«Ανθρακες» ο θησαυρός των εξαγωγών

Τα θαύματα, λέγεται, κρατάνε τρεις ημέρες, στην περίπτωση των ελληνικών εξαγωγών το θαύμα κράτησε τρία χρόνια.

Δυστυχώς όμως το εξαγωγικό όνειρο της τελευταίας τριετίας έχει γίνει εφιάλτης τους τελευταίους μήνες.
Για τους παροικούντες την Ιερουσαλήμ η είδηση ότι η συνολική αξία των ελληνικών εξαγωγών μειώθηκε τον Μάιο 8,3% μετά από υποχώρηση 20,8% τον Απρίλιο δεν αποτέλεσε κεραυνό εν αιθρία. Κάθε άλλο. 

Όσοι παρακολουθούν στενά την υπόθεση εξαγωγές επισημαίνουν πως στα χρόνια της κρίσης λίγα άλλαξαν όσον αφορά το μίγμα των προϊόντων που οδεύουν προς τις διεθνείς αγορές. Οι ίδιοι επισημαίνουν πως το 2002 τα καύσιμα αποτελούσαν το 8,5% των ελληνικών εξαγωγών, ενώ σήμερα αποτελούν σχεδόν το 40%...

Σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση αξιολόγησης του ΔΝΤ, οι ελληνικές εξαγωγές (αν εξαιρεθούν τα πετρελαιοειδή) παρουσίασαν τη χειρότερη εικόνα την περίοδο της κρίσης (από το 2008 μέχρι σήμερα) σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου. Με βάση το 100 το 2008 οι ελληνικές εξαγωγές σήμερα βρίσκονται στο 90, οι πορτογαλικές στο 120 και οι ισπανικές στο 125. Μάλιστα οι προβλέψεις του ΔΝΤ δεν είναι ευχάριστες καθώς εκτιμά πως οι εξαγωγές (χωρίς τον τουρισμό) θα κινηθούν κοντά στο 12,7% του ΑΕΠ το 2014 και θα παραμείνουν στο ίδιο επίπεδο μέχρι το 2018.

Αξίζει να σημειωθεί ότι με βάση τα στοιχεία που ανακοινώθηκαν χθες, στο πεντάμηνο οι εξαγωγές χωρίς τα πετρελαιοειδή εμφανίζουν υποχώρηση σχεδόν 5%, ενώ την ίδια στιγμή οι εισαγωγές το ίδιο διάστημα ενισχύονται 7,4%.  

Η αποκαθήλωση του εξαγωγικού "success story", που έχει ξεκινήσει εδώ και αρκετούς μήνες, επιβεβαιώνει την κόπωση των επιχειρήσεων οι περισσότερες εκ των οποίων εξ ανάγκης ξεκίνησαν τις εξαγωγές για να καλύψουν τις απώλειες της εσωτερικής αγοράς. Κάποιες άλλες, όπως η χαλυβουργία, πλήρωσαν ακριβά την κατάρρευση των αγορών της Βορείου Αφρικής, αλλά και την έκρηξη στο κόστος παραγωγής λόγω της αύξησης στη φορολογία.

Φταίει όμως μόνο η κόπωση; Τα βαθύτερα αίτια της υποχώρησης είναι πολλά και πολυπαραγοντικά, όπως αναφέρουν παράγοντες της αγοράς στο Euro2day.gr. Η έλλειψη ρευστότητας, το υψηλό κόστος πρώτων υλών και το αβάσταχτο φορολογικό βάρος είναι ορισμένα μόνο από τα διαχρονικά προβλήματα που ταλανίζουν τις επιχειρήσεις.

Κι όμως, όπως σημειώνουν οι ίδιοι, αυτά τα προβλήματα από μόνα τους δεν μπορούν να δικαιολογήσουν την εξαγωγική κατάρρευση των τελευταίων μηνών.

Αυτό που φταίει, ή για να είμαστε πιο ακριβείς αυτό που χρειάζεται για να αναστραφεί αυτή η εικόνα, είναι σύμφωνα με στελέχη της αγοράς, σχεδιασμός, όραμα, δέσμευση από την πλευρά του επιχειρηματία, ζεστό χρήμα, εθνική στρατηγική και φυσικά χρόνος.

Σύμφωνα με τους ίδιους, εξαγωγές από τη μία ημέρα στην άλλη δεν γίνονται. Η λογική του ξύπνησα ένα πρωί και αποφάσισα να ξεκινήσω εξαγωγές... στέλνοντας ένα κοντέινερ στην Κίνα χωρίς να γνωρίζω την αγορά, απλά δεν μπορεί να εφαρμοστεί.

Τα παραδείγματα άλλωστε όσων ελληνικών επιχειρήσεων έχουν καταφέρει να σταθούν στο παγκόσμιο στερέωμα (σ.σ.: ναι, υπάρχουν και τέτοια) επιβεβαιώνουν αυτό ακριβώς. Ότι δηλαδή χρειάζεται χρόνος.

