Ασφαλιστικό: Είναι μαθηματικά, ανόητε!

Θα προσπαθήσω να εξηγήσω τον παρακάτω πίνακα, προϊόν μιας απλής μαθηματικής εξίσωσης, στον οποίο κρύβεται το μυστικό του Ασφαλιστικού.

Ο πίνακας αυτός περιέχει τα ποσοστά συνολικών εισφορών(*) που απαιτούνται για να συντηρήσουν συντάξεις με τις εξής υποθέσεις: Οριζόντια τα ποσοστά αναπλήρωσης των συντάξεων σε σχέση με τις συντάξιμες αποδοχές των ενεργών ασφαλισμένων.

Και κάθετα η σχέση εξάρτησης, δηλ. η σχέση συνταξιούχων προς ενεργούς ασφαλισμένους.

Παράδειγμα: για αναπλήρωση σε ποσοστό 70% και σχέση εξάρτησης 1:1,5, η συνολική εισφορά είναι 47%, για αναπλήρωση σε ποσοστό 50% και σχέση εξάρτησης 1:0,8, η συνολική εισφορά είναι 63% κ.ο.κ.

Απλά λοιπόν. Σε επίπεδα μέσων συντάξιμων αποδοχών και μέσων συντάξεων, με τη σημερινή αναλογία συνταξιούχων και ενεργών εργαζομένων, που είναι σχεδόν στο 1:1, η συνολική εισφορά 30% υποστηρίζει ποσοστό αναπλήρωσης μόνο 30%. Οτιδήποτε μεγαλύτερο απαιτεί επιπλέον χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό, δηλαδή χρηματοδότηση εκτός του Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης.

Στην πραγματικότητα, τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα. Γιατί για χάρη της απλούστευσης αυτής, έχει παραλειφθεί το διοικητικό κόστος του Συστήματος, που ως ποσοστό των εσόδων του αυξάνει τη συνολική εισφορά.

Τα πραγματικά μοντέλα του Ασφαλιστικού είναι πολύ πιο σύνθετα, όμως η ουσία παραμένει η ίδια. Το Ασφαλιστικό είναι πρόβλημα αριθμών και κάθε πολιτική λύση που επιχειρείται πρέπει να σέβεται τους αριθμούς του. Η εφαρμογή λύσεων εκτός αριθμών για πάνω από 30 χρόνια ευθύνεται για τα σημερινά του χάλια.

Το αναδιανεμητικό σύστημα που ισχύει στο Ασφαλιστικό ΔΕΝ ΒΓΑΙΝΕΙ υπό τις παρούσες συνθήκες. Σήμερα το Σύστημα αναγκάζεται -λόγω αλόγιστων υποσχέσεων στο παρελθόν- να παρέχει συντάξεις που παρά τις μειώσεις τους τα τελευταία χρόνια, είναι σε μέσο όρο πολύ κοντά στις μέσες τρέχουσες αποδοχές των ενεργών ασφαλισμένων. Στον προϋπολογισμό του 2015, το μέσο ποσό σύνταξης γήρατος εκτιμάτο στα €960 μηνιαίως και τα στοιχεία της Εφορίας για το οικονομικό έτος 2015 έδειξαν μέση μηνιαία αμοιβή μισθωτών στα €987! Δηλαδή μέση σύνταξη ίση με τον μέσο μισθό!

Οι δημογραφικές εξελίξεις, αναφορικά με το Ασφαλιστικό, είναι κακές (είμαστε η 4η χώρα σε ποσοστό πληθυσμού άνω των 65 στον κόσμο, μετά την Ιαπωνία, τη Γερμανία και την Ιταλία, με βάση τα στοιχεία του ΟΟΣΑ). Αυτό το γεγονός μαζί με το τεράστιο ποσοστό ανεργίας κάνουν τη σχέση εξάρτησης να πλησιάζει το 1:1 με τάσεις να χειροτερεύει, λόγω της μεγάλης διαφοράς ταχύτητας μεταξύ εξόδου από την εργασία και εισόδου σε αυτή.

Με τέτοια δεδομένα σήμερα, λύση μέσα από τις υφιστάμενες δομές του Ασφαλιστικού, μόνο ένας μάγος μπορεί να βρει. Και δυστυχώς υπήρξαν πολλοί μαθητευόμενοι μάγοι στο Ασφαλιστικό, δεν χρειαζόμαστε άλλους.

Με τέτοια δεδομένα και τις προβολές τους, η συντήρηση του Συστήματος ακόμα και πολύ πιο χαμηλά σε παροχές από εκεί που σήμερα βρίσκεται, απαιτεί πολύ υψηλές εισφορές και κυρίως από εκείνους που μάλλον θα εισπράξουν παροχές προνοιακού επιπέδου στο μέλλον, με μηδενική ανταποδοτικότητα. Ή και τίποτα απολύτως.

