Στα χαρτιά η διαφάνεια της δημόσιας διοίκησης

Στα χαρτιά έχουν μείνει οι εξαγγελίες των τελευταίων ετών για την τεχνολογική αναβάθμιση της δημόσιας διοίκησης και την πρόσβαση των πολιτών στα δημόσια δεδομένα.

Δεν εφαρμόζονται ακόμα και ψηφισμένα νομοσχέδια ενώ πλήθος διοικήσεων κρατικών οργανισμών, επικαλούμενες διάφορες γνωμοδοτήσεις, αρνούνται να δημοσιεύουν στη «Διαύγεια» τις αποφάσεις τους.

Γι’ αυτό και αρκετοί είδαν με ενδιαφέρον αλλά και με καχυποψία, τις εξαγγελίες του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξη Τσίπρα από τη Θεσσαλονίκη για την ψηφιακή πολιτική της δημόσιας διοίκησης. 

Τι είπε ο κ. Τσίπρας; Εξήγγειλε την ίδρυση «μίας και μόνης, ενιαίας Δημόσιας Αρχής, στο υψηλότερο επίπεδο της κυβέρνησης, με αντικείμενο την ψηφιακή πολιτική και την ηλεκτρονική διακυβέρνηση». Δεύτερον, αναφέρθηκε στον έλεγχο όλων των δημοσίων συμβάσεων «με ενιαίο τρόπο και ηλεκτρονικά», στη διασφάλιση «της λειτουργικότητας των ψηφιακών μητρώων του δημοσίου».

«Ολοκληρώνουμε και επεκτείνουμε το άνοιγμα των δημοσίων δεδομένων», είπε ο τέως πρωθυπουργός και κατέληξε πως στόχος του ΣΥΡΙΖΑ είναι η ενίσχυση, απλοποίηση και επέκταση της «Διαύγειας». 

Για το θέμα της ενιαίας Δημόσιας Αρχής στον τομέα της ψηφιακής πολιτικής και της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης στην αγορά τεχνολογίας επισημαίνουν πως εξετάζεται εδώ και χρόνια χωρίς ποτέ να υλοποιηθεί. Οι ίδιοι προσθέτουν πως η σύσταση ενός κεντρικού συντονιστικού οργάνου είναι ένα από τα προαπαιτούμενα που έχει θέση η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το νέο ΕΣΠΑ μετά το ναυάγιο του επιχειρησιακού προγράμματος «Ψηφιακή Σύγκλιση». Το συγκεκριμένο πρόγραμμα παρουσιάζει τη χαμηλότερη απορρόφηση (56,96%) στο ΕΣΠΑ 2007-2013, ενώ πλήθος έργων ουδέποτε υλοποιήθηκαν. Το αστείο της υπόθεσης είναι πως είχε υπάρξει και υπερδέσμευση πόρων της τάξης του 157%, αν και οι υπεύθυνοι γνώριζαν τις δυσκολίες. 

Οι Βρυξέλλες ζητούν έναν ενιαίο συντονιστικό φορέα, είτε πρόκειται για υπουργείο «Ψηφιακής Πολιτικής», είτε πρόκειται για υπηρεσία στο Γραφείο του πρωθυπουργού. Επί πρωθυπουργίας Γιώργου Παπανδρέου είχε δημιουργηθεί η λεγόμενη «Επιτροπή των 5 Γενικών Γραμματέων», στην οποία συμμετείχαν πέντε γενικοί γραμματείς υπουργείων που συνδέονταν με την ηλεκτρονική διακυβέρνηση. Στη συνέχεια δημιουργήθηκε και θέση υφυπουργού στο υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης (είχε τοποθετηθεί ο σημερινός διευθύνων σύμβουλος της Quest Συμμετοχών Παντελής Τζωρτζάκης) ,η οποία στην ουσία καταργήθηκε έπειτα από σχεδόν ένα χρόνο.

Για το κρίσιμο ζήτημα της πρόσβασης των πολιτών σε δεδομένα που αφορούν τη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης, ο κ. Θεόδωρος Καρούνος, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Εταιρείας Ελεύθερου Λογισμικού/Λογισμικού Ανοιχτού Κώδικα (ΕΕΛ/ΛΑΚ), υπενθυμίζει πως από τα τέλη Οκτωβρίου 2014 έχει ψηφιστεί το νομοσχέδιο για την ελεύθερη διάθεση δεδομένων του δημοσίου, χωρίς να εφαρμόζεται!

