Οδικά έργα χωρίς διόδια, αλλά με «ενοίκιο», προωθεί η κυβέρνηση

Την υλοποίηση σειράς μεγάλων έργων, με πρώτο τη γραμμή 4 του μετρό Αθηνών, μέσω ενός νέου μοντέλου Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ), που εφαρμόζεται ήδη σε μικρότερες συμβάσεις, όπως οι περιπτώσεις των σχολείων, του ηλεκτρονικού εισιτηρίου κ.λπ., διερευνούν στην κυβέρνηση. 

Πρόκειται για το μοντέλο που προβλέπει πως οι ιδιώτες αναλαμβάνουν να χρηματοδοτήσουν, να κατασκευάσουν και να διαχειριστούν ένα έργο, χωρίς να πληρώνονται από τους χρήστες π.χ. μέσω των διοδίων. Αντίθετα πληρώνονται από το δημόσιο, το οποίο καταβάλλει ένα μηνιαίο (ή εξαμηνιαίο κ.λπ.) «ενοίκιο», ανάλογα με την ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχει ο παραχωρησιούχος.

Το συγκεκριμένο μοντέλο είναι πιο κοντά στις πολιτικές δεσμεύσεις της κυβέρνησης καθώς δεν επιβαρύνονται (τουλάχιστον άμεσα) οι πολίτες-χρήστες, για παράδειγμα με την πληρωμή διοδίων, όπως συμβαίνει σήμερα με τα έργα παραχώρησης των οδικών αξόνων. Ο υπουργός Υποδομών Χρήστος Σπίρτζης είχε αναφερθεί προεκλογικά στην εφαρμογή του συγκεκριμένου σχεδίου για το πρώτο τμήμα της γραμμής 4 του μετρό Αθηνών (Αλσος Βεΐκου - Ευαγγελισμός), προϋπολογισμού 1,3 δισ. ευρώ.

Στην αγορά υποστηρίζουν, πάντως, πως θα απαιτηθεί εξαιρετικά λεπτομερής σχεδιασμός καθώς δύσκολα κατασκευάζονται με ΣΔΙΤ έργα μετρό, εξαιτίας των πολλών απρόβλεπτων που έχει η διάνοιξη υπόγειων σηράγγων κ.λπ. Αντίθετα, στα παραδοσιακά οδικά έργα υπάρχει στροφή από τις συμβάσεις με διόδια προς τις συμβάσεις με ενοίκιο από το δημόσιο.

Μάλιστα, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, εννέα στις δέκα συμβάσεις παραχώρησης οδικών αξόνων που υπεγράφησαν το 2014 ήταν χωρίς διόδια αλλά με «ενοίκιο». Σε ορισμένες χώρες της Ευρώπης, μάλιστα, όπως η Βρετανία, η Ολλανδία, η Φινλανδία και η Σλοβακία, όλες οι συμβάσεις παραχώρησης που υπεγράφησαν την περίοδο 2006-2014 βασίζονταν στο μοντέλο του «ενοικίου» και όχι στα διόδια.

Μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και άλλες χώρες, όπως η Πορτογαλία, ξεκίνησαν να προωθούν τέτοια έργα, κυρίως γιατί έτσι παρακάμπτονται οι αντιδράσεις πολιτών π.χ. που καλούνται να πληρώσουν τα διόδια και περιορίζεται το πολιτικό κόστος.

Η στροφή προς τα ΣΔΙΤ είναι αναγκαστική για δύο λόγους: Πρώτον, στο νέο ΕΣΠΑ 2014-2020 δεν υπάρχουν περιθώρια χρηματοδότησης νέων μεγάλων έργων. Τα περίπου 4,5 δισ. ευρώ που προβλέπονται για έργα υποδομών θα κατευθυνθούν κυρίως σε ημιτελή έργα από την προηγούμενη προγραμματική περίοδο. Αν το πρώτο τμήμα της γραμμής 4 του μετρό Αθηνών και δύο-τρία άλλα έργα προωθηθούν μέσω ΣΔΙΤ, στο υπουργείο Υποδομών εκτιμούν πως μπορούν να εξοικονομηθούν περί τα 2,5 δισ. που θα κατευθυνθούν σε νέα έργα.

Δεύτερον, για να ενταχθεί κάποιο έργο στο λεγόμενο «πακέτο Γιούνκερ», το νέο επενδυτικό ταμείο που προωθεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπό την ομπρέλα της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ), πρέπει να υλοποιείται μέσω ΣΔΙΤ. Στην πρώτη συνάντηση για το «πακέτο Γιούνκερ» που είχε πραγματοποιηθεί προεκλογικά στην Αθήνα, οι εκπρόσωποι της Κομισιόν είχαν ξεκαθαρίσει πως θα χρηματοδοτηθούν επενδύσεις που είναι αμιγώς ιδιωτικές και οι επιχειρήσεις χρηματοδοτούνται απευθείας από την ΕΤΕπ και δημόσια έργα που προωθούνται με ΣΔΙΤ.

Οι επενδύσεις που μπορούν να χρηματοδοτηθούν από το "πακέτο Γιούνκερ" πρέπει να είναι ύψους τουλάχιστον 15 εκατ. ευρώ, επισημάνθηκε από τους εκπροσώπους της ΕΤΕπ. Για να αξιοποιηθούν οι νέοι πόροι, που μπορούν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά στο ΕΣΠΑ, η κυβέρνηση θα ακολουθήσει τους συγκεκριμένους κανόνες.