Ας πάρουμε για παράδειγμα τη ΦΑΓΕ. Η γαλακτοβιομηχανία των αδελφών Φιλίππου έγινε αυτό που έγινε και κατάφερε όχι μόνο να πετύχει εξαγωγικά αλλά και να δημιουργήσει ένα παγκόσμιο trend, το ελληνικό γιαούρτι, σε βάθος πολλών ετών.

Βέβαια, πέρα από χρόνο χρειάζεται και όραμα. Η περίπτωση του Σπύρου Θεοδωρόπουλου της Chipita, ο οποίος έχει βαλθεί να μάθει και τους Ινδούς να τρώνε τα κρουασάν του, είναι χαρακτηριστική.

Αντίστοιχες είναι οι περιπτώσεις της BIC Βιολέξ, που εξάγει τα ξυραφάκια της αξίας άνω των 100 εκατ. ευρώ μεταξύ των άλλων και στις ΗΠΑ, της καλαματιανής εταιρείας Παπαδημητρίου, η οποία χρειάσθηκε 11 χρόνια για να είναι σήμερα σε θέση να εξάγει 3 στα 4 προϊόντα που παράγει, και της Smirdex, η οποία από την Ξάνθη εξάγει το 85% του τζίρου της σε 50 χώρες.

Ανάγκη για εξαγωγική κουλτούρα

Αυτά από μόνα τους τα παραδείγματα επιβεβαιώνουν αφενός ότι οι εξαγωγές για κάποιες εταιρείες και για κάποιους επιχειρηματίες είναι αυτοσκοπός και αφετέρου ότι για να επιτύχεις σε ένα άκρως ανταγωνιστικό περιβάλλον όπως είναι το διεθνές δεν χρειάζεται ευχολόγια αλλά εξαγωγική κουλτούρα, συνέχεια, συνέπεια και έρευνα της αγοράς.

Και αν οι συγκεκριμένες επιχειρήσεις έχουν βρει τον εξαγωγικό τους δρόμο, ενδιαφέρον έχει να δούμε πώς βλέπει τα πράγματα μια εταιρεία που έχει αποφασίσει να επενδύσει σε αυτό το κομμάτι της αγοράς. Σύμφωνα με την Κ. Καλλιμάνη, executive director της εταιρείας Καλλιμάνη, «για να πετύχεις, ή για να είμαι πιο ακριβής για να μπορέσεις να σταθείς στο διεθνές ανταγωνιστικό περιβάλλον, χρειάζεται να επενδύσεις και να πεις ένα story το οποίο να έχει βάση».

Αυτό το story ετοιμάζει το διάστημα αυτό η εταιρεία από το Αίγιο, προκειμένου οι εξαγωγές της να πολλαπλασιαστούν τα επόμενα χρόνια, από 15% του τζίρου της που είναι σήμερα. Η ίδια πάντως φροντίζει να παραμένει προσγειωμένη γνωρίζοντας ότι το να τοποθετήσεις τα προϊόντα σου στα ράφια των ξένων αλυσίδων δεν γίνεται από τη μία ημέρα στην άλλη. Γιατί απλά, όπως λέει, «έχεις να αντιμετωπίσεις οργανωμένες αγορές και υψηλό διεθνή ανταγωνισμό, τα κόστη του οποίου σε αρκετές περιπτώσεις είναι χαμηλότερα από τα δικά σου». Οπότε πρέπει να έχεις ξεκάθαρο συγκριτικό πλεονέκτημα, να είσαι ανταγωνιστικός και το προϊόν σου να είναι value for money, σημειώνει.

Το παράδειγμα της Ισπανίας

Η τιμή άλλωστε είναι και η αχίλλειος πτέρνα των ελληνικών προϊόντων στις διεθνείς αγορές. Όπως λέει στο Euro2day.gr ο κ. Δημήτρης Δούσμανης από την εταιρεία Expoaid, διαχρονικά οι τιμές του ελληνικού ελαιολάδου (βασικό εξαγωγικό προϊόν της χώρας) είναι 10-15% ακριβότερες (εφέτος η ψαλίδα άνοιξε στο +30% με +40%) σε σχέση με τα αντίστοιχα προϊόντα των Ιταλών και των Ισπανών.

Εκτός από αυτό το πρόβλημα, το οποίο η ελληνική ελαιοπαραγωγική κοινότητα δεν έχει καταφέρει να λύσει εδώ και δεκαετίες, σήμερα υπάρχει κι ο κίνδυνος να βρεθεί στο περιθώριο. Και αυτό γιατί στο παιγνίδι των εξαγωγών μπαίνουν δυνατά και νέοι παίκτες όπως η Αργεντινή, το Εκουαδόρ και η Ουρουγουάη, οι οποίοι, όπως εκτιμά ο ίδιος, θα πιέσουν τις εξαγωγές της Ισπανίας στη Νότιο Αμερική, η οποία με τη σειρά της θα αναγκαστεί να βρει διέξοδο στην ευρωπαϊκή αγορά.