Και βέβαια, είναι αστείο να ισχυρίζεται κανείς το επιχείρημα της διαγενεακής αλληλεγγύης. Γιατί αυτό λειτουργεί μόνο σε περιβάλλον σταθερών πληθυσμών και σταθερών μακροπρόθεσμων προοπτικών. Μεγάλο ποσοστό των σημερινών ενεργών ασφαλισμένων, κυρίως των νεότερων, αντιλαμβάνεται το αδιέξοδο και δεν έχει εμπιστοσύνη στο σύστημα. Ουσιαστικά, αυτό θα φέρει σταδιακά και το τέλος του με τη σημερινή του μορφή.

Στα Μαθηματικά όμως ελάχιστα προβλήματα δεν έχουν λύση. Ο Αϊνστάιν έχει πει: «Δεν μπορούμε να λύσουμε προβλήματα, αν χρησιμοποιήσουμε το ίδιο σκεπτικό με αυτό που τα δημιούργησε». Ή αλλιώς, τα πολύ δύσκολα προβλήματα βρίσκουν λύση όταν αλλάξει κανείς τον χώρο στον οποίο την αναζητεί. Στην περίπτωση του Ασφαλιστικού, αυτό σημαίνει την υιοθέτηση ενός μικτού συστήματος στο οποίο σταδιακά θα μειώνεται η κρατική παροχή και θα αυξάνεται η παροχή από ανταποδοτικά συλλογικά και ιδιωτικά συστήματα ασφάλισης.

Μια τέτοια λύση, χωρίς να είναι η τέλεια αλλά ρεαλιστική και βιώσιμη, πρότεινε η Επιτροπή Σοφών το Φθινόπωρο. Με σημαντική τεχνοκρατική τεκμηρίωση και ενδιάμεσες λύσεις για τη μεταβατική χρηματοδότηση. Την πέταξαν και αυτή στα σκουπίδια, επιμένοντας να αγνοούν την αλήθεια των αριθμών. Ας την επαναφέρουν στο προσκήνιο.

Μια άλλη πρόταση, για κάποιο χρονικό διάστημα π.χ. των επόμενων 20 ετών και προκειμένου να διατηρηθεί για το διάστημα αυτό η αναδιανεμητική βάση σε ανεκτά επίπεδα κόστους εισφορών, θα μπορούσε να είναι η εξής:

Καθορισμός ανώτατου ποσοστού συνολικής εισφοράς και καθορισμός της συμμετοχής σε αυτή του κράτους. Π.χ. συνολική εισφορά 25% και αναλογία κράτους 1/3. Αυτή η εισφορά δεν αλλάζει.

Με βάση αυτή, υπολογίζεται το μέσο ποσοστό αναπλήρωσης και υιοθετούνται σταδιακά μέτρα για να συγκλίνει το σύστημα σε αυτό και για να μην υπάρξουν άδικες ανατροπές. Ταυτόχρονα προσαρμόζεται το ποσοστό αναπλήρωσης στη σχέση εξάρτησης συνταξιούχων προς ασφαλισμένους.

Αυτό σημαίνει ότι τυχόν ανάπτυξη της οικονομίας με μείωση της ανεργίας, θα έχει θετικές συνέπειες στις συντάξεις. Με τον τρόπο αυτό, οι παροχές των συντάξεων συνδέονται άμεσα με την οικονομία και την αύξηση του ΑΕΠ και το σύστημα αποκτά μεγαλύτερη αξιοπιστία για τις νεότερες γενιές.

Με τον τρόπο αυτό επίσης, η σταδιακή αποταμίευση για τη σύνταξη θα μπορεί να ενισχύεται, αφού δεν θα στραγγαλίζει το Κοινωνικό Σύστημα Ασφάλισης μόνο του τα εισοδήματα των πολιτών και τις δυνατότητες των επιχειρήσεων.

Δυτικά και Ανατολικά Μαθηματικά δεν υπάρχουν. Υπάρχει μόνο ΜΙΑ αλήθεια στα Μαθηματικά. Και καιρός είναι να την αντιληφθούν όσοι αποφασίζουν αλλά και όλοι εμείς που επηρεαζόμαστε από τις αποφάσεις τους.

* Με την έννοια συνολική εισφορά εννοείται η εισφορά εργοδότη (αν υπάρχει), η εισφορά εργαζομένου και η εισφορά του κράτους. Και ως ενεργός ασφαλισμένος ορίζεται ο εργαζόμενος που καταβάλλει εισφορές.

** Ο Common Sense είναι στέλεχος της αγοράς.