Όπως λέει ο κ. Καρούνος, ο νόμος προέβλεπε «ότι εντός τριών μηνών κάθε δημόσιος φορέας θα οριστικοποιήσει τη λίστα των δεδομένων που θα είναι διαθέσιμα, των οποίων η ανάρτηση θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί εντός έξι μηνών από την ψήφισή του». Και οι δύο προθεσμίες παρήλθαν, επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, χωρίς να γίνουν σεβαστές από τις κρατικές υπηρεσίες, τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) κλπ.

«Η γενική αρχή που διέπει το σχέδιο νόμου είναι ότι όλα τα δεδομένα του δημόσιου τομέα είναι ελεύθερα προς διάθεση, με την επιφύλαξη αυτών που προστατεύονται από το ιδιωτικό απόρρητο (π.χ. θρησκευτικές πεποιθήσεις, σεξουαλικός προσανατολισμός κ.λπ.), καθώς και όσα αναφέρονται σε ζητήματα εθνικής ασφαλείας», προσθέτει ο Θ. Καρούνος. Θεωρητικά, δηλαδή, αφού οι φορείς δεν δημοσίευσαν τη λίστα με τα δεδομένα που θα διατηρήσουν κρυφά, οι πολίτες έχουν πρόσβαση σε όλα. Πρακτικά, όμως, τα πάντα μένουν κρυφά, από τον αριθμό του προσωπικού και το κόστος μισθοδοσίας, μέχρι τις δαπάνες για υπερωρίες, εκτός έδρας κ.λπ. 

«Ο νόμος δεν εφαρμόζεται γιατί δεν προβλέπεται καμία επίπτωση στις διοικήσεις των κρατικών φορέων», εξηγεί ο κ. Καρούνος και προσθέτει πως η ΕΕΛ/ΛΑΚ είχε από την αρχή προτείνει να συνδέεται η χρηματοδότηση κρατικών φορέων με τη συμμόρφωση σε θέματα διαφάνειας, πρόσβασης των πολιτών στα δεδομένα λειτουργίας τους. Το ίδιο ισχύει και με τη δημοσίευση αποφάσεων στη «Διαύγεια».

Κατά τη συζήτηση του σχεδίου νόμου στη Βουλή, τον Οκτώβριο του 2014, οι εκπρόσωποι της ΕΕΛ/ΛΑΚ είχαν υποστηρίξει πως πρωτοποριακοί για το άνοιγμα των δεδομένων νόμοι, όπως ο 3882/2010 («Διαύγεια»), δεν εφαρμόζονται συστηματικά από φορείς του δημοσίου, όπως η ΕΚΧΑΕ (πρώην Κτηματολόγιο ΑΕ), παρά τα συστηματικά παράπονα των διοικούμενων και των δημοσίων αρχών, ενώ πολύ συχνά τα προσωπικά δεδομένα χρησιμοποιούνται ως δικαιολογία για τη μη διάθεση δεδομένων σε πολίτες και εταιρίες που θέλουν να τα αξιοποιήσουν για κοινωνικούς και οικονομικούς σκοπούς.

Παρά τις διαμαρτυρίες φορέων και πολιτών, η ΕΚΧΑΕ και πλήθος κρατικών φορέων αποφεύγουν να δημοσιεύουν στη «Διαύγεια» τις αποφάσεις τους. Συνεπώς, λένε, όσοι ασχολούνται με την ηλεκτρονική διακυβέρνηση, απαιτείται η εφαρμογή των νόμων που έχουν ήδη ψηφιστεί, όπως συμβαίνει και με τις ηλεκτρονικές προμήθειες του δημοσίου και γενικότερα τις αλλαγές στον τρόπο προκήρυξης διαγωνισμών, επιλογής αναδόχων κ.λπ.

Και αυτός ο νόμος ψηφίστηκε από πέρυσι, με ημερομηνία εφαρμογής από τον περασμένο Μάρτιο. Όμως, σχεδόν κανένας κρατικός φορέας δεν είχε προετοιμαστεί για τους ηλεκτρονικούς διαγωνισμούς, πλήθος εγκυκλίων δεν είχαν εκδοθεί κ.λπ., με αποτέλεσμα να υπάρξει παράταση στην εφαρμογή του για τον Ιανουάριο του 2016. Όλα δείχνουν πως θα υπάρξει και νέα παράταση, αν και η χώρα μας έχει δεσμευθεί σχετικά στο νέο μνημόνιο.