Τουρισμός: Τα 13 «μέτωπα» που θα κρίνουν τη φετινή σεζόν

Σε μεγάλο στοίχημα με 13 μεταβλητές κι έναν «άγνωστο» -τη νέα κυβέρνηση που θα προκύψει από τις εκλογές σε συνδυασμό με το μετεκλογικό σκηνικό που θα διαμορφωθεί στη χώρα- αναμένεται να εξελιχθεί η φετινή τουριστική περίοδος.

Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα των εθνικών εκλογών, ο πόλεμος των νομισμάτων σε συνδυασμό με το παρατεταμένο μακροβούτι των τιμών πετρελαίου αλλά και τις εξελίξεις σε μια σειρά ανταγωνίστριες χώρες της Μεσογείου (Μέση Ανατολή, Βόρεια Αφρική), διαμορφώνει ένα ευμετάβλητο παζλ αφήνοντας ανοιχτά όλα τα ενδεχόμενα για την εξέλιξη της φετινής τουριστικής κίνησης προς τη χώρα μας.

ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΙΣΟΤΙΜΙΕΣ: Η υποχώρηση του ευρώ στις διεθνείς αγορές συναλλάγματος διαμορφώνει νέα δεδομένα καθώς καθιστά την Ελλάδα ελκυστικότερο προορισμό για τους ταξιδιώτες που προέρχονται από χώρες εκτός ευρωζώνης, τη Βόρεια Αμερική (ΗΠΑ, Καναδά) αλλά και άλλες που είναι συνδεδεμένες με το δολάριο. Αν και σε ποιο βαθμό θα καταφέρει να επωφεληθεί από τα νέα δεδομένα ο ελληνικός τουρισμός θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τις διαθέσιμες αεροπορικές συνδέσεις, αλλά και από τους δεσμούς που έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν οι εγχώριες τουριστικές επιχειρήσεις με τις συγκεκριμένες αγορές.

Η ευκαιρία που προκύπτει για τον ελληνικό τουρισμό αποτυπώνεται στα στοιχεία Ιαν.-Οκτ. 2014 της Τράπεζας της Ελλάδας (ΤτΕ). Από αυτά προκύπτει πως, για το συγκεκριμένο διάστημα, την περίοδο 2012-2014 η αύξηση τουριστών στις χώρες της ευρωζώνης ήταν 24,6%, ενώ από τις χώρες της Ε.Ε. εκτός ζώνης ευρώ έφθασε το 40,4%. Ακόμα ισχυρότερη είναι η ανοδική δυναμική που διαμορφώνεται από την αγορά των ΗΠΑ καθώς, στο ίδιο διάστημα (Ιαν.-Οκτ. 2014) η αύξηση επισκεπτών στη χώρα μας έφθασε το 58,4%.

ΚΟΣΤΟΣ ΚΑΥΣΙΜΩΝ: Η παρατεταμένη βουτιά των διεθνών τιμών πετρελαίου ευνοεί βασικούς κρίκους της τουριστικής αλυσίδας όπως αεροπορικές και ακτοπλοϊκές εταιρείες, αλλά και τους πανίσχυρους ομίλους κρουαζιερόπλοιων. Το όφελος που προκύπτει για τις εταιρείες είναι προφανές αν συνυπολογίσει κανείς πως στις αεροπορικές και τις ακτοπλοϊκές το κόστος καυσίμων αντιπροσωπεύει το 50%-65% των λειτουργικών δαπανών τους.

Τα νέα δεδομένα μειώνουν σημαντικά το ρίσκο για το άνοιγμα νέων γραμμών (αεροπορικών και ακτοπλοϊκών) ενώ δίνουν τη δυνατότητα στις εταιρείες να προσφέρουν χαμηλότερους ναύλους, προσελκύοντας περισσότερους επιβάτες.

