Μαύρα σενάρια για την ελληνική οικονομία

H αγορά έχει ήδη προεξοφλήσει σε σημαντικό βαθμό ένα σενάριο εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη, οπότε τα εγχώρια περιουσιακά στοιχεία (μετοχές, ομόλογα, καλά εμπορικά ακίνητα) μπορεί να προσφέρουν τρελές αποδόσεις σε περίπτωση που η κυβέρνηση οδηγηθεί μέχρι το τέλος Ιουνίου σε μια βιώσιμη συμφωνία με τους Ευρωπαίους.

Επί του παρόντος, ωστόσο, η καθυστέρηση στις διαπραγματεύσεις πλήττει ολοένα και περισσότερο την πραγματική οικονομία της χώρας, η οποία μαστίζεται από αβεβαιότητα, από χαμηλά ζήτηση και από χαρακτηριστική έλλειψη ρευστότητας.

Οι πολιτικές και οι οικονομικές πιέσεις από το εξωτερικό εντείνονται, οι τράπεζες πιέζονται και όσοι επιθυμούσαν να επενδύσουν στη χώρα μας τηρούν πλέον στάση αναμονής μέχρις ότου ξεκαθαρίσουν τα πράγματα...

Για να καταλάβει κάποιος το πόσο βαρύ είναι το κλίμα για την Ελλάδα και την οικονομία της δεν έχει παρά να διαβάσει ενδεικτικά τους τίτλους ορισμένων εκ των δημοσιευμάτων που αναρτήθηκαν μέσα σε 48 ώρες στο Euro2day.gr. Έχουμε, λοιπόν, και λέμε:

- «Άγνωστο το πώς θα συμφωνήσουμε με την Αθήνα» (δήλωση του Γερμανού υπουργού Οικονομικών Β. Σόιμπλε).
- «Η Ελλάδα έχει διορία μέχρι την 30ή Ιουνίου» (Β. Σόιμπλε και πάλι).
- «Φτάνει πια με την Ελλάδα - Βάλτε ένα τέλος» (περιοδικό «Spiegel»).
- «Τελειώνει η υπομονή του Γιούνκερ με την Αθήνα» (δήλωση αξιωματούχου Ευρωπαϊκής Ένωσης).
- «Μην ποντάρετε στο ότι ο Τσίπρας θα κάνει κωλοτούμπα» («Financial Times»).
- «Πώς θα μοιάζει η ελληνική πτώχευση» (άρθρο του CNBC).
- «Όλοι έχουν κάνει σχέδια για Grexit» (περιοδικό «EuroInsight»).
- «Γερμανικό σχέδιο για σωσίβιο τραπεζών από ΕΚΤ σε περίπτωση default» (γερμανική εφημερίδα «Die Zeit»).
- «Έχουμε χρήματα για δύο εβδομάδες - Πιθανή μια νέα κρίση από ατύχημα» (Κωνσταντίνος Μποτόπουλος, πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς).
- «Ανοιχτό το ενδεχόμενο του δημοψηφίσματος» (Αλέκος Φλαμπουράρης, υπουργός της ελληνικής κυβέρνησης και «μέντορας» του πρωθυπουργού, Αλέξη Τσίπρα).
- «H S&P υποβαθμίζει σε CCC+ την Ελλάδα», συμπληρώνοντας πως το πρωτογενές πλεόνασμα θα μετατραπεί σε έλλειμμα, αν δεν υπάρξει αλλαγή πολιτικής.
- «Ο Lew θα πιέσει τον Βαρουφάκη για λύση» (αξιωματούχος των ΗΠΑ).

Από το πλήθος των δημοσιευμάτων σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα αντιλαμβάνεται εύκολα κάποιος πόσο έντονη και διάχυτη σε ολόκληρο τον κόσμο είναι η ανησυχία της κοινής γνώμης και των αξιωματούχων γύρω από ένα ενδεχόμενο πτώχευσης της χώρας ή και μιας εξόδου της χώρας από την ευρωζώνη.

