηση 2016-2018”, που υλοποιήθηκε από την Ομάδα Διοίκησης Έργου OGP και περιλαμβάνει σημαντικές δεσμεύσεις για το “άνοιγμα” των δημόσιων δεδομένων».