Το άνοιγμα νέων αεροπορικών γραμμών, για παράδειγμα, απαιτεί συστηματικό σχεδιασμό και συντονισμό μεταξύ ελληνικών αεροδρομίων και τουριστικών επιχειρήσεων ο οποίος, πρακτικά, είναι ανύπαρκτος. Αναπόφευκτα, οι όποιες νέες αεροπορικές ή ακτοπλοϊκές συνδέσεις συνδέονται ελάχιστα με τον εθνικό τουριστικό σχεδιασμό και εξαρτώνται, σχεδόν αποκλειστικά, από τους σχεδιασμούς των ισχυρών ξένων τουρ οπερέιτορ και αεροπορικών εταιρειών (με την προσθήκη της Aegean Airlines) και των ελληνικών ακτοπλοϊκών.

ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟ ΑΘΗΝΑΣ: Η μεγαλύτερη αεροπορική πύλη εισόδου της χώρας αντιπροσωπεύει, ταυτόχρονα, τον κυριότερο αιμοδότη της αγοράς της πρωτεύουσας. Το θετικό πρόσημο, άλλωστε, που κατέγραψαν στα μεγέθη του 2014 οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις της Αθήνας συνδέται άμεσα με την αύξηση 22,5% της κίνησης εσωτερικού, 20,5% της κίνησης εξωτερικού και 21,2% στο σύνολο που εμφάνισε τη χρονιά που πέρασε το αεροδρόμιο της πόλης.

Το momentum εμφανίζεται θετικό για το «Ελ.Βενιζέλος» καθώς έχουν αναγγελθεί, ήδη, νέα δρομολόγια και αύξηση συχνότητας πτήσεων από αρκετές εταιρείες. Κι αν ο Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών (ΔΑΑ) βρήκε τον ισχυρό αερομεταφορέα που αναζητούσε στη νέα Aegean Airlines (μετά τη συγχώνευσή της με την Olympic Air), την ίδια στιγμή είδε τη μεγαλύτερη ευρωπαϊκή εταιρεία χαμηλού κόστους Ryanair να ενισχύει διαρκώς τη θέση της στην ελληνική αγορά, χρησιμοποιώντας ως βάση την Αθήνα.

Το αεροδρόμιο έκανε ποδαρικό στη φετινή χρονιά με ρυθμό αύξησης της επιβατικής κίνησης που κινούνταν στα επίπεδα του 20% στο πρώτο 10ήμερο του Ιανουαρίου. Κι αν η τάση αυτή διατηρηθεί, προεξοφλείται μια εξίσου καλή χρονιά και για τα ξενοδοχεία της πρωτεύουσας, αλλά και για την ευρύτερη αγορά του κέντρου της Αθήνας.

ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑ: Παρά τις νέες επιδόσεις ρεκόρ του ελληνικού τουρισμού το 2014, η κρουαζιέρα αποδείχθηκε αχίλλειος πέρνα καθώς κατέγραψε μείωση. Σύμφωνα με τα στοιχεία Ιαν.-Σεπτ. 2014 της Τράπεζας της Ελλάδας οι αφίξεις κρουαζιερόπλοιων έφθασαν τις 3.118 έναντι 3.381 το αντίστοιχο διάστημα του 2013. Το σημαντικότερο, όμως, ήταν πως μειώθηκαν 13,3% οι εισπράξεις από την κρουαζιέρα οι οποίες περιορίστηκαν στα 369 εκατ. ευρώ.

Το πραγματικό στοίχημα, ωστόσο, του ελληνικού τουρισμού στο συγκεκριμένο κλάδο αφορά στον αριθμό των κρουαζιερών οι οποίες θα χρησιμοποιηθούν ως αφετηρία για κάποιο ελληνικό λιμάνι (home porting) προκειμένου να μεγιστοποιηθούν τα οφέλη για την εθνική οικονομία. Η προσπάθεια έχει χαρακτηριστεί μέχρι στιγμής από παταγώδη αποτυχία καθώς, σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία της ΤτΕ, το 91,7% των επιβατών κρουαζιέρας είναι διερχόμενοι από τη χώρα μας.

