Βαρουφάκης: Η Ευρώπη δεν θέλει λύση της κρίσης χρέους

Ο Γ. Βαρουφάκης σε νέο του άρθρο στο Project Syndicate επιχειρηματολογεί υπέρ της ελάφρυνσης χρέους πριν από την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων, αλλά και πριν από όποια νέα δανειοδότηση. Το νόημα της αναδιάρθρωσης του χρέους, όπως γράφει, είναι η μείωση του όγκου των νέων δανείων που απαιτούνται για να σωθεί ένας αφερέγγυος δανειολήπτης. Οι πιστωτές προσφέρουν ανακούφιση του χρέους ώστε να πάρουν πίσω περισσότερα από τα χρήματά τους κι έτσι ώστε να δώσουν όσο λιγότερη νέα χρηματοδότηση στον αφερέγγυο δανειολήπτη είναι δυνατόν. Οι πιστωτές της Ελλάδας, κατά αξιοσημείωτο τρόπο, δεν φαίνεται να μπορούν να εκτιμήσουν αυτή τη χρηστή δημοσιονομική αρχή, σημειώνει.

Όσον αφορά το ελληνικό χρέος, τα τελευταία πέντε χρόνια έχει προκύψει ένα ξεκάθαρο μοτίβο το οποίο παραμένει αναλλοίωτο μέχρι σήμερα και το οποίο συνίσταται στην εκ των υστέρων υπόσχεση για μείωση του χρέους. Έτσι, π.χ. το Νοέμβριο του 2012, το Εurogroup πρότεινε η ελάφρυνση του χρέους να ολοκληρωθεί μέχρι το Δεκέμβριο του 2014 αφού το πρόγραμμα ολοκληρωνόταν με «επιτυχία» και ο προϋπολογισμός της ελληνικής κυβέρνησης είχε επιτύχει πρωτογενές πλεόνασμα. Το 2015, όμως, με το πρωτογενές πλεόνασμα να έχει επιτευχθεί, οι πιστωτές της Ελλάδας αρνήθηκαν να συζητήσουν ελάφρυνση του χρέους, όπως λέει ο κ. Βαρουφάκης.

Για πέντε μήνες, οι διαπραγματεύσεις παρέμειναν σε αδιέξοδο, με αποκορύφωμα το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου στην Ελλάδα, στο οποίο οι ψηφοφόροι απέρριψαν με συντριπτική πλειοψηφία τη συνέχιση της λιτότητας, αλλά και την επακόλουθη παράδοση της ελληνικής κυβέρνησης, η οποία επισημοποιήθηκε στη Σύνοδο Κορυφής της 12ης Ιουλίου. Η συμφωνία, η οποία αποτελεί τώρα το θεμέλιο λίθο της σχέσης Ελλάδας και ευρωζώνης, διαιωνίζει το πενταετές μοτίβο του να μπαίνει η αναδιάρθρωση του χρέους στο τέλος μιας θλιβερής ακολουθίας από αυστηρότερη δημοσιονομική πολιτική, οικονομική συρρίκνωση, και τελικά αποτυχία του προγράμματος.

Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, λέει ο κ. Βαρουφάκης, «στις οποίες πήρα κι εγώ μέρος, από 25 Ιανουαρίου έως 5 Ιουλίου, είχαμε προτείνει επανειλημμένως στους πιστωτές μας μια σειρά έξυπνες ανταλλαγές χρέους. Στόχος τους ήταν να ελαχιστοποιηθεί το ύψος της νέας χρηματοδότησης που απαιτείται από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας και το ΔΝΤ για την αναχρηματοδότηση του ελληνικού χρέους, καθώς και να διασφαλιστεί ότι η Ελλάδα θα θεωρηθεί ικανή για συμμετοχή στο πρόγραμμα αγορών ομολόγων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ποσοτική χαλάρωση), αποκαθιστώντας στην πράξη την πρόσβαση της χώρας στις κεφαλαιαγορές».

