Συντάξεις: Ποια μέτρα διχάζουν κυβέρνηση-δανειστές

Στην τελική ευθεία εισέρχεται η ασφαλιστική μεταρρύθμιση, καθώς η έλευση των επικεφαλής των θεσμών στην Αθήνα σηματοδοτεί την αρχή του τέλους μιας διαδικασίας που ξεκίνησε από τον περασμένο Αύγουστο, με την υπογραφή του 3ου Μνημονίου και τον ορισμό της 12μελούς επιτροπής Σοφών από τον υπουργό Εργασίας Γιώργο Κατρούγκαλο, και θα ολοκληρωθεί με την κατάθεση και κυρίως την ψήφιση του τελικού νομοσχεδίου από τη Βουλή.

Παρά την... πολύμηνη προετοιμασία, η απόσταση που χωρίζει την κυβερνητική πρόταση από τις δεσμεύσεις του Μνημονίου και κατά συνέπεια από τις απαιτήσεις των δανειστών είναι μεγάλη. Σε πολλά σημεία μάλιστα, όπως είναι η αύξηση των εισφορών και η εφαρμογή της Εθνικής Σύνταξης χωρίς εισοδηματικά κριτήρια, η απόσταση φαντάζει αγεφύρωτη.

Οι διαπραγματεύσεις με τους επικεφαλής των θεσμών που αναμένεται να ξεκινήσουν εντός της εβδομάδας, παράλληλα με την προσπάθεια κοινωνικού διαλόγου που θα επιδιωχθεί με τους εκπροσώπους των κομμάτων και των κοινωνικών εταίρων, αναμένονται σκληρές. Oι δανειστές έχουν δείξει ότι δεν υποχωρούν από τα υπεσχημένα. Αυτός είναι και ο λόγος που η κυβέρνηση έχει αποδοθεί σε αγώνα δρόμου. Ηδη σήμερα ο Γ. Κατρούγκαλος συναντήθηκε με τον Πιερ Μοσκοβισί, με τον τελευταίο να στέλνει μήνυμα μέσω twitter ότι είχε «εποικοδομητικές συζητήσεις για το θέμα των συντάξεων και των εργασιακών».

Στο θέμα αναφέρθηκε και ο Βλ. Ντομπρόβσκις. Προσερχόμενος στο Eurogroup σημείωσε ότι θα εξεταστεί το δεύτερο σετ προαπαιτουμένων και ότι στις αρχές του 2016 θα ξεκινήσει η συζήτηση για την πρώτη αξιολόγηση. Σημαντικό ζήτημα θα είναι το συνταξιοδοτικό για το οποίο θα πρέπει να εξασφαλιστεί ότι θα είναι βιώσιμο και ποιο δίκαιο. Οπως είπε πρόκειται για ένα θέμα που έχει και δημοσιονομικό αντίκτυπο.

Οι περικοπές

Στο σκληρό... μπρα ντε φερ που αναμένεται να διαδραματιστεί τις επόμενες ημέρες, πρωταγωνιστικό ρόλο θα έχουν οι περικοπές συντάξεων καθώς η κυβέρνηση έχει δεσμευθεί για δημοσιονομική προσαρμογή της τάξης του 0,4% του ΑΕΠ για το τρέχον έτος και 1% το 2016, αλλά και η νέα δομή του ασφαλιστικού, καθώς οι δανειστές ενδιαφέρονται πρωτίστως για τη μακροχρόνια εξασφάλιση ενός «φθηνού» για το ελληνικό δημόσιο συνταξιοδοτικού συστήματος.

Στο πρώτο σκέλος, η κυβέρνηση δηλώνει αποφασισμένη να φθάσει μέχρι τέλους, προκειμένου να μη μειωθούν οι κύριες συντάξεις. Προτείνει την αύξηση των εισφορών κατά δύο μονάδες, για τα επόμενα τρία χρόνια. Οι θεσμοί αντιδρούν, θεωρώντας ότι πιθανή αύξηση του μη μισθολογικού κόστους θα δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα στην επιχειρηματικότητα και κατά συνέπεια στα έσοδα του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης. Έντονες, ίσως εντονότερες και από αυτές των δανειστών, είναι οι αντιδράσεις των εργοδοτικών φορέων.