Οι προβλέψεις, πάντως, για τη φετινή χρονιά εμφανίζονται ενθαρρυντικές. Σχετική αναφορά έκανε πριν από λίγες μέρες ο πρόεδρος και Δ/νων Σύμβουλος του ΟΛΠ Γ. Ανωμερίτης επισημαίνοντας πως φέτος ξεκινούν τα έργα επέκτασης του λιμένα κρουαζιέρας ύψους 136. εκατ. ευρώ. Ο Πειραιάς κατέγραφε 600.000 αφιξοαναχωρήσεις επιβατών το 2004, αλλά μια δεκαετία αργότερα ο αριθμός αυτός έχει αυξηθεί στα 2 εκατ. επιβάτες. Με τα συγκεκριμένα έργα το λιμάνι του Πειραιά φιλοδοξεί να γίνει ο ισχυρότερος κόμβος κρουαζιέρας της Ανατ. Μεσογείου. Στόχος που συνδέεται με την ολοκλήρωση των έργων της Πολιτιστικής Ακτής και τον εορτασμό των 2.500 χρόνων από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας.

ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΕΣ: Η ανάκτηση από την πλευρά των Ελλήνων ταξιδιωτών της δυνατότητας να δαπανούν για ταξίδια εντός και εκτός Ελλάδας αποτελεί κομβικό θέμα για τη συνολική αύξηση της τουριστικής δραστηριότητας στη χώρα μας. Ταυτόχρονα αποτελεί προϋπόθεση για να πάρουν ανάσα χιλιάδες μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που επικεντρώνονταν στην εξυπηρέτηση κυρίως Ελλήνων πελατών.

Ενδεικτικό του ειδικού βάρους των Ελλήνων ταξιδιωτών είναι το γεγονός πως αντιπροσωπεύουν το 50% των επιβατών που διακινούνται από το αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος» της Αθήνας. Η αύξηση, μάλιστα, της κίνησης Ελλήνων αποτέλεσε ένα από τα κλειδιά για να επιστρέψει σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης το αεροδρόμιο.

Η δειλή αύξηση του εσωτερικού τουρισμού τη χρονιά που πέρασε συνδυάστηκε με αύξηση των ταξιδιών από Έλληνες στο εξωτερικό. Αγκάθι, ωστόσο, για την αναθέρμανση του εσωτερικού τουρισμού αποτελεί η κατάρρευση των προγραμμάτων κοινωνικού τουρισμού. Θέμα το οποίο αναμένεται να επανέλθει στο προσκήνιο αμέσως μετά τις εκλογές.

ΔΑΠΑΝΗ ΑΝΑ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗ: Η αύξηση της Μέσης Κατά Κεφαλήν Δαπάνης (ΜΚΔ) στα επίπεδα των 800 ευρώ υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερα στοιχήματα-στόχους του νέου στρατηγικού σχεδίου ανάπτυξης του ελληνικού τουρισμού μέχρι το 2021. Ενώ, όμως, οι αφίξεις από το εξωτερικό προηγούνται κατά σχεδόν μια τριετία έναντι των στόχων και παρά τις επενδύσεις σε ξενοδοχεία πέντε και τεσσάρων αστέρων, η μέση δαπάνη ανά ταξιδιώτη κατρακυλάει αντί να αυξάνεται. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας (ΤτΕ) για την περίοδο Ιαν.-Οκτ., η ΜΚΔ υποχώρησε 9% το 2014 έναντι του 2013 πέφτοντας στα 604 ευρώ. Ακόμα και σε χρονιές καθοδικής πορείας όπως το 2012 (πριν αρχίσει η άνοδος) η αντίστοιχη επίδοση ήταν 656,5 ευρώ.

ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ: Μπορεί, σύμφωνα με τον ΣΕΤΕ, να προστέθηκαν 110.00 θέσεις απασχόλησης στον τουρισμό τους τελευταίους μήνες, οι εργασιακές συνθήκες στις τουριστικές περιοχές παραπέμπουν συχνά σε καθεστώς «γαλέρας». Γιατί άλλο οι θέσεις πλήρους και εποχικής απασχόλησης και άλλο το καθεστώς μερικής απασχόλησης, η απλήρωτη ή ανασφάλιστη εργασία και οι καραβιές εξαιρετικά χαμηλά αμειβόμενων αλλοδαπών και Ελλήνων «μαθητών».