Παράλληλα, γίνεται αντιληπτή η αμφιβολία πολλών για το τελικό αποτέλεσμα στις διαπραγματεύσεις μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και των Ευρωπαίων εταίρων.

Μάλιστα, το τελευταίο χρονικό διάστημα έχει ενταθεί -κυρίως σε διεθνές επίπεδο, αλλά με επίδραση και στο εσωτερικό της χώρας- η καχυποψία πως η ελληνική κυβέρνηση μεθοδεύει η ίδια έναν τρόπο εξόδου από την ευρωζώνη και όχι έναν «έντιμο συμβιβασμό», όπως επισήμως διακηρύσσει.

Πάντως, σημαντικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι απαντήσεις περίπου 1.900 αναγνωστών του Euro2day.gr στο ερώτημα «Πιστεύετε ότι η κυβέρνηση οδηγεί σκόπιμα τη χώρα σε default;». Το 63% των αναγνωστών που απάντησε, υποστήριξε «ναι»!

Ρώσικη ρουλέτα

Πέραν όλων αυτών, οι αγορές φαίνεται να έχουν ήδη προεξοφλήσει σε σημαντικό βαθμό το σενάριο εξόδου της Ελλάδας από τη ζώνη του ευρώ ή έστω μια βαθιά ύφεση στην ελληνική οικονομία, που μάλιστα θα κρατήσει για πολύ. Για παράδειγμα:

- Τα τριετή κρατικά ομόλογα δίνουν στη δευτερογενή αγορά ετήσια απόδοση σαφώς άνω του 20%, όταν η Πορτογαλία δανείζεται για δέκα χρόνια με ετήσια απόδοση αρκετά χαμηλότερη του 2% και όταν στις χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά οι αντίστοιχες αποδόσεις είναι ουσιαστικά μηδενικές!

- Στην αγορά επαγγελματικών ακινήτων γίνονται το τελευταίο χρονικό διάστημα deals που οδηγούν σε αποδόσεις ενοικίου γύρω στο 9%-10% και μάλιστα για ακίνητα υψηλής ποιότητας που έχουν «κλειδωμένα» μακροχρόνια συμβόλαια ενοικίου με τους πλέον αξιόπιστους ενοικιαστές! Η απόδοση αυτή θεωρείται εξαιρετικά υψηλή, όταν μάλιστα προσφέρεται σε ευρώ.

- Πολλές σοβαρές εισηγμένες εταιρείες διαπραγματεύονται στο Χρηματιστήριο της Αθήνας με μερισματικές αποδόσεις πολλαπλάσιες των ετήσιων επιτοκίων που προσφέρουν οι προθεσμιακές καταθέσεις ετήσιας διάρκειας!

- Οι ελληνικές τράπεζες διαπραγματεύονται κοντά στο 20% της καθαρής τους θέσης, όταν οι αποτιμήσεις των άλλων ευρωπαϊκών τραπεζών πλησιάζουν τις λογιστικές τους αξίες.

Αυτό προφανώς σημαίνει πως από τη μια πλευρά ο επενδυτικός κίνδυνος της χώρας παραμένει σε πολύ υψηλά επίπεδα, από την άλλη ωστόσο τα δυνητικά κέρδη που θα αποφέρει το σενάριο μιας συμφωνίας με την Ευρώπη μέχρι το τέλος Ιουνίου και -πόσο μάλλον- το σενάριο σταδιακής ανάκαμψης της οικονομίας μέσα στο δεύτερο μισό του 2015, είναι σε θέση να αποδειχτούν «τρελά».

