Πώς το Υπερταμείο αλλάζει τα δεδομένα

Σύμφωνα με βροχή δηλώσεων υπουργών, οι ΔΕΚΟ που μεταβιβάζονται στο Υπερταμείο (στην υπό ίδρυση Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας ΑΕ - ΕΕΣΠ ΑΕ) δεν ιδιωτικοποιούνται. Κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν πως «θα κάνει και κάποιες ιδιωτικοποιήσεις».  

Ομως, αν εφαρμοστεί η νομοθεσία για τη λειτουργία του Υπερταμείου, αλλά και η συμφωνία με τους δανειστές για την τύχη των περιουσιακών στοιχείων που μεταβιβάζονται στην ΕΕΣΠ ΑΕ, θα αλλάξουν πολλά στον τρόπο διοίκησης των κρατικών εταιρειών και στη διαχείριση των κρατικών ακινήτων.

Η διοίκηση της τελευταίας μπορεί να χρησιμοποιεί κάθε μέθοδο που κρίνει κατάλληλη για την αξιοποίησή τους. Τι θα κάνει το Ταμείο Ιδιωτικοποιήσεων (ΤΑΙΠΕΔ); Θα συνεχίσει τη λειτουργία του υπό την ομπρέλα της ΕΕΣΠ, αλλά με ημερομηνία λήξης που συνδέεται με την πώληση/παραχώρηση των περιουσιακών στοιχείων που θα διατηρήσει. Ορισμένα, όπως για παράδειγμα τα ΕΛΤΑ ή τα μικρά περιφερειακά αεροδρόμια, θα μεταφερθούν στο Υπερταμείο.

Ο νόμος του περασμένου Μαΐου για το τρίτο μνημόνιο επιτρέπει στη διοίκηση της ΕΕΣΠ ΑΕ να χρησιμοποιεί μεθόδους αξιοποίησης που ξεκινούν από την πώληση (δηλαδή την ιδιωτικοποίηση...), τη μεταβίβαση οποιωνδήποτε εμπράγματων ή ενοχικών δικαιωμάτων, τη μίσθωση, την παραχώρηση του δικαιώματος χρήσης ή αξιοποίησης, την ανάθεση της διαχείρισης και φτάνουν μέχρι την τιτλοποίηση απαιτήσεων και τη μετοχοποίηση μέσω διαδικασίας βιβλίου προσφορών (γνωστή ως bookbuilding).

Στην ΕΕΣΠ μεταβιβάζονται όλες οι κρατικές επιχειρήσεις και τα κρατικά ακίνητα. Μάλιστα, στο συμπληρωματικό μνημόνιο του καλοκαιριού επισημαίνεται πως «έχει γίνει κατανοητό ότι οι εξαιρέσεις από τη συνολική ακίνητη περιουσία και τις κρατικές εταιρείες του Ελληνικού Δημοσίου θα γίνουν σε στέρεες βάσεις και αφού συμφωνηθούν από κοινού από τους θεσμούς και τις ελληνικές αρχές». Προαπαιτούμενο της συμπληρωματικής συμφωνίας είναι πως μέχρι τον Δεκέμβριο η κυβέρνηση θα έχει κατάλογο και χρονοδιάγραμμα μεταφοράς των περιουσιακών στοιχείων στο Υπερταμείο.

Μέχρι στιγμής έχει συμφωνηθεί η μεταβίβαση των συμμετοχών του δημοσίου σε ΟΑΣΑ, ΟΣΥ, ΣΤΑΣΥ, ΟΣΕ, ΟΑΚΑ, ΕΛΤΑ, ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ, Κτιριακές Υποδομές, ΕΛΒΟ, Αττικό Μετρό και ΔΕΗ. Οι συμμετοχές στις ΔΕΚΟ θα μεταφερθούν στην υπό ίδρυση Εταιρεία Δημοσίων Συμμετοχών ΑΕ (ΕΔΗΣ ΑΕ), ενώ θυγατρική του Υπερταμείου θα είναι και η Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου (ΕΤΑΔ), η οποία έχει υπό τον έλεγχό της περί τις 70.000 κρατικά ακίνητα. Ο τρίτος βραχίονας είναι το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) και ο τέταρτος, το ΤΑΙΠΕΔ.

Η τύχη των περιουσιακών στοιχείων θα αποφασιστεί από το διοικητικό συμβούλιο του Υπερταμείου, το οποίο θα διοριστεί από το Εποπτικό Συμβούλιο. Η σύνθεση του Εποπτικού Συμβουλίου συμφωνήθηκε τις τελευταίες ημέρες μεταξύ κυβέρνησης και θεσμών. Το μνημόνιο προβλέπει τόσο τη διαδικασία επιλογής του διοικητικού συμβουλίου της ΕΕΣΠ ΑΕ, όσο και του διευθύνοντος συμβούλου (CEO). Aναφέρεται πως θα δημιουργηθεί short list υποψηφίων, ώστε η τελική επιλογή να γίνει από το Εποπτικό Συμβούλιο.

Με βάση την αρχική συμφωνία, το Δ.Σ. της εταιρείας έπρεπε να έχει συγκροτηθεί σε σώμα εντός του Σεπτεμβρίου, ώστε μέσα στον επόμενο μήνα να έχει ολοκληρωθεί ο κανονισμός και να έχει εγκριθεί από τη γενική συνέλευση.