Χαρακτηριστική ήταν η κατάσταση σε δημοφιλείς προορισμούς όπου, ενώ δεν έπεφτε καρφίτσα από τους ξένους τουρίστες, την ίδια στιγμή το Υπουργείο Απασχόλησης κατέγραφε μείωση των ασφαλισμένων εργαζόμενων. Υποχρεώνοντάς το να παρέμβει με σχετικές προειδοποιήσεις προς τους επιχειρηματίες.

Οι επιμέρους αγορές

ΓΕΡΜΑΝΙΑ: Η μεγαλύτερη αγορά του ελληνικού τουρισμού αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους γρίφους της φετινής χρονιάς. Οι μέχρι στιγμής ενδείξεις, σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΣΕΤΕ Α. Ανδρεάδη, καταγράφουν σαφή αρνητική τάση χωρίς ωστόσο να μπορεί ακόμα να προεξοφληθεί οτιδήποτε. Το καμπανάκι, ωστόσο, σήμανε από τη χρονιά που έφυγε καθώς οι Γερμανοί που ήρθαν στη χώρα μας αυξήθηκαν 8,8% στο διάστημα Ιαν.-Οκτ. (στοιχεία ΤτΕ) σε σύγκριση με το 2013, αλλά οι εισπράξεις μειώθηκαν 3,1%. Καθοριστικό ρόλο, ωστόσο, για την πορεία των κρατήσεων αναμένεται να παίξει η μετεκλογική ατμόσφαιρα που θα διαμορφωθεί στην Ελλάδα.

ΒΡΕΤΑΝΙΚΗ ΑΓΟΡΑ: Η ισχυροποίηση της στερλίνας έναντι του ευρώ καθιστά την Ελλάδα ελκυστικότερο προορισμό για τους Βρετανούς. Δεν «παίζει», όμως, μόνη της αφού δίχτυα για να προσελκύσουν όσο πιο πολλούς Βρετανούς μπορούν απλώνουν ήδη όλοι οι ανταγωνιστές της. Την πρώτη χρονιά της διετούς άνοιξης του ελληνικού τουρισμού (2013) οι αφίξεις από το Ην. Βασίλειο ήταν μειωμένες 4,6% και οι εισπράξεις 5,3% σε σύγκριση με το 2012. Τη χρονιά που έκλεισε, ωστόσο, οι Βρετανοί επανέκαμψαν στην Ελλάδα καταγράφοντας αύξηση επισκεπτών 12,9% και εισπράξεων 18,4% σε σχέση με το 2013. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, οι κρατήσεις κινούνται αυτήν την περίοδο στα περυσινά επίπεδα με ανοδική τάση.

ΑΙΓΥΠΤΟΣ: Μπορεί η Αίγυπτος να μην αποτελεί δεξαμενή άντλησης πελατών του ελληνικού τουρισμού αλλά ίσως αποδειχθεί η λυδία λίθος για το μοίρασμα των μεριδίων της ταξιδιωτικής αγοράς της Μεσογείου το φετινό καλοκαίρι.

Παραδοσιακά η Αίγυπτος προσελκύει μεγάλο αριθμό Γερμανών, Βρετανών, Ιταλών αλλά και Ρώσων τουριστών. Τα εσωτερικά προβλήματα που αντιμετώπισε τα τελευταία χρόνια οδήγησαν πολλούς ξένους να επιλέξουν άλλους προορισμούς όπως η Ελλάδα. Παράγοντες της αγοράς, μάλιστα, εκτιμούν πως το 2014 η Ελλάδα απέσπασε περί τους 300-400.000 επισκέπτες οι οποίοι επρόκειτο να κατευθυνθούν στην Αίγυπτο. Φέτος, η χώρα των πυραμίδων επιστρέφει στην αγορά με ρυθμό αύξησης κρατήσεων της τάξης του 85% σε σύγκριση με πέρυσι. Με αποτέλεσμα οι ανταγωνιστές της (μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα) να αναζητούν, ήδη, τρόπους για να ισοσκελίσουν τη χασούρα από τους τουρίστες που θα επιστρέψουν στην Αίγυπτο