Υπολογίσαμε, συνεχίζει, ότι δε θα χρειαστούν περισσότερα από €30 δισ. (ή 17% του ΑΕΠ) νέων δανείων από το ESM κι ότι κανένα από αυτά δε θα χρειαζόταν για τον πρωτογενή προϋπολογισμό του ελληνικού κράτους. Οι προτάσεις μας δεν απορρίφθηκαν. Παρότι ήταν με όλα τα κριτήρια αυστηρές από τεχνική άποψη και ορθές από νομική, απλά ποτέ δεν συζητήθηκαν. Η πολιτική βούληση του Eurogroup ήταν να αγνοήσει τις προτάσεις μας, να εξωθήσει τις διαπραγματεύσεις σε αποτυχία, να επιβάλει επ' αόριστον τραπεζική αργία και να αναγκάσει την ελληνική κυβέρνηση να συναινέσει στα πάντα - συμπεριλαμβανομένου κι ενός τεράστιου νέου δανείου με σχεδόν τριπλάσιο μέγεθος από αυτό που είχαμε προτείνει. Για άλλη μια φορά, οι πιστωτές θέλησαν να βάλουμε το κάρο μπροστά από το άλογο, επιμένοντας ότι το νέο δάνειο θα συμφωνηθεί πριν από οποιαδήποτε συζήτηση για την ελάφρυνση του χρέους.

Το μη βιώσιμο χρέος αργά ή γρήγορα θα διαγραφεί. Όμως ο ακριβής χρόνος και η φύση της διαγραφής κάνουν τεράστια διαφορά όσον αφορά τις οικονομικές προοπτικές μιας χώρας. Η Ελλάδα σήμερα είναι στα πρόθυρα μιας ανθρωπιστικής κρίσης, επειδή η αναπόφευκτη αναδιάρθρωση του χρέους έχει χρησιμοποιηθεί ως δικαιολογία για να αναβάλλεται η εν λόγω αναδιάρθρωση επ' άπειρον. Όπως με ρώτησε κάποτε ένας υψηλόβαθμος αξιωματούχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «το χρέος σας θα πρέπει να κοπεί έτσι κι αλλιώς, γιατί λοιπόν δαπανάτε πολύτιμο πολιτικό κεφάλαιο για να γίνει τώρα η αναδιάρθρωσης;», η απάντηση θα έπρεπε να είναι προφανής. Μια αναδιάρθρωση του χρέους εκ των προτέρων, που μειώνει το μέγεθος των τυχόν νέων δανείων και το καθιστά βιώσιμο, πριν από την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων έχει μια καλή πιθανότητα να προσελκύσει επενδύσεις, να σταθεροποιήσει τα εισοδήματα και να θέσει τις βάσεις για την ανάκαμψη. Αντιθέτως, μία διαγραφή χρέους όπως της Ελλάδας του 2012, η οποία προέκυψε από την αποτυχία ενός προγράμματος, συμβάλλει μόνο στη διατήρηση της καθοδικής πορείας.

Γιατί οι πιστωτές στην Ελλάδα αρνούνται να μετακινηθούν για την αναδιάρθρωση του χρέους πριν από οποιαδήποτε νέα δάνεια και διαπραγμάτευση, αναρωτιέται τέλος ο κ. Βαρουφάκης. Και γιατί προτιμούν ένα πολύ μεγαλύτερο νέο δάνειο από ό,τι χρειάζεται; Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα δεν μπορούν να βρεθούν συζητώντας με όρους χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης, δημόσιας ή ιδιωτικής, γιατί εμπίπτουν σαφέστατα στη σφαίρα της πολιτικής της ισχύος. Το χρέος είναι ισχύς για τους πιστωτές και, όπως η Ελλάδα έχει πλέον επώδυνα διαπιστώσει, το μη βιώσιμο χρέος μετατρέπει τον πιστωτή σε Λεβιάθαν. Η ζωή υπό ένα τέτοιο χρέος γίνεται άσχημη, βάναυση και, για πολλούς από τους συμπατριώτες μου σύντομη.