Μέσα στον Νοέμβριο προβλεπόταν πως θα έχουν επιλεγεί και τα διοικητικά συμβούλια των θυγατρικών (ΤΑΙΠΕΔ, ΕΤΑΔ και Εταιρεία Δημοσίων Συμμετοχών ΑΕ - ΕΔΗΣ), με την εξαίρεση του ΤΧΣ.

Ειδικά για τα μέλη του Δ.Σ. των κρατικών εταιρειών που περνούν υπό την ομπρέλα της ΕΔΗΣ ΑΕ αναφέρεται πως «όλα τα μέλη του Δ.Σ. των ως άνω εταιρειών επιλέγονται από Επιτροπή Επιλογής επί τη βάση επαγγελματικών κριτηρίων, κατάλληλων για την εκπλήρωση των σκοπών καθεμιάς εξ αυτών...». Ενα μέλος του Δ.Σ. προτείνεται προς εκλογή από τον υπουργό Οικονομικών. Χαρακτηριστική ως προς αυτό η αποστροφή του Ευ. Τσακαλώτου ότι με τη μεταβίβαση των ΔΕΚΟ «γλιτώνουμε από τα ρουσφέτια».

Ο νόμος προβλέπει επίσης πως μέλη των διοικητικού συμβουλίου ή των οργάνων της ΕΕΣΠ ΑΕ μπορούν να επιλεγούν "μόνο ανεπίληπτα πρόσωπα" ενώ "οι ιδιότητες βουλευτή, μέλους της κυβερνήσεως, στελέχους Υπουργείου ή άλλης δημόσιας αρχής ή η ιδιότητα στελέχους των οργάνων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου είναι ασυμβίβαστες με εκείνη της ιδιότητας μέλους οργάνων της εταιρείας".

Πώς θα λειτουργεί το Εποπτικό Συμβούλιο

Η ΕΕΣΠ ιδρύεται με αρχικό μετοχικό κεφάλαιο 40.000.000 ευρώ και διάρκεια ζωής 99 ετών, με στόχο να αξιοποιεί τα περιουσιακά στοιχεία για να «συνεισφέρει πόρους για την υλοποίηση της επενδυτικής πολιτικής της χώρας» και για «να συμβάλει στην απομείωση των οικονομικών υποχρεώσεων της Ελληνικής Δημοκρατίας».

Το Υπερταμείο θα λειτουργεί με Εποπτικό Συμβούλιο πενταετούς θητείας, το οποίο θα διορίζει και θα εποπτεύει το Διοικητικό Συμβούλιο, ενώ θα εγκρίνει ακόμα και τις αμοιβές των μελών του Δ.Σ. Το Εποπτικό Συμβούλιο ασκεί σύμφωνα με το σχέδιο νόμου ασφυκτικό έλεγχο σχεδόν σε κάθε απόφαση για τη λειτουργία της νέας εταιρείας, από την ίδρυση θυγατρικών και τις αμοιβές μέχρι την εταιρική διακυβέρνηση.

Τρία μέλη του Εποπτικού Συμβουλίου επιλέγονται από το ελληνικό δημόσιο (με σύμφωνη γνώμη των δανειστών) και δύο μέλη -μεταξύ των οποίων και ο πρόεδρος- από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας. Ο ουσιαστικός έλεγχος των δανειστών στη λειτουργία του Υπερταμείου προκύπτει από το γεγονός πως όλες οι αποφάσεις λαμβάνονται «κατόπιν θετικής ψήφου τουλάχιστον τεσσάρων μελών».

Προβλέπεται πως τόσο οι δανειστές, όσο και το ελληνικό δημόσιο μπορούν να ζητήσουν την ανάκληση μέλους του Εποπτικού Συμβουλίου για συγκεκριμένους λόγους. Ομως η τελική απόφαση ανάκλησης του διορισμού ανήκει στον φορέα (Ελλάδα, δανειστές) που τον διόρισε. Το διοικητικό συμβούλιο αποτελείται από 5 έως 7 μέλη που εκλέγονται για τετραετή θητεία με απόφαση του Εποπτικού Συμβουλίου, το οποίο διορίζει τον πρόεδρο και τον διευθύνοντα σύμβουλο. Ο υπουργός Οικονομικών παρέχει εντός δεκαημέρου «απλή γνώμη» επί των επιλογών του Εποπτικού Συμβουλίου.

Τα μέλη του Δ.Σ. του Υπερταμείου «δεν έχουν αστική ευθύνη έναντι τρίτων για πράξεις ή παραλείψεις κατά την άσκηση των καθηκόντων τους παρά μόνο για δόλο ή βαριά αμέλεια». Επίσης «στο μέτρο που απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου έχει καταστεί αντικείμενο ελέγχου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, η απόφαση του Ελεγκτικού Συνεδρίου είναι δεσμευτική σε κάθε αστικό και ποινικό δικαστήριο αποκλειστικά για τα θέματα που έχουν ελεγχθεί...».

Μάλιστα, «σε κάθε περίπτωση μήνυσης, έγκλησης, καταγγελίας ή αναφοράς για πράξεις ή παραλείψεις των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου της Εταιρείας κατά την άσκηση των καθηκόντων τους επιλαμβάνεται ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου αυτοπροσώπως».