Στο δεύτερο κομμάτι, η μάχη θα δοθεί στο ύψος του ποσοστού αναπλήρωσης, καθώς αυτό θα καθορίσει τις μελλοντικές συντάξεις, αλλά και στο εάν τελικά η Εθνική Σύνταξη θα δοθεί με παράλληλη εισαγωγή εισοδηματικών κριτηρίων, προκειμένου να μην αλλοιώνεται η ανταποδοτικότητα εισφορών-παροχών και να μη δημιουργούνται αντικίνητρα για την ασφάλιση.

Το μαχαίρι στις δαπάνες

Βάσει του Μνημονίου, συνολικά, έως το 2018, η μείωση των δαπανών πρέπει να φθάσει στο 1,9% του ΑΕΠ. Σύμφωνα με τον προϋπολογισμό του 2016, όπως ψηφίστηκε τα μεσάνυχτα του Σαββάτου, από το συνταξιοδοτικό, η δημοσιονομική προσαρμογή σωρευτικά για το διάστημα 2015-2016 ανέρχεται σε 1,8 δισ. ευρώ έναντι δέσμευσης 2,2 δισ. ευρώ. Στο ποσό αυτό δε, συγκαταλέγονται «κρυφά μέτρα» 538,5 εκατ. ευρώ από τους Οργανισμούς Κοινωνικής Ασφάλισης (ΟΚΑ - συντάξεις ιδιωτικού τομέα) και σε 187,7 εκατ. ευρώ από τις συντάξεις του Δημοσίου.

Παράλληλα στον προϋπολογισμό εγγράφονται και μια σειρά από έσοδα, που προκαλούν εξοικονόμηση στη συνταξιοδοτική δαπάνη, που ανέρχονται στο ποσό του 1,112 δισ. ευρώ, σωρευτικά για τη διετία 2015-2016.

Το ποσό προκύπτει από:

* Αύξηση εισφοράς υγείας στις κύριες συντάξεις από 4% σε 6% (532,5 εκατ. ευρώ)
* Επιβολή εισφοράς υγείας 6% στις επικουρικές συντάξεις (178 εκατ. ευρώ)
* Επίδραση πρόωρων συνταξιοδοτήσεων στα εφάπαξ (77,9 εκατ. ευρώ)
* Εφαρμογή συντελεστή προσαρμογής στα εφάπαξ (86,9 εκατ. ευρώ)
* Σταδιακή αύξηση εισφορών ασφαλισμένων στον ΟΓΑ (102 εκατ. ευρώ)
* Μείωση δικαιούχων παροχής ΕΚΑΣ, μέσω αναπροσαρμογής ετήσιων εισοδηματικών κριτηρίων (223 εκατ. ευρώ)
* Εναρμόνιση του ποσοστού εισφοράς υπέρ κλάδου σύνταξης, με αυτές του ΙΚΑ (-25,8 εκατ. ευρώ)
* Επίδομα κοινωνικής αλληλεγγύης προς ανασφάλιστους υπερήλικες (-62 εκατ. ευρώ).

Οι περικοπές στους ήδη συνταξιούχους

Με στόχο να αποτραπούν "πάση θυσία" οι περικοπές στις κύριες συντάξεις, η κυβέρνηση, εκτός από την αύξηση των εισφορών, σχεδιάζει μειώσεις σε εκατοντάδες χιλιάδες δικαιούχους επικουρικών συντάξεων άνω των 150 ευρώ, εφάπαξ και μερισμάτων του δημοσίου. Έχοντας απομακρυνθεί από το ενδεχόμενο επανυπολογισμού των συντάξεων, τουλάχιστον άμεσα, στο υπουργείο Εργασίας επεξεργάζονται σενάρια περιστολής των δαπανών, με στοχευμένες παρεμβάσεις στις υψηλές επικουρικές συντάξεις, τα εφάπαξ των ταμείων Πρόνοιας που από τον Αύγουστο του 2013 έχουν κηρύξει παύση νέων πληρωμών και τα μερίσματα σε 280.000 πολιτικούς συνταξιούχους, που με πολύ κόπο και με συνεχή δάνεια πληρώνονται το τελευταίο 6μηνο.