ΓΑΛΛΙΑ: Με συνολική αύξηση επισκεπτών 45,8% και εισπράξεων 46,8% την τελευταία διετία αντιπροσωπεύει την αγορά με τη μεγαλύτερη αύξηση μεταξύ των χωρών της ευρωζώνης. Ταυτόχρονα αντιπροσωπεύει έναν από τους «πυλώνες» στους οποίους βασίστηκαν οι εντυπωσιακές επιδόσεις της περιόδου 2013-2014. Η «εισβολή» Γάλλων τουριστών στη χώρα μας, ωστόσο, συνδέεται σε ένα βαθμό με την ανάφλεξη στις μεσογειακές χώρες της Βορ. Αφρικής. Με δεδομένη τη σταδιακή ανάκαμψη των προορισμών αυτών, μένει να αποδειχθεί αν το τουριστικό ρεύμα από τη Γαλλία προς τη χώρα μας ήταν γι'αυτή μια εναλλακτική επιλογή ή αν η αποτυπώνει τη στροφή των Γάλλων προς τη χώρα μας με πιο μόνιμα χαρακτηριστικά.

ΡΩΣΙΑ: Η πιο ελπιδοφόρα νέα αγορά του ελληνικού τουρισμού τα τελευταία χρόνια σηματοδότησε την ανάκαμψη του 2013 με αύξηση επισκεπτών 55,2% και εισπράξεων 42,1%. Το 2014, ωστόσο, κατέγραψε μείωση αφίξεων 8,1% και εισπράξεων 13,2% στο διάστημα Ιαν.-Οκτ. σε σύγκριση με το 2013. Αιτία, οι αρνητικές εξελίξεις στη ρωσική οικονομία, η κρίση στην Ουκρανία αλλά και το «ξεσκαρτάρισμα» στην ταξιδιωτική αγορά της Ρωσίας. Για τη φετινή χρονιά οι προβλέψεις προδιαθέτουν για νέα μείωση επισκεπτών και ακόμα μεγαλύτερη εισπράξεων καθώς τουρ οπερέιτορ ζητούν από ξενοδόχους μειώσεις στις τιμές που έχουν συμφωνηθεί από πέρυσι.

Η εξέλιξη της των κρατήσεων προς τη χώρα μας, ωστόσο, θα εξαρτηθεί από τις επιλογές των Ρώσων τουρ οπερέιτορ οι οποίοι ενισχύουν φέτος τις θέσεις τους στην Τουρκία, την Αίγυπτο και τις βαλτικές χώρες.

ΤΟΥΡΚΙΑ: Αθόρυβα, αλλά σταθερά η Τουρκία έχει εξελιχθεί τα τελευταία χρόνια σε μια από τις πλέον ανερχόμενες αγορές για τον ελληνικό τουρισμό. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι Τούρκοι επισκέπτες κατά το 2013 έφθασαν τiς 831.113 (αύξηση 38% σε σχέση με το 2012). Με αυτούς τους αριθμούς η Τουρκία αντιπροσώπευε το 6% του εισερχόμενου τουριστικού ρεύματος στην Ελλάδα, ενώ το 2014 εκτιμάται ότι οι Τούρκοι τουρίστες άγγιξαν το 1 εκατ. Οι προοπτικές, μάλιστα, για το 2015 εμφανίζονται ακόμα πιο αισιόδοξες καθώς η ενίσχυση της τουρκικής λίρας έναντι του ευρώ διαμορφώνει συνθήκες νέας αύξησης της κίνησης από τη γειτονική χώρα.