Δεν κλείνει τις «τρύπες» η αύξηση του ΦΠΑ

Για πέμπτη φορά στα χρόνια του Μνημονίου, η κυβέρνηση προετοιμάζει αύξηση του ΦΠΑ, παρά το γεγονός ότι κάθε φορά που ψήλωσαν οι συντελεστές τα προηγούμενα χρόνια, η αύξηση των εσόδων δεν ήταν η αναμενόμενη.

Αρκετές φορές μάλιστα, αντί για αύξηση των εσόδων προέκυψε μείωση, ενώ η ίδια η Κομισιόν σε παλαιότερη έκθεσή της έχει επισημάνει ότι σε περιόδους ύφεσης, αύξηση του ΦΠΑ οδηγεί σε χαμηλότερα έσοδα.

Κόντρα στη φορολογική ιστορία και την οικονομική θεωρία όμως η κυβέρνηση έβαλε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και οι δανειστές αποδέχθηκαν αύξηση του συντελεστή ΦΠΑ από το 23% στο 24%, ενώ αν δεν βγαίνουν τα κουκιά για να καλυφθεί το πακέτο των «παραμετρικών» παρεμβάσεων 1% του ΑΕΠ, ενδέχεται να αυξηθεί και ο μειωμένος συντελεστής 13% στο 14%, παρασύροντας και τον υπερμειωμένο από το 6,5% στο 7%.

Η αύξηση του κανονικού συντελεστή πάντως θεωρείται σχεδόν κλειδωμένη, ενώ στο τραπέζι παραμένουν αυξήσεις των έμμεσων φόρων στα καύσιμα, τα ποτά και τα τσιγάρα, φέρνοντας στο μυαλό τις «εύκολες» λύσεις που επέλεγαν και οι προηγούμενες κυβερνήσεις, αφήνοντας σε δεύτερο πλάνο τις μεταρρυθμίσεις.

Το πρόβλημα είναι ότι συχνά πυκνά, αν όχι πάντα στα χρόνια του Μνημονίου, οι αυξήσεις των έμμεσων φόρων οδηγούν στο αντίθετο αποτέλεσμα. Αντί για αύξηση εσόδων προκύπτει μείωση, συμβάλλοντας στην αέναη τροφοδότηση του φαύλου κύκλου.

Όπως σημειώνεται άλλωστε σε παλαιότερη έκθεση («Study to quantify and analyse the VAT Gap in the EU-27 Member States) της Κομισιόν: «Η αύξηση του ΦΠΑ σε περιόδους ύφεσης και χαμηλής οικονομικής επίδοσης οδηγεί σε χαμηλότερα φορολογικά έσοδα». Παράλληλα, σύμφωνα με την ίδια έκθεση, «η αύξηση του ΦΠΑ κατά μία ποσοστιαία μονάδα οδηγεί σε μείωση 0,7 του συντελεστή συμμόρφωσης των επιχειρήσεων».

Η «μόδα» της αύξησης του ΦΠΑ

Το 2005, μάλλον κανείς δεν μπορούσε να διανοηθεί τι θα ακολουθούσε στην ελληνική οικονομία λίγα χρόνια αργότερα. Ο τότε υπουργός Οικονομικών Γιώργος Αλογοσκούφης, στο πλαίσιο της «δημοσιονομικής προσαρμογής», αύξησε τον βασικό συντελεστή ΦΠΑ από το 18% στο 19%. Τα έσοδα αυξήθηκαν από 14,1 δισ. ευρώ σε 15,8 δισ. ευρώ, αλλά τότε η οικονομία ήταν σε άνθιση, όχι στο τούνελ της ύφεσης για οκτώ χρόνια.

Το επόμενο πείραμα δεν ήταν τόσο επιτυχές. Τη διετία 2010-2011, ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου υπέγραψε αύξηση του ΦΠΑ τρεις φορές.

Τον Μάρτιο του 2010 μία μονάδα, τον Ιούλιο του 2010 δύο μονάδες στον υψηλό συντελεστή, την Πρωτοχρονιά του 2011 άλλες δύο μονάδες στον μειωμένο και τον υπερμειωμένο.

Τα έσοδα, βοηθούσης και της ύφεσης, από 17,3 δισ. ευρώ το 2010 υποχώρησαν σε 16,887 το 2011 και στα 15,090 δισ. ευρώ το 2012.

Οι αυξήσεις των συντελεστών ΦΠΑ τη διετία 2010-11 στόχευαν σε αύξηση των εσόδων κατά 3 δισ. ευρώ.

Η επόμενη αύξηση ήταν έμμεση. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ δεν αύξησε τους συντελεστές, αλλά σάρωσε όλα τα προϊόντα με μαζικές μετατάξεις από τους χαμηλότερους συντελεστές στους υψηλότερους. Το αποτέλεσμα; Τα έσοδα από ΦΠΑ αυξήθηκαν κατά 12 εκατ. ευρώ το 2015 σε σχέση με το 2014. Οι μετατάξεις προϊόντων και υπηρεσιών από τα χαμηλά στα ρετιρέ του ΦΠΑ, από κοινού με την κατάργηση των εκπτώσεων στα νησιά του Αιγαίου, στόχευαν σε πρόσθετα έσοδα 1 δισ. ευρώ...

Αντί να κλείσουν οι τρύπες...

Σε ετήσια βάση, η Κομισιόν εκδίδει μια έκθεση στην οποία καταγράφεται το λεγόμενο «κενό ΦΠΑ». Πόσα έσοδα από ΦΠΑ αντιστοιχούν δηλαδή στο ΑΕΠ της χώρας.

Το 2009, με βάση τα στοιχεία κατανάλωσης και επενδύσεων στην ελληνική οικονομία, τα έσοδα από ΦΠΑ θα έπρεπε να ήταν 22,9 δισ. ευρώ. Τελικά ήταν 16,5 δισ. ευρώ. Χασούρα 6,4 δισ. ευρώ.

Το κενό ΦΠΑ παραμένει. Κάθε χρόνο το υπουργείο Οικονομικών δεν καταφέρνει να εισπράξει έσοδα από ΦΠΑ της τάξεως των 6-7 δισ. ευρώ.

Γι' αυτό και στο τελευταίο Μνημόνιο ενσωματώθηκε η πρόβλεψη λήψης μέτρων επέκτασης της χρήσης πλαστικού χρήματος. Στο μέτωπο αυτό, το μόνο που έγινε ήταν η αύξηση της χρήσης πλαστικού χρήματος λόγω capital controls...