«Τορπίλη» Eurostat στα μεγάλα έργα

Σε ανατροπές του κυβερνητικού σχεδιασμού για τα νέα έργα με συμβάσεις παραχώρησης, με πρώτο τον διαγωνισμό για το νέο αεροδρόμιο στο Καστέλι Ηρακλείου που βγαίνει στον αέρα τον Μάιο, οδηγεί η αλλαγή των κανόνων της Eurostat σε σχέση με τον συνυπολογισμό των σχετικών κονδυλίων στο δημόσιο χρέος.

Η ενημέρωση για τις αλλαγές αναμένεται να φτάσει, αν δεν έχει ήδη φτάσει, στην Αθήνα από τις Βρυξέλλες, όπου τους τελευταίους μήνες βρίσκεται σε εξέλιξη η συζήτηση για ενιαία αντιμετώπιση των συμβάσεων παραχώρησης από τη Eurostat, καθώς σήμερα ισχύουν διαφορετικοί κανόνες σε αρκετά κράτη-μέλη.

Μέχρι σήμερα σε αρκετές χώρες της Ευρώπης, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, η κρατική δαπάνη (και τα δάνεια που λαμβάνουν οι ιδιώτες ενίοτε με κρατική εγγύηση) για τα έργα με συμβάσεις παραχώρησης και τις συμπράξεις δημοσίου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) δεν συνυπολογίζεται στο δημόσιο χρέος. Υπάρχουν, βέβαια, και χώρες όπως η Γαλλία όπου περιλαμβάνουν τις σχετικές δαπάνες στο δημόσιο χρέος, αλλά ταυτόχρονα το δημόσιο εγγυάται μέχρι και το 90% των δανείων που χορηγούν οι εμπορικές τράπεζες σε τέτοια έργα.

Τώρα η Eurostat έρχεται να εφαρμόσει νέους, αυστηρότερους κανόνες, οι οποίοι στην ουσία επιδιώκουν να ενισχύσουν τον ρόλο των ιδιωτών επενδυτών και να περιορίσουν τη συμμετοχή του δημοσίου στις εταιρείες ειδικού σκοπού που διαχειρίζονται συμβάσεις παραχώρησης ή ΣΔΙΤ.

Για παράδειγμα, στην περίπτωση του διαγωνισμού για το νέο αεροδρόμιο στο Καστέλι Ηρακλείου, η κυβέρνηση υποστηρίζει πως το Δημόσιο θα διατηρήσει σημαντικό ποσοστό (από 45% έως 55%) της εταιρείας διαχείρισης, κατά το πρότυπο του "Ελευθέριος Βενιζέλος" στην Αθήνα.

Ομως, με βάση τους νέους κανόνες της Eurostat για να μη συνυπολογιστεί στο δημόσιο χρέος η κρατική συμμετοχή και τα δάνεια για το έργο στο Καστέλι, το Δημόσιο πρέπει να μειώσει το ποσοστό του στην εταιρεία διαχείρισης σε επίπεδα κάτω του 33%.

Μάλιστα, οι Κοινοτικοί έρχονται να επιβάλουν πρόσθετους κανόνες προς όφελος των ιδιωτών επενδυτών καθώς προβλέπεται πως το Δημόσιο όχι μόνο δεν θα μπορεί να αποκτήσει ποσοστό άνω του 33% (αν δεν θέλει να περιλαμβάνεται στο χρέος η δαπάνη για ένα έργο), αλλά θα αδυνατεί να επιβάλλει και ειδικά δικαιώματα για τον μέτοχο μειοψηφίας. Π.χ. δεν θα μπορεί το Δημόσιο να έχει δικαίωμα βέτο σε αποφάσεις της διοίκησης κ.λπ.

Οι νέοι κανόνες έχουν ήδη οδηγήσει σε ανατροπή του σχεδιασμού της βρετανικής κυβέρνησης, η οποία προωθούσε σειρά έργων (και ΣΔΙΤ) με αυξημένη συμμετοχή του δημοσίου στις εταιρείες διαχείρισης.

Ακόμα σοβαρότερες ανατροπές αναμένεται να προκαλέσει ο νέος κανόνας της Eurostat, με βάση τον οποίο το δημόσιο δεν θα μπορεί να επιβάλλει πλαφόν ανώτερης ή κατώτερης απόδοσης για τον ιδιώτη επενδυτή, όπως συμβαίνει σήμερα με σχεδόν όλα τα έργα παραχώρησης στην Ελλάδα.

Προβλέπεται π.χ. πως αν η κοινοπραξία που διαχειρίζεται την Αττική Οδό φτάσει ένα επίπεδο απόδοσης ιδίων κεφαλαίων, τότε το έργο επιστρέφει στο Δημόσιο ανεξάρτητα από το αν έχει λήξει η περίοδος παραχώρησης. Με τους νέους κανόνες το Δημόσιο δεν θα μπορεί να επιβάλλει ανώτερο πλαφόν απόδοσης στον ιδιώτη επενδυτή. Ταυτόχρονα, όμως, ο ιδιώτης επενδυτής δεν θα έχει και "μαξιλάρι" κατώτερης απόδοσης. Δεν θα μπορεί, δηλαδή, να λάβει πρόσθετη κρατική επιδότηση, αν η απόδοση του έργου είναι χαμηλότερη σε σχέση με τις αρχικές προσδοκίες.

«Η βασική αρχή είναι πως ο ιδιώτης παίρνει ολόκληρα τα οφέλη, αν το έργο πάει καλύτερα από το αναμενόμενο, αλλά και ολόκληρο τον κίνδυνο, αν η επένδυση δεν πάει όσο θετικά υπολόγιζε στην αρχή», επισημαίνουν στελέχη του υπουργείου Υποδομών που παρακολουθούν την ευρωπαϊκή συζήτηση για το θέμα.

Οι ίδιοι εξηγούν πως οι νέοι κανόνες, ευτυχώς, δεν θα ισχύουν σε έργα για τα οποία έχουν υπογραφεί οι συμβάσεις, καθώς θα υπήρχαν σοβαρά προβλήματα ακόμα και στη σύμβαση με τη Fraport για τα περιφερειακά αεροδρόμια.

Η συγκεκριμένη σύμβαση έχει τόσο ανώτερο πλαφόν απόδοσης για τον ιδιώτη επενδυτή, αλλά και «μαξιλάρι ασφαλείας», δηλαδή πρόσθετη επιχορήγηση από το δημόσιο, αν η απόδοση δεν φτάσει στο προσυμφωνημένο κατώτερο επίπεδο.

Η εφαρμογή και του νέου κανόνα κατάργησης του πλαφόν απόδοσης ιδίων κεφαλαίων του επενδυτή έχει ήδη αποτυπωθεί στην ανατροπή του σχεδιασμού ενός μεγάλου οδικού έργου που προωθούσε η Σκωτία στην Aberdeen.

Αρχικά είχε προχωρήσει με πλαφόν το οποίο τώρα καταργείται ενόψει των νέων κανονισμών, ώστε να μην επιβαρυνθεί το δημόσιο χρέος από το κόστος του έργου.