Η στάση της Ελλάδας

Σ' αυτό το περιβάλλον, η ελληνική κυβέρνηση φαίνεται πως παίζει... καθυστερήσεις προκειμένου να συνάψει με τους Ευρωπαίους μέχρι τον Ιούνιο μια «συμφωνία πακέτο» που -όπως υποστηρίζει- δεν θα περιλαμβάνει μέτρα λιτότητας και δεν θα προνοεί για μεγάλα πρωτογενή πλεονάσματα.

Όλα αυτά δεν μπορούν να γίνουν και χωρίς κάποια έμμεση ελάφρυνση του δημοσίου χρέους, η οποία θα συνδυάζεται με έντονη επιμήκυνση της διάρκειάς του. Σύμφωνα μάλιστα με εκτιμήσεις, η Ελλάδα:

- Γνωρίζει καλά πως μια έξοδός της από την ευρωζώνη θα πλήξει σημαντικά και τις υπόλοιπες χώρες που είναι ενταγμένες σ' αυτή (άρα και οι άλλοι θα ήθελαν μια συμβιβαστική λύση μαζί μας).

- Αντιλαμβάνεται ότι η ηρεμία και η σταθερότητα στο εσωτερικό της αποτελεί ζητούμενο λόγω της έντονης αβεβαιότητας και κινητικότητας που παρουσιάζεται στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή (Βαλκάνια, Τουρκία, Βόρεια Αφρική, Μέση Ανατολή).

- Πιστεύει πως το μπαράζ των δημοσιευμάτων αποτελεί κυρίως προϊόν έμμεσης πίεσης-εκβιασμού και πως τελικά, αν παρατείνει τις διαπραγματεύσεις, θα μπορούσε να κερδίσει περισσότερα.

- Θεωρεί πως όσο η δημοτικότητα της κυβέρνησης βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα, τόσο περισσότερο ενισχύεται η διαπραγματευτική της θέση, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι υστερεί σε συμμαχίες στο ευρωπαϊκό επίπεδο.

Μπαράζ ερωτημάτων

Από εδώ και πέρα όμως ξεκινά μια σειρά σημαντικών ερωτημάτων:

- Θα δεχτούν, άραγε, οι Ευρωπαίοι μια τέτοια συμφωνία (παροχή νέας ρευστότητας, χωρίς μέτρα λιτότητας), κόντρα σε όσα μέχρι τώρα έχουν διακηρύξει;

- Ακόμη όμως και αν τη δεχτούν, θα μπορέσει η «πληγωμένη» -από την αβεβαιότητα τόσων μηνών- ελληνική οικονομία να ανακάμψει και να περάσει σε ένα περιβάλλον όπου θα έχει πρωτογενή πλεονάσματα, θετικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και παράλληλα ικανοποιητικούς ρυθμούς ανάπτυξης;

- Πόσο γρήγορα θα επιστρέψουν στα γκισέ των τραπεζών οι καταθέσεις που έχουν αποσυρθεί τους τελευταίους τέσσερις μήνες;

- Ποιος θα χρηματοδοτήσει τα κεφαλαιακά κενά των συστημικών τραπεζών που φαίνεται πως θα προκύψουν στα επικείμενα ευρωπαϊκά stress tests του φθινοπώρου;

- Πόσο θα επηρεαστούν όλα αυτά αν από τις διαπραγματεύσεις του επόμενου διμήνου προκύψει τελικά... δημοψήφισμα στο οποίο θα κληθούν οι Έλληνες πολίτες να εκφράσουν τη βούλησή τους;

Σε πολιτική ομηρία το χρηματιστήριο

Η Ελλάδα θα πρέπει να ξεπεράσει πολλά εσωτερικά και εξωτερικά προσκόμματα τις επόμενες ημέρες ή εβδομάδες, αλλά δυστυχώς όχι... μήνες, ώστε να μπει σε μια διαδικασία επιστροφής στην κανονικότητα.