Η κατάσταση που επικρατεί με τις εξαγωγές ελαιολάδου (οι περισσότερες εκ των οποίων είναι σε χύμα μορφή) είναι ακτινογραφία της ελληνικής εξαγωγικής αγοράς. Μικρές επιχειρήσεις που εκ των πραγμάτων δεν μπορούν να καθορίσουν το παιγνίδι στον διεθνή στίβο ακόμη και για προϊόντα όπως π.χ. το λάδι, η φέτα, το γιαούρτι ακόμη και τα ψάρια ιχθυοκαλλιέργειας, προσπαθούν να ανακαλύψουν αγορές, όπως π.χ. της Αμερικής, της Αυστραλίας και της Κίνας, χωρίς να κάνουν πρώτα απ' όλα ανάλυση της αγοράς, όπως σημειώνει ο κ. Δούσμανης. Πάντως σύμφωνα με τον ίδιο, δεν είναι ακατόρθωτο να κτίσουν οι επιχειρήσεις και η χώρα εξαγωγικό προφίλ. Απλώς όπως λέει χρειάζεται αλλαγή νοοτροπίας, ξεκάθαρη στρατηγική, αρωγή από το κράτος και να πρυτανεύσει η λογική του "η ισχύς εν τη ενώσει".

Πέρα από αυτά, ο επιχειρηματίας πρέπει να παραμείνει προσηλωμένος στον στόχο του, επενδύοντας σε αυτόν και γνωρίζοντας ότι τουλάχιστον την πρώτη τριετία δεν θα βγάλει ούτε τα έξοδά του. Οπότε εκ των πραγμάτων το συγκεκριμένο... σπορ είναι για λίγους.

Αρκεί σε αυτήν την προσπάθεια να έχει σύμμαχο το κράτος, όπως συμβαίνει με την περίπτωση της Ισπανίας. Η μεσογειακή αυτή χώρα έχει βαλθεί να μάθει τους ξένους να τρώνε ισπανικό ελαιόλαδο. Για να το πετύχει αυτό στέλνει σε γνωστά ξενοδοχεία ανά τον κόσμο chefs οι οποίοι εκπαιδεύουν τους μάγειρες να τηγανίζουν με ελαιόλαδο!

Η αντεπίθεση της Τουρκίας

Το παράδειγμα της Ισπανίας δεν είναι το μοναδικό. Ας δούμε τι συμβαίνει στη γειτονιά μας. Την περασμένη εβδομάδα στην Κωνσταντινούπολη πραγματοποιήθηκε το 8o Global Dairy Congress, το οποίο όχι μόνο συγκέντρωσε την αφρόκρεμα της παγκόσμιας αγοράς, αλλά κι η κάλυψη από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης ήταν συνεχής. Το αναφέρουμε γιατί απλώς θα μπορούσε ενδεχομένως το συγκεκριμένο συνέδριο, εάν υπήρχε ενδιαφέρον από τις επιχειρήσεις, τους φορείς και το κράτος, να γίνει στην Ελλάδα λόγω και του παγκόσμιου ενδιαφέροντος για το ελληνικό γιαούρτι.

Και μιας και είμαστε στην Τουρκία θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθούμε και στις ιχθυοκαλλιέργειες. Η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει την πρώτη θέση από τους Τούρκους, αν δεν την έχει χάσει ήδη, από τα λάθη όχι μόνο των επιχειρήσεων του κλάδου, αλλά και της ίδιας της Πολιτείας, προεξαρχουσών των πολιτικών ηγεσιών που πέρασαν από τα υπουργεία Αγροτικής Ανάπτυξης και Ανάπτυξης, που φρόντισαν με τον δικό τους τρόπο να βάλουν εμπόδια.

Ακόμη όμως και έτσι, ο κλάδος των ελληνικών ιχθυοκαλλιεργειών συνεχίζει να στηρίζει τις ελληνικές εξαγωγές, παρά τα σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει. Βέβαια το ερώτημα είναι μέχρι πότε.

Πέρα από το τι συμβαίνει όμως μεμονωμένα στον κλάδο των ιχθυοκαλλιεργειών, του γιαουρτιού, της φέτας, του ελαιολάδου και άλλων ελληνικών προϊόντων τροφίμων και μη, αυτό που απαιτεί η αγορά είναι η χάραξη μίας ολοκληρωμένης στρατηγικής κεντρικά που θα έχει συνέχεια, συνέπεια θα ακολουθείται πιστά και δεν θα εγκαταλείπεται με την πρώτη ευκαιρία όταν αλλάζουν οι ηγεσίες ή οι πρόεδροι κάποιων συνδέσμων - φορέων κρατικών και ιδιωτικών.

Αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι υπερπληθώρα συνδέσμων, γεγονός που δημιουργεί σύγχυση και αλληλοεπικαλύψεις, ισόβια μέλη σε αρκετούς κλαδικούς φορείς, κάτι σαν τα μέλη της Ολυμπιακής Επιτροπής και ένας κράτος εν υπνώσει. Η σιωπή άλλωστε του Enterprise Greece, που δημιουργήθηκε απορροφώντας τον ΟΠΕ προκειμένου να υπάρξει κεντρικός συντονισμός, είναι εκκωφαντική στο κομμάτι των εξαγωγών.