Αναλυτικά, στην επικούρηση, το υπουργείο Εργασίας -όπως φαίνεται και από το κείμενο αρχών που κατέθεσε ο κ. Κατρούγκαλος στην Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΟΚΕ)- σχεδιάζει την αντικατάσταση της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος με έναν κανόνα βιωσιμότητας. Καθώς βέβαια στην πράξη, μέσω του 3ου Μνημονίου, έχει δεσμευθεί ότι το κράτος δεν θα χρηματοδοτεί τα ελλείμματα του ΕΤΕΑ, στο οποίο εντάχθηκαν όλα τα επικουρικά ταμεία, αναζητεί λύσεις για να κλείσει το 2016 "τρύπα" της τάξης των 800 εκατ. ευρώ από την περιουσία ή έστω την απόδοση αυτής, από την αύξηση των εισφορών κατά μία μονάδα κι εάν αυτά δεν επαρκούν, από στοχευμένες, κλιμακωτές μειώσεις συντάξεων.

Βάσει του σχεδιασμού, αυτές θα ξεκινούν από 2% στις συντάξεις που ξεπερνούν τα 150 ευρώ και θα φθάνουν έως και το 30% για συντάξεις άνω των 400 ευρώ, με τιμές όμως 2010 (προκειμένου να ενσωματωθεί και η απόφαση του ΣτΕ).

Στα εφάπαξ, το υπουργείο Εργασίας επεξεργάζεται νέο μαθηματικό τύπο, που θα οδηγεί μεσοσταθμικά σε περικοπές της τάξης του 10%. Παράλληλα, σχεδιάζεται η ένταξη όλων των ταμείων πρόνοιας που χορηγούν εφάπαξ παροχή σε έναν φορέα που πιθανότατα θα "κρεμαστεί" ως ειδικός λογαριασμός ή διεύθυνση, κάτω από τον ενιαίο φορέα κύριας ασφάλισης. Όπως και στις επικουρικές συντάξεις, μέρος του ελλείμματος εκτιμάται ότι θα καλυφθεί από την περιουσία του ενιαίου φορέα, που λόγω των ενοποιήσεων εκτιμάται ότι θα ανέλθει σε 1,3 δισ. ευρώ. Να σημειωθεί ότι εκκρεμούν προς έκδοση περίπου 61.500 αιτήσεις απονομής εφάπαξ, με τη σχετική δαπάνη να εκτιμάται σε 1,8 δισ. ευρώ.

Περικοπές της τάξης του 30% εκτιμάται ότι θα επέλθουν στα μερίσματα που λαμβάνουν σήμερα περίπου 280.000 πολιτικοί συνταξιούχοι, καθώς το υπουργείο Εργασίας ήδη ζήτησε από το Μετοχικό Ταμείο Πολιτικών Υπαλλήλων (ΜΤΠΥ) να περιορίσει τις δαπάνες του για τον επόμενο χρόνο, κατά τουλάχιστον 100 εκατ. ευρώ. Να σημειωθεί ότι το Ταμείο είναι στο "κόκκινο" καθώς όλους τους προηγούμενους μήνες εισέπραττε περί τα 23 εκατ. ευρώ τον μήνα, από εισφορές, ενώ οι υποχρεώσεις του προς τους συνταξιούχους δημοσίους υπαλλήλους ξεπερνούσαν τα 39 εκατ. μηνιαίως.

Μειώσεις και στις νέες συντάξεις

Βάσει του κυβερνητικού σχεδίου, πυρήνας του νέου συστήματος που θα ισχύσει από το 2016 για όλους τους νέους συνταξιούχους θα παραμένει αυτός που περιγράφεται στο Νόμο 3863 (νόμος Λοβέρδου - Κουτρουμάνη). Θα εφαρμοστεί όμως με δυσμενέστερους όρους.

Συγκεκριμένα, η σύνταξη θα αποτελεί το άθροισμα δύο τμημάτων: της Εθνικής και της αναλογικής/ανταποδοτικής σύνταξης, υπό την εγγύηση του κράτους. Η Εθνική θα κινείται πέριξ των 384 ευρώ, θα δίνεται με τη συμπλήρωση 15 ετών ασφάλισης και θα χρηματοδοτείται από το κράτος. Η κυβέρνηση επιδιώκει την καταβολή της χωρίς εισοδηματικά κριτήρια, παρ' ότι αντιδρούν οι θεσμοί.

Το αναλογικό μέρος της σύνταξης θα υπολογίζεται βάσει των συντάξιμων αποδοχών και του ποσοστού αναπλήρωσης, σύμφωνα με το διανεμητικό σύστημα προκαθορισμένων παροχών. Ακόμη δεν έχει δημοσιοποιηθεί το ποσοστό αναπλήρωσης. Η κυβέρνηση επιδιώκει να είναι κοντά στο 60% με 65%, ενώ οι θεσμοί ζητούν να μην υπερβαίνει το 50% με 55%.