Μετά το πρώτο χαμένο τρίμηνο, σε όρους τόσο οικονομικής ανάκαμψης όσο και σε επίπεδο διαπραγματεύσεων, η εκτίμηση είναι ότι δεν υπάρχει άλλος χρόνος για χάσιμο και δεν μπορεί να χαθεί και το δεύτερο τρίμηνο του έτους, αφού η πιθανότητα να εισέλθει και πάλι σε υφεσιακό σπιράλ η οικονομία γίνεται ολοένα και πιο υψηλή.

Για την ακρίβεια, το σενάριο του ΔΝΤ για αξιοσημείωτη ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας μέσα στο 2015 κατά 2,5% στο πραγματικό ΑΕΠ έχει ήδη προκαλέσει ποικίλα σχόλια στους κόλπους των ευρωπαϊκών think tank, ενώ ο οίκος αξιολόγησης S&P, που προχώρησε στην αναμενόμενη υποβάθμιση της ελληνικής οικονομίας, εκτίμησε επιστροφή σε ύφεση της τάξεως του 1,5% φέτος. Η πορεία των δημοσιονομικών μεγεθών έχει επιδεινωθεί σε τέτοιο βαθμό που, για να κλείσει με πρωτογενές πλεόνασμα, θα πρέπει να γίνουν «πράματα και θάματα» στη συνέχεια, ενώ οι αντοχές των ελληνικών επιχειρήσεων και των νοικοκυριών είναι πλέον σαφώς μειωμένες λόγω της πολυετούς οικονομικής κρίσης.

Συνεπώς, και σε πρώτο επίπεδο, οι δύσκολες και περίπλοκες εξισώσεις που πρέπει να λυθούν μπορεί να φαντάζουν άλυτες, ενώ η πολιτική των καθυστερήσεων και των αναβολών δεν λειτουργεί υπέρ των ελληνικών θέσεων, καθώς υπάρχει ο κίνδυνος οι καταστάσεις να περιπλακούν ακόμα ακόμη περισσότερο και ο φόβος ή η πιθανότητα ενός ατυχήματος, αυξάνεται υπέρμετρα. Παρ' όλα αυτά, σε δεύτερο επίπεδο, υπάρχει ακόμα ελπίδα ότι η πολιτική συμφωνία και η σχετικά γρήγορη απελευθέρωση πόρων μπορεί να βοηθήσει να αλλάξει δραστικά η ψυχολογία στην οικονομία και να σωθεί η παρτίδα.

Απέναντι σ' αυτές τις καταστάσεις, το ελληνικό χρηματιστήριο και τα ομόλογα αποτελούν μηχανισμούς προεξόφλησης, αλλά από την πλευρά των ξένων και ένα επιπρόσθετο στοιχείο πίεσης. Την ίδια στιγμή, όμως, μετά και τα αποτελέσματα του 2014, σε θεμελιώδες επίπεδο, αποτυπώνεται μια διαφορετική εικόνα από αυτήν της μετοχικής απαξίωσης. Βάσει των μεγεθών τους, κάποιες δεικτοβαρείς ελληνικές μετοχές ίσως να δικαιούνται ανώτερες αποτιμήσεις και θα μπορούσαν να κινηθούν αρκετά υψηλότερα, υπό την προϋπόθεση ότι θα επιτευχθεί η ζητούμενη ισορροπία στο πολιτικό σκηνικό και επανέλθουν οι οικονομικές συνθήκες σε πιο φυσιολογικά επίπεδα.

Σ' αυτό το περιβάλλον, η ελληνική αγορά φαίνεται να μοιάζει περισσότερο με καζίνο παρά με χρηματιστήριο αξιών, αφού από τη μια πλευρά συνοδεύεται από πολύ υψηλό επίπεδο κινδύνου και από την άλλη πλευρά, αν η κατάσταση ομαλοποιηθεί και η συμφωνία επέλθει, θα προσφέρει πολύ μεγάλες αποδόσεις σε όσους τόλμησαν να τοποθετηθούν στα τρέχοντα επίπεδα τιμών.